De steile opgang van Hadja Lahbib: 'Ongelijkheid komt met een prijs'

De carrière van Hadja Lahbib nam in een paar jaar tijd een hoge vlucht. Van journaliste en nieuwsanker tot nu de Belgische nummer één in de Europese cenakels. BRUZZ sprak met de Brusselse. “Ik ben niet links, ik ben niet rechts, ik ben fundamenteel vrij.”

Sinds 1 december is Hadja Lahbib de Belgische Europees commissaris. Haar politieke carrière was een rollercoaster. Onverwacht werd ze in 2022 minister van Buitenlandse Zaken voor de MR, na een lange loopbaan als journalist. Ze nam in juni vorig jaar voor het eerst deel aan de verkiezingen voor het Brussels Gewest, waar ze een puike score neerzette. En niet lang daarna mocht ze zich opmaken om Europees commissaris te worden, na een hoorzitting in het Europees Parlement.

Het kabinet van Hadja Lahbib bevindt zich op de negende verdieping in het Berlaymontgebouw. Ze heeft zicht op het Schumanplein, dat moet worden omgetoverd tot een gloednieuw plein. Het is haar Brussel. Waar ze is opgegroeid, en waar ze haar hart aan heeft verloren.

Nu moet ze vooral een helikopterzicht bewaren, ver van de landelijke politiek. Ze is omringd door een internationale staf en voert een beleid dat tot ver buiten de Europese grenzen reikt. Om het chique, maar wat anonieme kantoor wat persoonlijker te maken, zette ze enkele boeken in een vitrine, waaronder (in de Franstalige versie) Alleen de verbeelding kan ons redden van KVS-directeur Michael De Cock.

De titel zegt misschien wel in één zin wie Hadja Lahbib is. Gepassioneerd door theater en literatuur en niet te beroerd om over het taalmuurtje te kijken – ze presenteerde ooit Vlaamse kaai, een tweetalig cultuurprogramma met David Van Reybrouck. Tegelijk zegt de titel veel over hoe ze in het leven staat: als iemand die haar dromen niet heeft opzijgezet en altijd zichzelf bleef.

Weinig prestigieuze portefeuille

Hadja Lahbib is Europees commissaris voor Crisisbeheer, Humanitaire Hulp en Gelijke Kansen. Daar is in de vaderlandse pers denigrerend over gedaan. In de pikorde van de Europese Commissie is het volgens de kranten een weinig prestigieuze portefeuille. België zou slechts die hebben gekregen omdat MR-voorzitter Georges-­Louis Bouchez te lang talmde, twijfelend tussen Didier Reynders en Hadja Lahbib.

Lahbib laat dat niet aan haar hart komen. Voor haar is het perfect. Ze praat honderduit over hoe haar bevoegdheden, die wegen op het transversale Europese beleid en hoe die invloed kunnen hebben op de rest van wereld. Op de mensenrechten, op het welzijn van de mensen binnen en buiten Europa. “Als Belgen zien jullie dat misschien niet, maar mijn impact is groter dan toen ik minister van Buitenlandse Zaken was.”

“Het zijn bevoegdheden die dicht bij de mensen staan. Het gaat over mensen met een handicap, of wie met racisme te maken krijgt, of over vrouwenrechten, maar net zo goed kom ik tussenbeide in Ierland, waar de EU noodgeneratoren heen stuurde, nadat de storm Eowyn 200.000 mensen zonder elektriciteit had gezet.”

Europa heeft altijd een grote rol gespeeld in de wereld op het vlak van humanitaire hulp, legt Lahbib uit, als een soort van morele plicht om mensen binnen Europa én erbuiten te helpen. Dat is helemaal in lijn met de waarden van het Europese project, dat er precies is gekomen om vrede en welvaart te creëren.

Lahbib is niet blind voor de eigen belangen van de EU. “Mijn idee: als je dat aan anderen overlaat, dan nemen groepen die niet onze waarden delen het over. Dat leidt tot instabiliteit in die regio’s. Er kan radicalisering ontstaan, recuperatie door gewapende groepen. Uiteindelijk bedreigt dat ook onze Europese veiligheid.”

Haar job als Europees commissaris voor Humanitaire Hulp maakt dat Lahbib permanent de hort op moet. Ze vliegt naar Damascus, New York, Warschau of Ankara. Ze kan de wereld zien. “Als kind keek ik naar boven, in de lucht, en ik droomde van vliegreizen. Er was ook die leraar in het lager onderwijs die ons foto’s toonde van andere landen. Dat liet een diepe indruk na op mij. Ik ben altijd fundamenteel geïnteresseerd geweest in de andere. In wat elders is. In het verschil. Noem het een soort nieuwsgierigheid.”

Interview met de Taliban

‘De andere’ werd ook een rode draad in haar loopbaan, zegt ze. “Of ik nu de taliban interviewde als journaliste, of vandaag de kampen van Gaziantep bezoek in Turkije en er de facto de Syrische president Ahmed Hussein al-Sharaa ontmoet.”

Of ze hem dan een hand heeft gegeven? In de Westerse wereld was er heel wat verontwaardiging toen president Al-Sharaa weigerde om de Duitse minister van Buitenlandse Zaken Annalena Baerbock de hand te schudden. Hadja Lahbib maakte er geen punt van. “Ik heb dadelijk bij wijze van groet de hand voor mijn hart gehouden. Ik heb voldoende ervaring in moslimlanden.”

Het is als journaliste dat Hadja Lahbib bekendheid verwierf. Eerst als grand reporter in het Midden-Oosten en Afghanistan, dan als anker bij de RTBF, wat ze maar liefst twintig jaar deed. Tegelijk was ze directrice Documentaire. In 2022 kwam er dan de kentering. Ze werd, onverwacht, minister van Buitenlandse Zaken, nadat Sophie Wilmès een stap opzij had gezet.

In de Franstalige pers werd haar overstap naar de politiek op ongeloof onthaald, en dan zeker omdat ze voor de rechtse MR van Bouchez koos – Hadja Lahbib werd eerder ter linkerzijde gesitueerd. Lahbib zei hier zelf over: “Ik ben niet links, ik ben niet rechts, ik ben fundamenteel vrij.”

Hoe vrij kan ze vandaag nog zijn? Als journalist genoot ze de vrijheid van spreken. Vandaag moet ze in haar functie de taal spreken van de diplomatie. Van het juiste woord op het juiste moment. Hadja Lahbib voelt zich echter nog precies even vrij als voordien. “Ik ben nog nooit zo vrij geweest. En wat meer is: ik heb de vrijheid om zaken te realiseren, wat je als journalist veel minder hebt. Het is misschien ook de reden waarom ik hier zit. Op een bepaald moment wil je meer.”

Hoe snel haar politieke blitzcarrière ook ging, die liep niet altijd over rozen. Zo werd haar als minister van Buitenlandse Zaken haar bezoek als journaliste aan de Krim verweten. Ze ging erheen met een Russisch visum, terwijl er al sancties liepen tegen Vladimir Poetin. En er was Irangate, waarbij Iraanse burgemeesters werden uitgenodigd op een stadscongres in Brussel, wat tot het ontslag zou leiden van Brussels staatssecretaris Pascal Smet (Vooruit).

Lahbib noemt het vandaag een storm in een glas water. Niet dat het haar allemaal onberoerd liet. Ze zag hoe haar politieke opponenten alles uit de kast haalden om haar te doen struikelen in het parlement. “Als we Lahbib tot huilen kunnen brengen, dan hebben we haar,” zo klonk het bij haar opponenten, zegt ze vandaag. Er was ook het harde oordeel van Politico over haar beleid als buitenland­minister. Haar reactie? “Ze kennen me helemaal niet.”

Toch vindt ze de politieke wereld niet fundamenteel harder dan de journalistiek. “Je komt dit soort verhalen overal tegen. Ik ben op een manier immuun geworden voor kritiek. Dat komt, misschien paradoxaal genoeg, omdat ik twintig jaar lang, als schermgezicht van de RTBF, op een piëdestal werd gezet. Ik werd geadoreerd. Dan bouw je een schild op. Je maakt een onderscheid tussen hoe de wereld naar je kijkt, en hoe je zelf bent.”

Opgegroeid in de Marollen

“Weet je: mensen plakken graag een etiket op iemand. Als dat dan niet meer klopt, lig je onder vuur. Terwijl ik altijd out of the box ben geweest. Ik heb altijd dingen gedaan die uit de band springen. Dan is er één les die overblijft: je moet altijd jezelf blijven.”

Dat ze lak heeft aan codes toonde ze bijvoorbeeld nog als minister van Buitenlandse Zaken door in Qatar in voetbaloutfit naar het WK te gaan, maar wel met een One-Loveband rond haar arm om aandacht te vragen voor de holebirechten, een statement dat de Rode Duivels zelf niet mochten maken op het veld.

Een ding staat vast. Hadja Lahbib is een vechter. Ze verwijst zelf naar haar kindertijd in de volkse Marollen, waar jongeren op straat leren om weerbaar te worden, waar intuïtie en instinct een grote plaats innemen.

Ze was als twaalfjarige uit een arbeidersgezin voorbestemd om naar het technisch en beroepsonderwijs te gaan. “Ik werd daar gewoon ingeschreven. Dat was pure discriminatie, maar zo ging het toen en mijn ouders hadden het te druk. Op die eerste schooldag raakte ik verdwaald in Brussel,” vertelt ze het onwaarschijnlijke verhaal. “Ik zag een andere school. Een klein stemmetje zei me: laat ik daar eens binnenstappen. Het was een katholieke ASO-school.”

Enkele leerkrachten zagen meteen wat Lahbib in haar mars had, en steunden haar. Ze zou zes jaar later goed voorbereid naar de universiteit gaan, waar ze journalistiek ging studeren. “Ik heb veel geluk gehad,” zegt ze vandaag.

En nu zit ze, zoveel jaar later, negen hoog boven het Schumanplein, waar ze ook opkomt voor gelijke kansen. Daarvan heeft ze zelf mogen ondervinden dat die in onze wereld niet vanzelf komen.

Ze ontkracht het verhaal dat de Europese Unie weinig in de pap te brokkelen heeft als het op gelijkheid aankomt. Dat het soft law is, met weinig zichtbaar resultaat. Lahbib: “Er zijn wel degelijk richtlijnen die de lidstaten moeten omzetten. In het vorige mandaat zijn er beslissingen genomen over vrouwen in de raden van bestuur, gelijke rechten in de balans werk-gezin, geweld tegen vrouwen, gelijke lonen. Dat is grensverleggende wetgeving die Europa in een andere plooi zal leggen.”

Voor Lahbib is de strijd ook nog lang niet gestreden. “We zien een backlash in de gelijke rechten voor mannen en vrouwen, bijvoorbeeld in de Verenigde Staten, maar ook wereldwijd is er nog veel werk aan de winkel. Er zijn slechts 28 vrouwelijke staatshoofden in de wereld – van de bijna tweehonderd. Aan dit ritme duurt het nog 130 jaar om naar een genderevenwicht aan de top te gaan. Kunnen we zo lang wachten? Ik hoop dat mijn kleindochter in een wereld kan leven waar er meer gelijkheid is, en dat het niet pas mijn achterkleindochter zal zijn die dat zal meemaken.”

Ook hier is het meer dan een morele plicht voor haar. Lahbib: “Ongelijkheid komt met een kostprijs. Er is geen welvaart mogelijk in een maatschappij die ongelijk is. Het geweld tegen vrouwen bijvoorbeeld. Dat is becijferd: dat kost 300 miljard euro per jaar in de EU. Door absenteïsme, door de gezondheidskosten, de impact op de kinderen, de verarming en de precariteit van de vrouwelijke slachtoffers. Ook door mensen met een beperking of oudere mensen aan de kant te laten staan, mis je enorm veel talenten, die de economie net nodig heeft. Daarom is die strijd voor gelijke rechten zo belangrijk. ”

De Europese Commissie is zelf niet het beste voorbeeld: er zijn maar 11 vrouwen op de 27, en dat is minder dan in het vorige kabinet. Het is voor Hadja Lahbib alleen maar een bewijs voor haar eerdere stelling. “Als commissievoorzitter Ursula von der Leyen er niet had over gewaakt, dan waren we nog slechter af. Vandaag hebben we een vrouwelijke commissievoorzitter, een vrouwelijke parlementsvoorzitter en voor u zit een vrouwelijke commissaris voor Gelijke Kansen. Er zijn dus wél vrouwen op sleutelposten.”