De werkloosheid in de tijd beperken is een stap terug

Meer mensen aan het werk krijgen. Het is de vaste wil van de toekomstige federale regering. En zelfs al zit de formatie momenteel in een dip – de campagne voor de gemeenteraadsverkiezingen is in het hele land losgebarsten. Een van de recepten die N-VA, CD&V, Vooruit, MR en Les Engagés naar voren willen schuiven is de beperking van de werkloosheid in de tijd tot twee jaar.

De impact in Brussel zal niet min zijn. Het Brussels Gewest heeft met bijna vijftien procent de hoogste werkloosheidsgraad van ons land, goed voor zo’n 90.000 werkzoekenden.

De vakbondsorganisatie ABVV heeft, in aanloop naar de gemeenteraadsverkiezingen, berekend wat de gevolgen zijn in ons land en in de groot­steden in het bijzonder. In Brussel zou door die maatregel het aantal leefloners met maar liefst 25.950 stijgen. Dat is een toename met 55 procent. Kortom, de Brusselse OCMW’s, die nu al kreunen onder de werkdruk, zullen overspoeld worden door werklozen die hun uitkering kwijtspelen.

Niet alleen het ABVV zegt dat. Ook arbeidsmarktspecialisten gaan ervan uit dat de beperking van de werkloosheid in de tijd de druk zal verhogen op de OCMW’s, én op de ziekteverzekering. En zo komen de kosten weer bij de samenleving terecht.

Ten gronde valt er natuurlijk wel iets voor te zeggen om de werkloosheid in de tijd te beperken. België is een van de weinige landen waar een onbeperkte werkloosheid bestaat. Bovendien is het statuut bedoeld als vangnet voor wie werkloos wordt, en niet om mensen er jaren in te laten rondhangen.

Une fausse bonne idée

Dat laatste is niet alleen slecht voor de werkzoekenden, het kost de overheid ook handenvol geld, zowel in uitkeringen als in misgelopen belastinginkomsten. Het zet tot slot ook druk op de solidariteitsgedachte. De meeste Belgen zijn best wel bereid om bij te dragen aan het vangnet via werkloosheidsuitkeringen, maar niet als dat tot excessen en misbruiken leidt.

En toch is de beperking van de werkloosheid in de tijd in het Brussels Gewest ‘une fausse bonne idée’. Want als het meer werklozen naar de ziekteverzekering drijft, of naar het OCMW, zal dat niet alleen de kosten voor de overheid deels doen verschuiven, het zal ook veel moeilijker worden om die werkzoekenden te activeren, zeker omdat er duizenden werkzoekenden van de radar riskeren te verdwijnen. Als het de bedoeling is om de werkzaamheidsgraad te verhogen – meer mensen aan het werk – dan is dít alvast een stap terug.

Activering en opleiding

Het valt niet uit te sluiten dat de afschaffing van de werkloosheidsuitkering na twee jaar een groep zal motiveren om snel een baan te zoeken. Een veel grotere groep zal daar echter niet in slagen, eenvoudigweg omdat er geen werk voorhanden is dat aansluit bij hun opleiding of competenties, en deels ook door de discriminatie op de arbeidsmarkt. De armoede zal stijgen, de sociale ongelijkheid ook. Brussel riskeert nog meer een stad te worden van haves en havenots.

Veel beter is het daarom om meer in te zetten op activering. VDAB heeft in Vlaanderen aangetoond dat dat mogelijk is, door proactiever de werklozen naar een baan te begeleiden. In Brussel heeft Actiris de werkloosheid aanzienlijk kunnen terugdringen in de periode 2014-2018, maar sindsdien stagneert het aantal werkzoekenden. Uit een audit van het Rekenhof eind vorig jaar bleek dat Actiris, toch goed voor 700 miljoen euro per jaar, manifest onderpresteert in de begeleiding van werklozen. Daar is dus zeker marge tot vooruitgang.

De verplichte competentiebalans die er dankzij minister Bernard Clerfayt (Défi) is gekomen is al een eerste stap in de goede richting, omdat die uitgaat van de talenten en de vaardigheden van de werkzoekenden. Al blijft het gebrek aan scholing nog altijd het grootste probleem.

Dat kan dan weer worden opgelost door in te zetten op opleiding, maar vooral door de Brusselse en Vlaamse arbeidsmarkt nog beter op elkaar te laten aansluiten. Dat vergt een mentaliteitsverandering, aan beide kanten. Vlaamse werkgevers moeten hun argwaan laten varen voor Brusselse werkzoekenden en omgekeerd zijn er nog te veel Brusselse werkzoekenden die werk in Vlaanderen afwijzen, iets waar Actiris dan weer te veel begrip voor opbrengt.

Complexe problemen vergen complexe oplossingen. De werkloosheid botweg beperken in de tijd klinkt dan wel als een manmoedige maatregel van een centrumrechtse regering, uiteindelijk riskeert de Brusselse arbeidsmarkt er allesbehalve haar voordeel bij te doen.