Bingokasten op café: ‘Vaak spelen ze vier of vijf uur aan een stuk’

In ruim de helft van alle Brusselse cafés staat een bingotoestel, dat spelers urenlang kan bedwelmen met de belofte op het grote lot. Door de enorme winsten die uitbaters op die manier maken, kregen verschillende gemeentebesturen al bedreigingen bij een negatief advies voor een nieuwe vergunning. “Ik ga u vinden,” kreeg een schepen te lezen in een WhatsApp-bericht.

Woensdag 15 uur, een café op de Waterloosesteenweg in Sint-Gillis. In een donkere hoek staan twee bingokasten en twee kleinere goktoestellen onder het opschrift 'Dream Corner'. Drie van de vier apparaten zijn bezet. Of hij even kan uitleggen hoe het werkt? Bilal (24),een speler in trainingspak, met muts, zonnebril en oortjes, begint met een waarschuwing. “Le bingo, c'est une drogue, c'est de la merde.” De vorktruckchauffeur heeft vrij vandaag en speelt even om de tijd te verdrijven. “Allez, dat is toch mijn excuus.”

Bilal legt snel een paar basics uit. De machine neemt geld of bankbiljetten, je bepaalt zelf de inzet en net als bij een flipperkast schiet je een metalen bal een speelveld in. Anders dan bij zo'n flipperspel heb je verder geen controle over het traject van de bal. Als die bal een van de oplichtende gaten in het speelveld vindt, wint de speler. “Meestal verlies je dus,” vertelt Bilal, die naar eigen zeggen hooguit een uurtje speelt en zo de schade beperkt.

Dat lang niet iedereen zichzelf zo in de hand heeft, blijkt in een café op de Volderslaan, op een boogscheut van het eerste adres. “Mensen spelen vaak vier of vijf uur aan een stuk,” vertelt barvrouw Juana (*). “Veel spelers willen absoluut nog terugwinnen wat ze al verloren en blijven maar doorgaan.”

De vrouw schudt het hoofd als ze terugdenkt aan één extreem geval. “Ik herinner me een man die van 16 uur tot 1 uur 's nachts speelde, tot we dichtgingen. Hij reserveerde vervolgens de bingokast en speelde de hele volgende dag verder, van 8 uur ‘s ochtends tot 2 uur ‘s nachts. Hij bleef maar briefjes van honderd en tweehonderd wisselen en moet duizenden euro's verloren hebben.” Het verhaal doet denken aan de eerste woorden van een speler in het café: “Attention, le bingo, c'est une vraie maladie.”

Gokverslavingsexpert Ronny Willemen herkent het stramien. “Bingomachines zijn erg verslavend, onder meer omdat je zo snel een resultaat ziet. Ook het hoge uitbetaalpercentage speelt mee. Voor 100 euro die in de machine gaat, komt er over een langere termijn minstens 84 euro weer uit. Wie veel verliest denkt daardoor snel dat er meteen een periode met winst zal volgen. Maar zo werkt het niet.”

Tot 16.000 euro winst

Bingokasten, ze zijn nergens zo talrijk als in Brussel. Het gewest telt liefst 850 zaken met een vergunning voor de toestellen, blijkt uit informatie van de Kansspelcommissie (KSC). Dat is ruim de helft van alle Brusselse cafés. Zelfs rekening houdend met het grote aantal cafés in het gewest blijft het contrast met andere provincies groot. Zo telt het welstellende Waals-Brabant er maar 81, tien keer minder. In Vlaams-Brabant zijn het er 288.

De ene gemeente is daarbij de andere niet. Sint-Pieters-Woluwe telt luttele twee cafés met een bingovergunning, Oudergem drie en Watermaal-Bosvoorde vier. Het contrast met de 184 cafés in Schaarbeek is groot. Sint-Gillis (veertig keer meer bingo's per inwoner dan Sint-Pieters-Woluwe) blijkt koploper in aantal bingo's per inwoner, voor Sint-Joost en Schaarbeek. In het algemeen valt op hoe vooral de centralere en armere gemeenten bijzonder veel gokkasten hebben. Al tellen die gemeenten natuurlijk gewoon meer cafés.

Waarom de bingotoestellen zo in trek zijn in de cafés? Dat heeft alles te maken met de opbrengst. Voor een klein buurtcafé in een straat met weinig passage kan die al aanzienlijk zijn. “De winst voor twee toestellen bedroeg tussen de 1.000 à 3.000 euro per maand,” vertelt Gent, de uitbater van Le Bateau Ivre in Sint-Gillis, die jarenlang bingokasten had. “De helft was voor het bedrijf dat de toestellen plaatst en de helft voor mij. Het betaalde ongeveer de huur. Anderen verdienen er veel meer mee. Ik ben er zeker van dat dertig procent van de cafés morgen de boeken dichtdoet zonder hun bingo.”

En inderdaad, in cafés met meer passage en meer toestellen kan dat bedrag aardig oplopen. “We horen over winsten van 8.000 tot 16.000 euro per maand,” zegt Frédéric Da Soghe, ondervoorzitter van de Brusselse horecafederatie. “Dus ja, voor veel cafés is die bingo een levenslijn. Maar we zijn er ons ook van bewust dat de machines een probleem vormen voor mensen met lage inkomens. Sommige mannen verspelen er hun inkomen, waarna hun vrouwen op het OCMW mogen uitleggen dat ze niet rondkomen.”

Gemeenten slaan alarm

De gokmachines zijn zo voor de één een reddingsboei en voor de ander een strop. “Vooral in armere wijken zijn er veel bingokasten en net daar proberen uitbaters er nog meer te plaatsen,” merkt Bieke Comer (Vooruit.brussels), schepen van Handel in Anderlecht. “Zo werk je alleen maar de gokverslaving van kwetsbare inwoners in de hand. Het zijn vooral zij die gaan gokken. Bovendien leidt het tot een overaanbod van één soort café, waar enkel mannen spelen en waar je niet zo vlug met kinderen zal komen. Als gemeente willen we net een mix stimuleren.”

Kan de gemeente dan niets doen? Niet genoeg, blijkt. De cijfers van vorig jaar zijn wat dat betreft sprekend: Anderlecht telt vandaag al 117 cafés met een bingovergunning en kreeg vorig jaar nog eens 50 aanvragen, waarvan de helft voor nieuwe vergunningen. “We gaven slechts acht keer een positief advies, maar de Kansspelcommissie besliste toch om zeventien vergunningen toe te kennen,” zucht Comer. “Er is dringend een verstrenging nodig op federaal niveau, die de gemeenten meer speelruimte geeft.”

Geef de gemeenten meer hefbomen om het aantal bingo's te reguleren, het is een verzuchting die ook in Schaarbeek, Sint-Gillis en Brussel-Stad te horen is. “De Kansspelcommissie let er eigenlijk enkel op dat de kwaliteit van het spel goed is,” vertelt Jean Spinette (PS), burgemeester van Sint-Gillis. “Dat is niet genoeg, we moeten bijvoorbeeld kunnen ingrijpen als een café 's nachts alleen op een bingo draait.”

De burgemeester is trouwens niet helemaal tegen die gokautomaten. “Sint-Gillis is geliefd omdat er op elke straathoek een café is. Bingo's betalen vaak de huur én de personeelskosten. Zonder die toestellen zouden vooral veel volkscafés en dus ontmoetingsplaatsen verdwijnen. En de gokkers, die zouden gewoon thuis online spelen.”

Reguleren is één ding, de regels laten toepassen blijkt een ander paar mouwen. Zo werken bingokasten in principe enkel met de identiteitskaart van de speler. Wie jonger dan 18 – en straks na de verstrenging van de wet 21 – is, kan daardoor niet spelen. Maar wat blijkt? In de drie eerste cafés waar BRUZZ binnenstapt, steken gewoon blanco chipkaarten in de machines. Spelers die met de eigen identiteitskaart spelen, we hebben ze niet gezien.

“Uitbaters krijgen die blanco kaarten van de toesteluitbater om per uitzondering eens iemand met een andere nationaliteit te kunnen laten spelen,” legt gokverslavingsexpert Ronny Willemen uit. “Dat die standaard voor iedereen beschikbaar zijn, is schandalig.” De burgemeester van Sint-Gillis kent de praktijk van de blanco kaarten, zo blijkt. “Je hebt echter genoeg agenten nodig om dat goed te kunnen aanpakken.”

Witwassen en bedreigen

Dat de bingo arme stadsbewoners pluimt, is één probleem. Ook de structuren achter de bingocafés zijn niet altijd koosjer. Zowel in Anderlecht, Sint-Gillis als Schaarbeek wijst het bestuur op de vaak ondoorzichtige banden tussen café-uitbaters en de beheerders van bingotoestellen.

“Die beheerders controleren vaak de café-uitbaters,” weet Spinette. In Anderlecht valt het bijvoorbeeld op hoe nieuwe café-uitbaters hun vergunning vaak vragen in het bijzijn van eenzelfde vertegenwoordiger van een bedrijf dat bingotoestellen plaatst. “Die nieuwe café-uitbaters lijken soms ook stromannen,” vertelt Elke Roex, Bieke Comers voorgangster. “Het zijn bijvoorbeeld atypisch jonge mensen.”
De gemeente Anderlecht vraagt zich ook af in welke mate er sprake is van witwasoperaties via bingokasten. Sommige spelers jagen er immers zulke grote sommen door dat het moeilijk te geloven is dat het om eigen inkomen gaat. Het hoge teruggeefpercentage van de toestellen is in dat verband een voordeel voor een kandidaat-witwasser.

Navraag bij de Kansspelcommissie leert dat het vermoeden van de gemeente terecht is. “De KSC ontvangt regelmatig vragen vanwege het parket/politiediensten om na te gaan welke personen of organisaties er achter de vergunningen zitten,” laat de commissie weten. “Het gaat dan vooral om controle van de vergunninghouders E (die de toestellen plaatsen). Er wordt gecontroleerd of die toestellen geen instrument worden om geld wit te wassen en of de milieus niet worden geïnfiltreerd door de maffia.”

Verschillende gemeentebesturen kregen ook al bedreigingen als er een negatief advies in de lucht hangt. “In mijn geval begon het subtiel met veel whatsappberichten met bijvoorbeeld de vermelding dat de uitbater in mijn straat woont,” herinnert Elke Roex zich. “Gaandeweg veranderden die boodschappen, die trouwens automatisch gewist werden, in: 'Ik ga u vinden.'”

In Schaarbeek kan Marc Weber, kabinetschef van burgemeester Cécile Jodogne (Défi) meespreken over bedreigingen. “Die kwamen nota bene van een uitbater die eerder al eens een wapen had bovengehaald toen onze controleurs er een grote hoeveelheid lachgas hadden in beslag genomen in zijn zaak. Maar ik plooi niet hoor.”

Bye bye bingo

Terug naar de bingocafés. Als BRUZZ in de namiddag op ronde gaat, is het rustig aan de goktoestellen in verschillende kroegen. Dat durft vooral 's avonds al eens anders lopen. “Je hebt klanten die kalm afdruipen als ze verliezen, maar ik zie er ook die op de machine beginnen te kloppen en te spuwen”, vertelt Juana. “Of ze gesticuleren en schreeuwen naar de bewakingscamera omdat ze denken dat de eigenaar live meekijkt.”

Voor de uitbater van Le Bateau Ivre waren lastige bingoklanten net een reden om de toestellen gewoon buiten te gooien. “Wie verliest, wordt vaak nerveus en geregeld ook agressief. Dat ging niet goed samen met mijn andere klanten, die hier gewoon gezellig willen komen eten.”

De sfeer in de zaak is er sindsdien op vooruitgegaan, merkt Gent, die er ook zelf van geniet. “Als je van 10 uur 's ochtends tot 1 uur 's nachts in je café staat, dan heb je niet zoveel aan zwijgzame mannen die enkel naar een scherm turen. Geef mij maar mensen die me hun leven komen vertellen, dan gaat de tijd vanzelf voorbij.”

(*) Juana is een schuilnaam