Agora.Brussels vraagt via petitie om wijziging grondwet: 'Geef burgers meer macht'

Versterk het petitierecht en betrek de burger bij het maken van grondwettelijke keuzes. Het zijn slechts enkele voorbeelden van de grondwetswijzigingen die de Brusselse politieke burgerbeweging Agora.Brussels voorstelt in een petitie met vier zusterorganisaties. Hun doel: burgerparticipatie verankeren in de grondwet, en de burger zo meer inspraak geven op alle bestuursniveaus.

Ons politieke systeem verkeert in crisis, vindt Michaël Damman van Agora.Brussels. "De helft van de bevolking voelt zich niet gerepresenteerd door het huidige politieke systeem," verwijst hij naar de peiling 'Bye-bye, la démocratie?' van RTBF en La Libre en een recentere peiling van Knack.

"Burgers hebben maar één manier om zich te verzetten tegen bepaalde politieke keuzes en dat is door eens in de vijf jaar te stemmen," gaat Damman verder. "Het enige dat ontevreden burgers dan kunnen doen, is blanco of op een extreme partij stemmen." Zo werkt het systeem volgens Damman extremen in de hand. "Terwijl er misschien wel een nieuwe methode mogelijk is."

Die nieuwe methode is volgens Agora.Brussels en zusterorganisaties Cap Démocratie, Kayoux, Meer Democratie en Periferia om méér burgerparticipatie te verankeren in de grondwet. Daarvoor starten de organisatie maandag een petititie. "We willen legale kanalen openen om de politieke beslissingen, die vandaag exclusief in handen van de volksvertegenwoordigers liggen, in die van de burger te leggen."

Damman verwijst naar David Van Reybrouck, schrijver van het essay Tegen Verkiezingen en initiatiefnemer van de democratische proeftuin G1000. Die stelde al dat één keer per vier jaar stemmen niet genoeg is en schreef schertsend over een "blind geloof in de stembusgang als ultieme sokkel van de volkssoevereiniteit."

Grondwet moderniseren

Concreet vraagt de petitie van de burgerorganisaties om de inspraak van burgers, buiten de verkiezingen om, beter in de grondwet op te nemen. Zo willen de organisaties het petitierecht versterken (artikel 28), een voor iedereen begrijpelijke beginselverklaring schrijven (artikel 33) en de bevolking nauwer betrekken bij het maken grondwettelijke keuzes (artikel 195).

Deze lijst komt volgens Damman dicht in de buurt bij de voorstellen die volgden uit besprekingen in de Kamer in 2019. Na afloop zei Laurette Onkelinx destijds: "De grondwet moet evolueren om de democratie te moderniseren, maar ook om zich te beschermen tegen separatistische doelstellingen en tegenstanders van de grondwet."

Agora.Brussels behoort geenszins tot de tegenstanders van de grondwet, benadrukt Damman. "We hebben alleen gekeken welke artikelen meer rechten kunnen geven aan de burger. Zonder die zaken in het gedrang te brengen waar niets aan hoeft te veranderen, zoals de scheiding der machten."

Samen met de burger

Op welke manier de artikelen precies gewijzigd zouden moeten worden, laten Agora.Brussels en de andere initiatiefnemers het liefst over aan de burger. Ook de inhoudelijke thema's waarover de burger al dan niet meer inspraak zou krijgen, willen de organisaties niet politiek laten beslissen. Het recente nationale burgerpanel 'We Need To Talk' dat zich boog over partijfinanciering en 34 aanbevelingen heeft geschreven, laat volgens Damman zien burgerparticipatie ook op federaal niveau kan.

De roep om de grondwet te wijzigen om burgers meer inspraak te geven, is niet nieuw. Niet lang na de financiële crisis kwam men in IJsland met het voorstel voor een transparante grondwet die de identiteit van IJsland moest weerspiegelen, weet Damman. Burgers konden gedurende enkele maanden reageren, onder andere via een speciale website. Dankzij de vele inzendingen werd het project daarom ook wel een 'crowdsourced constitution' genoemd. Ondanks de brede steun van de kiezers tijdens een nationaal referendum in 2012, werd het plan uiteindelijk op de lange baan geschoven.

Dat weerhoudt de Belgische initiatiefnemers voorlopig niet van hun campagne: in de periode voor de verkiezingen willen ze zoveel mogelijk mensen bereiken. Hun doel: laten zien dat politieke beslissingen en méér inspraak het dagelijks leven van mensen kunnen beïnvloeden. "We gaan onder andere de vakbonden contacteren," zegt Damman. "Die krijgen soms tienduizenden mensen op de been, zonder dat er altijd iets met hun eisen gebeurt. Aan alle mensen die iets proberen te veranderen, willen we laten zien: er is een nieuw kanaal mogelijk."