Na 1.700 verkeerde stemmen in Brussel: ‘Verkiezingen beter spreiden’

Bij het elektronisch stemmen is de voorbije verkiezingen best wat misgelopen, en dan vooral in Brussel. In totaal zijn in de hoofdstad maar liefst 1.699 fouten gemaakt. Dikwijls gaat het om kiezers die per vergissing voor meer parlementen konden stemmen dan wettelijk toegelaten. Een fout die vooral bij de bijzitters van de stembureaus ligt, zegt Binnenlandse Zaken. “Het is niet altijd een even gemakkelijke zoektocht om alle bureaus bemand te krijgen”

Dat blijkt uit een rapport van het College van Deskundigen dat zich over de elektronische verkiezingen heeft gebogen, vandaag verschenen in De Standaard. Ook BRUZZ kon het rapport inkijken.

Van de (minstens) 1.699 foute stemmen in de hoofdstad vielen er 321 in het kieskanton Brussel, 297 in Schaarbeek en Evere en 286 in het kanton Sint-Joost-ten-Node. Dat laatste omvat ook Etterbeek en de Woluwe’s, waar redelijk wat Europese kiezers wonen. Over alle kieskantons heen is gemiddeld 0,3 procent van alle stemmen verkeerd uitgebracht. Het gaat dan vooral om kiezers die wettelijk alleen voor Europa mochten stemmen, maar per vergissing toch mee voor de Kamer en de regionale parlementen hebben gekozen. Denk aan 16- en 17-jarigen, die dit jaar voor het eerst Europees mochten stemmen, of Europese onderdanen. In ruim 460 gevallen was het omgekeerde waar: kiezers kregen daar enkel Europese lijsten te zien, terwijl ze wel recht hadden op een stem op elk niveau.

“Vier verkiezingen op één dag met verschillende regels, dat is veel te complex,” reageert professor bestuurskunde Herman Matthijs (VUB), want in Brussel kon je op 9 juni zowel Europees, federaal, Brussels als Vlaams óf Franstalig stemmen. Normaal gezien moeten de voorzitters van de stem- en telbureaus al deze regels kennen. Zij moeten de bijzitters informeren, die de juiste kieslijsten per kiezer dan weer op de elektronische chipkaarten moeten aanvinken.

In de praktijk blijkt dat al eens moeilijk. “Bijzitters doen zulke zaken ook niet elke dag en voor heel wat onder hen was het de eerste keer,” zegt Koen Schuyten van de FOD Binnenlandse Zaken. Hij spreekt over “menselijke fouten”. Een ander probleem kan liggen bij de voorzitter zelf, die de chipkaart vooraf aan de stemming lang genoeg in zijn laptop moet laten zitten om alles geldig te laten uploaden. “Als die kaart tijdens het instelproces te vroeg wordt verwijderd, is het mogelijk dat nieuwe instellingen niet worden opgeslagen,” zegt Schuyten.

Hertelling

Die fouten kunnen wel een slok op de borrel schelen voor bepaalde kandidaten, vinden ze bij Open VLD. De partij misliep met een verschil van amper 13 stemmen een zetel in het Vlaams Parlement, ten koste van het Vlaams Belang. Lijsttrekster Chloé Van Hoegaerden laat de hoop op een zitje nog niet varen, nu haar partij een hertelling van alle Brusselse stemmen vraagt. “Maar dat zal weinig uitmaken als de fout bij mensen ligt die per ongeluk te veel of weinig konden stemmen,” zegt professor Matthijs. “Je kan nooit weten voor wie al die 16- of 17-jarigen of Europese onderdanen hebben gestemd op Vlaams niveau, want de stemming is geheim. Het resultaat blijft nog altijd een verschil van dertien stemmen.”

De stemming helemaal overdoen, is volgens Matthijs dan weer onbegonnen werk. “Sommige 17-jarigen zullen intussen al 18 geworden zijn, dus zit je al met een andere doelgroep,” geeft hij als voorbeeld. “In tweetalig Brussel moeten mensen bovendien ofwel voor het Vlaams Parlement, ofwel Franstalig stemmen. Maar over de Franstalige kandidaten komen geen klachten. Moet ook die stemming helemaal opnieuw gebeuren? En de verkiezing van de Nederlandstalige parlementsleden in Brussel?” Het Brussels parlement is deze week al geïnstalleerd. Matthijs ziet tenslotte praktische bezwaren om een stembusgang te organiseren in volle zomerperiode. “De les die je hier vooral uit moet trekken, is dat we best stoppen met drie of vier verkiezingen op één dag te organiseren,” vindt de politicoloog.

Bijzitters

Bij de Brusselse Open VLD houden ze voet bij stuk. “Ik ben het er niet mee eens dat hertellen alleen niets aan het licht kan brengen,” zegt Frédéric De Gucht, lokale voorzitter in Brussel-Stad. “We weten niet hoe de gegevens van het ene systeem in het andere worden overgezet. Laat ons beginnen met een hertelling, nadien zullen we verdere uitspraken doen.” De partij heeft in het Vlaams Parlement alvast gevraagd om de zes Brusselse verkozenen nog geen eed te laten afleggen, in afwachting van een hertelling.

Het hoge aantal fouten in Brussel doet alvast vragen rijzen over de selectie van bijzitters en voorzitters in bepaalde kieskantons. Die selectie gebeurt in samenspraak met de gemeenten, zegt Koen Schuyten van Binnenlandse Zaken. “Voorzitters krijgen op voorhand een opleiding, maar voor bijzitters is dat niet het geval. In veel gemeenten zijn er veel vrijwillige bijzitters, maar het is niet altijd een even gemakkelijke zoektocht om alle bureaus bemand te krijgen,” zegt Schuyten. “We gaan er waarschijnlijk niet komen als we enkel kunnen rekenen op gemotiveerde bijzitters.”