15 jaar Dokters van de Wereld: 'Meer daklozen met kanker of diabetes dan vroeger'

In 2009 maakte de ngo Dokters van de Wereld haar hulpaanbod voor dakloze Brusselaars structureel verankerd. Er kwamen mobiele teams om langdurige zorg te bieden in de opvangcentra. En de vrijwilligers zagen de hulpnoden samen met de doelgroep fors veranderen. “De verslavingszorg en mentale hulpverlening in Brussel blijven ontoereikend”

Dat meldt de organisatie deze week, op de vijftiende verjaardag van haar eerste mobiele teams voor Brussel. “We waren al sinds 1999 informeel aanwezig in de daklozenhulpverlening, vooral met artsen die vrijwillig langsgingen in de opvangcentra, maar hebben dat pas tien jaar later echt ingebed in onze werking,” vertelt woordvoerster Emmy Deschuttere van Dokters van de Wereld.

Concreet bestaat zo’n mobiel team uit één arts, één verpleegkundige en één onthaalmedewerker - allemaal vrijwilligers. “We vragen elke vrijwilliger om zich minstens één keer per maand te engageren,” zegt Deschuttere. De voorbije vijftien jaar deden in totaal 1.400 vrijwilligers dat. Het mobiele team rukt drie tot vier keer per week uit en gaat langs in verschillende opvangcentra van Samusocial en het Rode Kruis in Brussel. “Wij trekken zo zelf naar de leefwereld van dakloze personen,” zegt Deschuttere. Een mobiele bus, de Medibus, verzorgt dan weer dakloze personen op straat. Die kwam erbij in 2013.

24.000 consultaties

De ngo was in de vroege jaren 2000 pionier met dit outreachend werk in Brussel, samen met de vzw Straatverplegers. “Op dat moment was er zeer weinig medische hulp voor daklozen in Brussel,” zegt Deschuttere. Noodopvangcentra dienden vooral voor winterbedden en sloten bij de eerste lentezon. De medewerkers van het permanente zorgcentrum van Dokters van de Wereld, in de Kruidtuinstraat, gingen dan weer niet zelf de straat op. “Dat maakte langdurige medische opvolging complex.”

De laatste jaren is er, onder meer door de covidcrisis, heel wat veranderd op dat vlak. Opvangcentra zijn vaker het hele jaar door open. “Waardoor onze medische opvolging meteen duurzamer is,” zegt Deschuttere. Tussen 2011 en vorig jaar zijn er, op twaalf jaar tijd, in totaal 24.005 consultaties geweest in de verschillende opvangcentra voor daklozen. Dat zijn er zo’n tweeduizend per jaar. Voordien waren er nog geen cijfers. Bij de Medibus ligt het aantal contacten boven de vierduizend per jaar, in het vaste zorgcentrum en de humanitaire hub komen daar samen nog een kleine zevenduizend consultaties bij.

In diezelfde periode ging het aantal dakloze personen in Brusselaars fors de hoogte in, van minder dan 2.000 in 2008 naar meer dan 7.000 volgens de laatste telling in 2022. “Dat heeft zich ook geuit in een exponentiële toename van de medische noden op straat,” meldt Pierre Van Heddegem, hoofd Belgische projecten bij Dokters van de Wereld. “We zien nu meer oudere daklozen en chronische ziekten zoals diabetes of kanker. Ook het aantal vrouwen, alleenstaande moeders en onbegeleide minderjarigen neemt elk jaar toe.” Niet elke dakloze persoon krijgt overigens consultaties bij Dokters van de Wereld. Een deel heeft nog altijd een vaste huisarts, een andere groep heeft er geen nood aan.

Mentale hulpnoden

Maar de grootste stijging ziet de ngo in de mentale hulpverlening, of toch de nood eraan. “Depressies en angststoornissen komen dikwijls voor bij dakloze personen en er is ook een hogere gevoeligheid voor psychose,” zegt woordvoerster Emmy Deschuttere. Dat legde één van hun psychologen al uit in een BRUZZ-artikel vorig jaar. Alleen, net die psychologen zijn in de daklozensector moeilijk te vinden. “We werken nu al met een enorme wachtlijst en één sessie volstaat niet om een iemand met mentale problemen te helpen,” benadrukt Deschuttere. “Maar er is veel te weinig plaats in de geestelijke gezondheidszorg, zowel voor gewone Belgen en Brusselaars als voor wie geen eigen thuis heeft.”

Dat geldt volgens de ngo ook voor de verslavingszorg, die de laatste jaren meer en meer nodig blijkt bij dakloze Brusselaars. Het aantal drugsgebruikers op straat en in metrostations is zichtbaar toegenomen. “Wij pleiten daar voor een versterking van het hulpaanbod,” benadrukt Dokters van de Wereld, samen met Samusocial, met het oog op de komende verkiezingen. “Want de mentale hulpverlening en verslavingszorg blijven in Brussel en België ontoereikend.”

Opvangcrisis

Deschuttere vindt het paradoxaal om te zien dat er een grote solidariteit is voor Palestina, maar wanneer vluchtelingen in België aankomen, ze de straat op worden geduwd. “Zij hebben vaak last van PTSD. De opvang is niet gemaakt om dergelijke complexe medische noden te begeleiden. Zij krijgen dus niet de hulp die ze nodig hebben.”

Met de verkiezingen in aantocht heeft Deschuttere een duidelijke boodschap: ze willen meer middelen, meer opvangplaatsen, geestelijke gezondheidszorg, ook voor wie geen dak boven het hoofd heeft, en een wetgeving die kwetsbare mensen niet uitsluit van het reguliere zorgsysteem. “Dat is ons huiswerk voor de volgende regering.”