Hoe verder na formatierecord? 'Zolang de wil er is, is er veel mogelijk in lopende zaken'

“Alles is onder controle”, klinkt het bij de topambtenaren uit de Brusselse administratie die BRUZZ spreekt over het uitblijven van een nieuwe gewestregering. Al schemert er ook enige ongerustheid door in hun opmerkingen mocht een uitkomst nog maanden op zich laten wachten. “Waar ik me vooral zorgen over maak zijn de financiële markten.”

De Brusselse onderhandelaars braken begin augustus het record van de langste formatie en momenteel ziet het er nog steeds niet naar uit dat er snel een nieuwe regering in de steigers zal staan. Is de Brusselse administratie klaar voor zo'n lang 'interregnum' en welke problemen dienen zich aan mocht een regering nog maanden op zich laten wachten?

Veel Brusselse politici zeggen vaart te willen zetten achter de regeringsvorming. Zo riep Brussels lijsttrekker van Les Engagés Christophe De Beukelaer in een interview op BX1 de onderhandelaars op niet te treuzelen. Franstalig formateur David Leisterh (MR) wil graag voor 20 september landen, omdat België dan officieel de begroting voor 2025 moet indienen bij de Europese Commissie, inclusief het budget van de deelstaten. Maar zeker aan Nederlandstalige kant zitten de gesprekken voorlopig in een impasse.

Toch zien experts en stemmen binnen de gewestelijke administratie de lange formatie niet meteen als een groot probleem. “We zijn in Brussel gewend geraakt aan snelle regeringsvormingen, we zijn dus niet vertrouwd met zo'n lange periode van onduidelijkheid", zegt Dirk De Smedt, directeur-generaal van Brussel Fiscaliteit. "Anderzijds, iedereen van de regering in lopende zaken blijft wel op post.”

Ongelijk verdeeld

Ook Gerd Van Den Eede, adjunct-directeur-generaal van de Gewestelijke Overheidsdienst Brussel, merkt voorlopig niet veel problemen. “Ik heb het gevoel dat alles onder controle is. Ook op de kabinetten, die blijven responsief, al moeten ze het intussen met minder medewerkers rooien. De impact van de lopende zaken is wel niet gelijk verdeeld, sommige administraties hebben er minder last van omdat zij werken met meerjarenbudgetten en planningen die al lang zijn goedgekeurd.”

“Het kan op den duur wel moeilijker worden om bepaalde mandaten in te vullen", beweert Van Den Eede. "Voor sommige posten moet er binnenkort een vervanger komen, hoe langer de regeringsvorming duurt, hoe minder voorbereidingstijd we daarvoor krijgen. Maar de ontslagnemende mandatarissen kunnen in het uiterste geval nog even langer aanblijven.”

Caroline Sägesser is er minder gerust in. “Brussel heeft geen ervaring met lange periodes van lopende zaken, dat zorgt mogelijk voor problemen”, zo zegt de historica verbonden aan het onderzoeksinstituut CRISP (Centre de recherche et d'information socio-politiques). “De federale regering toont wel dat er dan institutioneel heel wat mogelijk is.”

“Zo oordeelde de Raad van State dat een regering in lopende zaken zich moet wijden aan de dagelijkse bezigheden en alle zaken die urgente actie vereisen", vervolgt Sägesser. "Maar als je heel lang geen regering hebt, worden alle zaken die zijn blijven liggen vanzelf dringend.”

Volgens Sägesser hoeven evenwel maar weinig dossiers te lijden onder de afwezigheid van een volwaardige regering. Maar, dan moet de aftredende regering-Vervoort III wel in de bres durven springen. “Ik merk veel voorzichtigheid bij de huidige ontslagnemende regering, zo blijven veel dossiers liggen.”

'Voorzichtige zaken'

Dat merkt ook Van Den Eede, die als topman bij de gewestelijke overheidsdienst mee alle administraties van het gewest aanstuurt. “Ik zie nu grote terughoudendheid bij de ontslagnemende regering. Dat is vooral vervelend wanneer je nieuwe zaken op wil starten of voorbereide projecten wil afkloppen. Niemand had deze lange periode van ‘voorzichtige zaken’ (zoals de periode van lopende zaken voor het Brussels Gewest officieel heet) zien aankomen.”

Iedereen die BRUZZ sprak over de lange regeringsvorming is er het ermee eens dat er veel werk op de plank ligt. “Het zou het beste zijn, zowel voor de Brusselaars als de administratie dat er zo snel mogelijk een nieuwe regering komt”, zo benadrukt Yves Lemmens, directeur-generaal bij de Brusselse Gewestelijke Huisvestingsmaatschappij (BGHM). “Maar, dat wil niet zeggen dat wij hier stil zitten.”

Volgens Lemmens is zijn administratie al volop bezig met de volgende bestuursperiode. “We bereiden de toekomst voor, maar kunnen nog niets definitief beslissen. Daarvoor is een nieuwe regering in volle bevoegdheid nodig.”

“Wat wel kan, is noodsituaties aanpakken", legt Lemmens uit. "Mocht er bij ons bijvoorbeeld een veiligheidsprobleem ontdekt worden in een van onze woningen, dan kunnen we dat oplossen, daar dienen de lopende zaken voor. Ook renovaties zijn geen probleem, die budgetten zijn goedgekeurd. Aan de andere kant, we kunnen nu bijvoorbeeld wel geen nieuwbouwprojecten opstarten of instapklare woningen aankopen. Dit mag dus ook weer niet te lang duren. De woningnood in Brussel is hoog.”

Budgettaire uitdagingen

De meeste specialisten zetten hetzelfde thema met stip op één als prioriteit voor de volgende regering. “Het meest nijpend is het budget voor 2025. Daar liggen ook de grootste uitdagingen”, zo ziet Sägesser.

Dirk De Smedt mildert de doemberichten op begrotingsvlak. “Optimism is a moral duty, maar ik maak me oprecht geen grote zorgen.” Hij roept op tot rust en kalmte. “De begroting op orde krijgen zal geen walk in the park zijn, maar de onderhandelaars hebben nog wat tijd.” Hij ziet 20 september niet als een harde deadline. “Bij de Europese Commissie is er wel ruimte voor marge, die zien ook dat we ons in een bijzondere situatie bevinden door de verschillende gelijktijdige regeringsformaties.”

“Voor mij", beweert De Smedt, "is het belangrijker dat er tegen 31 oktober een begroting in het parlement ligt. Dan kan de normale begrotingskalender gevolgd worden en hoeven we ook niet met voorlopige twaalfden te werken.”

Het enige waar De Smedt zich toch zorgen over maakt, zijn de financiële markten. Professor Herman Matthijs deelt die ongerustheid over de kredietwaardigheid van het gewest, hij is econoom en hoogleraar openbare financiën aan de VUB. “Eén van de ratingbureaus heeft Brussel al een lagere rating gegeven, de andere twee kunnen in de herfst volgen. Dan moet het gewest meer interest betalen op leningen. Het zou de budgettaire situatie er niet gemakkelijker op maken."

Tijd nemen

Opvallend genoeg ziet De Smedt ook positieve kanten aan de recordonderhandelingen. “We hebben in Brussel gewoon zo vaak snelle regeringsvormingen gekend, dat we het niet meer gewoon zijn wanneer het iets langer duurt. (Denkt na) Het is niet per se slecht dat ze hun tijd nemen. In vorige onderhandelingen ging het vaak erg snel, maar je kan niet alle thema’s waar een regering over gaat, afkloppen op een handvol weken. Daar moest dan achteraf toch nog over gesproken worden.”

De administratie van De Smedt krijgt bijna alle dagen vragen van de onderhandelaars, van beide formateurs en van de onderhandelende partijen. "En hoe langer de formatie duurt, hoe diepgaander en gedetailleerder die vragen worden. Ze nemen de begrotingsuitdaging in mijn ogen toch echt wel ernstig.”

September wordt volgens De Smedt en Sägesser een cruciale maand voor de formatie. “Als er tegen einde van die maand nog geen zicht is op welke partijen in de Brusselse regering zullen zitten en met welk politiek project, dan moeten we ons pas beginnen zorgen maken."

Van Den Eede is het eens met zijn collega. Hij is er dan ook heilig van overtuigd dat het zal lukken. "Ik voel dat de wil er is bij de onderhandelende partijen. Daarom geloof ik nog steeds in een nieuwe Brusselse regering voor de gemeenteraadsverkiezingen.”