Sociaal assistenten OCMW Anderlecht leggen werk neer: ‘Cliëntelisme is schering en inslag’

Het personeel van het OCMW van Anderlecht heeft vandaag gestaakt. De Pano-reportage van anderhalve maand geleden was niet de aanleiding voor de werkonderbreking, maar die bracht wel enkele wantoestanden aan het licht die de sociaal assistenten al langer aanklagen, zoals de torenhoge werkdruk en het cliëntelisme. “Er is geen grens meer tussen de politiek en de sociaal assistenten, en dat is problematisch.”

De dienstverlening bij het OCMW van Anderlecht ligt zo goed als helemaal stil, want zowel het administratief personeel als de meer dan 130 sociaal assistenten staken vandaag, met de steun van de socialistische, christelijke en liberale vakbond. Zij verzamelden vandaag op het Raadsplein, voor het gemeentehuis, om te protesteren tegen de wantoestanden binnen het Anderlechtse OCMW.

Daarover zond de VRT in november vorig jaar een Pano-reportage uit. De makers toonden hoe twee personen een leefloon kregen, hoewel ze er geen recht op hadden. Daarnaast werd duidelijk hoe hoog de werkdruk is onder de sociaal assistenten, en was er ook sprake van cliëntelisme. "Wij waren helemaal niet verrast door de reportage," zegt sociaal assistent Thomas*. “Die wantoestanden zijn ons al langer bekend. We krijgen er dagelijks mee te maken.”

Politieke druk

Behalve met Thomas spreekt BRUZZ ook met twee andere sociaal assistenten, die al drie tot tien jaar voor het OCMW van Anderlecht werken, maar alleen anoniem willen getuigen. Alle drie bevestigen ze dat cliëntelisme schering en inslag is. “We krijgen dan mails van de directie of het kabinet van de OCMW-voorzitter om te zeggen dat meneer X contact heeft opgenomen en dat we zijn dossier zo snel mogelijk in orde moeten brengen. Dat veroorzaakt extra druk,” getuigt Thomas.

“De voorbije jaren gebeurt het steeds vaker dat de druk vanuit politieke hoek op sommige sociaal assistenten,wordt opgevoerd," zegt Stéphane*, een collega van Thomas. “Sinds de heisa na de VRT-reportage is dat een beetje afgenomen, maar we krijgen er anders wel minstens wekelijks mee te maken.”

“Er is geen grens meer tussen de politiek en de sociaal assistenten, en dat is problematisch,” zegt Thomas. “Het kan niet dat politieke mandatarissen ons rechtstreeks contacteren. Dat creëert een extra kanaal waarlangs mensen een steunaanvraag kunnen indienen en zo worden we belast met nog meer werk.”

Bovendien ondergraaft dat extra onofficiële kanaal, via bijvoorbeeld de OCMW-voorzitter, het werk van de sociaal assistenten, oordelen ze. In principe is het hun taak om het sociale onderzoek uit te voeren wanneer iemand bijvoorbeeld een leefloon aanvraagt. “De aanvragers kennen die procedure goed genoeg omdat we hen al een hele tijd begeleiden, of ze leren de procedure kennen,” legt sociaal assistent Victor* uit. “Als ze dan te weten komen dat er nog een andere, gemakkelijkere manier bestaat, dan komen we niet meer geloofwaardig over. Als je weet dat je dossier bovenaan in de schuif belandt als je vaak genoeg komt aankloppen bij de OCMW-voorzitter, worden we niet meer au sérieux genomen.”

Tot 260 dossiers per sociaal assistent

Fabrice Cumps (PS), de burgemeester van Anderlecht, ontkende eerder al dat er sprake zou zijn van structureel cliëntelisme binnen het OCMW. Hij wees tijdens de laatste gemeenteraad op de hoge werkdruk en het personeelstekort. “Als de behandeling van een dossier lang aansleept, is de nood om bij een mandataris aan te kloppen groter,” zei hij toen. Ook de vakbonden vinden dat dat een symptoom is van de werkdruk en het personeelstekort.

“Twee jaar geleden zat ik aan iets meer dan 190 dossiers. Het OCMW vond dat toen een degelijk gemiddelde, en nu zit ik zoals mijn meeste collega’s aan ongeveer tweehonderd dossiers,” zegt Victor daarover. “Ondertussen hebben we de oorlog in Oekraïne gehad en voordien had de coronacrisis een grote impact. Ik zit nu eerder aan 250 tot 260 dossiers,” vult collega Stéphane aan.

Victor: “In welk OCMW zou men dit normaal vinden? Natuurlijk heeft dat een impact. Dossiers slepen lang aan en dan gaan burgers op zoek naar andere manieren om geholpen te worden, bijvoorbeeld via de politiek. Blijkbaar is dat nu de oplossing, in plaats van onze werking te reorganiseren en meer mensen aan te werven.”

Nochtans staan er al maandenlang zestien vacatures open voor sociaal assistenten bij het Anderlechtse OCMW. Met die zestien aanwervingen zou het aantal dossiers per sociaal assistent worden teruggedrongen tot 150, zeggen de vakbonden. Om dat aantal nog verder te verlagen tot 100 à 120 dossiers per sociaal assistent, zoals gangbaar is in de meeste Brusselse OCMW’s, zouden 25 tot 30 aanwervingen nodig zijn. Alleen raken zelfs de zestien open vacatures maar niet ingevuld.

“Als het heel moeilijk is om die sociaal assistenten te vinden, moet je je ook afvragen hoe dat komt,” vindt Stéphane. “Sociaal assistenten die nog maar net zijn aangeworven, worden al na twee weken het terrein op gestuurd om een sociaal onderzoek te voeren. Ze worden onvoldoende opgeleid. Tot 2022 was er iemand die opleidingen gaf binnen het OCMW, maar die functie is sindsdien niet meer ingevuld. Op die manier worden nieuwe, jonge sociaal assistenten voor de leeuwen gegooid.”

Tirannie

“Er zijn niet veel mensen die hier al langer dan vijf jaar werken,” zegt Thomas. “Er schort iets aan het HR-beleid. Van de directie krijgen we te horen dat de deur openstaat. We mogen vertrekken als het ons niet aanstaat. Ofwel loop je als een schaap mee in de pas van de hiërarchie, ofwel word je opzijgezet, zoals dat enkele maanden geleden gebeurd is met een klokkenluider. De directie heeft hier een soort van tirannie geïnstalleerd.”

Veel personeelsleden zijn bang om met de pers te praten. Dat verklaart waarom Thomas, Victor en Stéphane alleen anoniem willen getuigen. “Wij hebben vorige maand de gemeenteraad gevolgd. De burgemeester zei toen dat hij de klokkenluiders die naar de VRT zijn gestapt wil opsporen voor een strafrechtelijke klacht. Dat is gewoon te gek,” zegt Victor nog. “De meerderheid doet haar ogen dicht, alsof de problemen binnen het OCMW niet bestaan. We vragen al vier jaar om iets te doen, maar zij doen al langer aan struisvogelpolitiek.”

*Thomas, Victor en Stéphane zijn schuilnamen.