Nora Sleiderink: ‘Toxische idealen zetten druk op welzijn jongeren’

Veel Brusselse jongeren missen de taal en de vaardigheid om zich te verweren tegen de gevaarlijke invloed van influencers. Dat schrijft Nora Sleiderink naar aanleiding van vijf jaar Debateville.

Wie de krant openslaat, kan er niet omheen: mentaal welzijn staat vandaag onder druk. Een vijfde van de jongeren heeft matige of ernstige psychische klachten. Sinds corona is het aantal depressieve gevoelens bij jongeren verdrievoudigd. Geen wonder dat de Vlaamse Jeugdraad de afgelopen jaren van mentaal welzijn zijn prioriteit maakte.

Ook op het terrein merk ik hoe de kopzorgen van de jeugd ons zorgen moeten baren. Jongeren voelen zich geïsoleerd en verliezen de weg in een steeds complexere samenleving. Ze worden op sociale media gebombardeerd met fake news, onrealistische verwachtingen en toxische idealen die hen een vervormd beeld geven op wat het betekent om succesvol te zijn. Ze willen koste wat kost erbij horen, maar missen de vaardigheid om in alle kwetsbaarheid verbinding te zoeken.

Mentaal welzijn verdient dus een plek in de spotlights van het publieke debat. Toch raken we vaak niet verder dan symptoombestrijding. We weren smartphones van school, zonder te onderzoeken waarom cyberpesten zo alomtegenwoordig is. We voeren een social­mediaverbod in, zonder stil te staan bij waarom influencers zo’n gevaarlijke invloed op kinderen uitoefenen. Die maatregelen zijn niet verkeerd, maar gaan voorbij aan waarom zo weinig jongeren zich weerbaar tonen tegenover die negatieve spiralen.

Aan de basis ligt een gebrek aan taal om zich te verhouden tot die uitdagende werkelijkheid. Je niet kunnen uitdrukken, letterlijk of figuurlijk, is een bron van frustratie, boosheid en verslagenheid. Hoe ga je in dialoog als je niet op de juiste woorden kunt komen? Hoe kun je een zinvolle plek voor jezelf in de samenleving creëren, als je er de zinnen niet voor vindt?

Taal is de motor van onze gedachten, en de basis van elk gesprek. Zonder taal geen zelfontplooiing, geen vriendschappen en relaties, geen goede babbel over koetjes en kalfjes, geen openhartig gesprek wanneer het moeilijk gaat. Begrijpend luisteren, gestructureerd vertellen, met durf en zelfvertrouwen spreken – ze vormen de fundamenten van een gezonde geest.

Het is vanuit dat geloof in de kracht van taal, dat ik een kleine vijf jaar geleden aansloot bij de missie van Debateville. Het speelse spreekvaardigheidsprogramma telde toen een paar tientallen ketjes, maar intussen komen elke week meer dan vierhonderd Brusselse én Vlaamse jongeren samen om te debatteren over alles wat hen nauw aan het hart ligt. Nog eens tien keer zoveel leerlingen kennen Debateville uit de klas, en dat worden er elk jaar meer.

Hoge verwachtingen

Vandaag mag Debateville vijf kaarsjes uitblazen, maar tegelijk is er weinig reden tot feest. De taalvaardigheid op internationale toetsen als PISA en PIRLS is verder gekelderd. Dat dat een bijzonder prangend probleem is in een stad waar driekwart van de leerlingen thuis geen Nederlands spreekt, staat buiten kijf. Maar de uitdaging beperkt zich niet tot wie anderstalig opgroeit. Net de beste presteerders verliezen het snelst hun voorsprong bij gebrek aan hoge verwachtingen en gerichte steun.

Wie competenties wil versterken via het jeugdwerk, krijgt al eens het verwijt dat het bijdraagt aan de prestatiedruk waar zoveel jongeren aan onderdoor gaan. Zit de jeugd dan niet genoeg achter schoolbanken? Mogen jongeren dan nooit eens gewoon spelen?

Ons antwoord is daarop volmondig: ja. Maar het is net binnen dat spelen dat er zoveel kansen te rapen vallen. Onderzoek toont dat goede taalscores bij uitstek samengaan met taal beoefenen buiten de schoolmuren. Leerlingen die goed scoren, komen vaker in contact met de taal via jeugdverenigingen of media. Ze zijn intrinsiek gemotiveerd en staan positief tegenover taal.

Jongeren motiveren kost helaas meer tijd en geld dan een verbod, een app of een communicatiecampagne. Het vraagt de inzet van heel wat getalenteerde rolmodellen om elke dag opnieuw de passie voor denken, spreken en luisteren weer te doen leven bij jongeren. Nochtans is investeren in hun veerkracht, investeren in de toekomst van ons allemaal. Want mondig maakt machtig.