Krantenwinkels zijn het nieuwe gokkantoor: ‘Zonder gokken was mijn zaak er niet meer'

Een paar weken geleden verkocht Bpost de krantenwinkels van Press Shop en Relay aan gokbedrijf Golden Palace, ook de Brusselse filialen. En daar had de gokindustrie al een stevige voet tussen de deur van de dagbladhandelaars. “Zonder die gokproducten overleef ik niet,” zegt de krantenboer.

De Librairie Ste-Catherine, op de hoek van de Vlaamsesteenweg en de Oude Graanmarkt, is piepklein, maar goed gesorteerd. Tegen de wanden staan grote rekken met binnen- en buitenlandse kranten en tijdschriften, van De Standaard en Humo tot The Economist en Le Monde Diplomatique.

Achter de toog liggen de rookwaren, sigaretten en roltabak in sombere, 'neutrale' verpakkingen. Voorts zijn er e-sigaretten te krijgen en een heleboel diversen: denksportboekjes, wenskaarten, schoolgerief, chocolade en andere snacks, en ook frisdrank en bier.

Het is druk in de winkel op deze doordeweekse namiddag. Maar opvallend: voor het uitgebreide aanbod pers, tabak en varia hebben de klanten heel weinig belangstelling: één exemplaar van Le Soir, één van Le Monde, een paar damesbladen, een Twix en een drietal pakjes sigaretten. Dat is het zo ongeveer in anderhalf uur tijd.

Wat daarentegen als zoete broodjes over de toonbank gaat, zijn de producten van de Nationale Loterij. Mensen komen binnen om hun Lotto-­formulieren te laten valideren, een kraslot te kopen of willen nog snel meedoen aan de Euromillions-trekking van die avond.

Ook heel erg in trek, vooral bij mannen dan, zijn de sportgokterminals van Ladbrokes, Betfirst en Circus die verspreid staan in het winkeltje. Daarmee kunnen sportfanaten wedden op wedstrijden wereldwijd, van een voetbalmatch uit de Spaanse Segunda Division tot een tenniswedstrijd in Argentinië of een basketbalgame in Burundi.

Eigenaar Dirk Janssens, die de krantenwinkel 23 jaar geleden overnam, was een van de eerste dagbladhandelaren die in Brussel met sportweddenschappen begon. “Ik ben zelf een groot sportliefhebber,” vertelt hij, terwijl hij een Elle en een Subito afrekent. Vandaag heeft hij vier automaten staan, het maximaal toegestane aantal. “Maar als het mocht, zou ik er meer plaatsen.”

De sportweddenschappen zijn voor Janssens ook een noodzakelijke aanvulling op de klassieke inkomsten, die tanende zijn. “Wij zien af als dagbladhandelaren. Wie er niets bij doet, overleeft niet.”
Hij legt uit dat hij tegenwoordig vijf keer minder kranten en tijdschriften verkoopt dan in zijn begintijd. “Tijdens de week haal ik minder dan tien procent van mijn omzet uit pers. Bovendien zijn de marges gedaald. Vroeger kregen we makkelijk 25 procent van de verkoopprijs, nu soms 17 procent.”

Ook met de tabakswaren verdient hij steeds minder. “De vraag is lager, zeker nu er sinds corona geen Fransen meer komen. Dat waren altijd goede klanten omdat sigaretten in Frankrijk veel duurder zijn. En de marges zijn gekelderd, van 8 procent naar ongeveer 2 procent.” Hij neemt een doos tabak van Pall Mall van het schap. “Die moet ik verkopen voor 58 euro, terwijl ik er zelf meer dan 57 euro voor betaal.”
Op de verkoop van Lotto, Euromillions, krasbiljetten en andere producten van de Nationale Loterij krijgt Janssens zes procent. “Niet veel, maar de massa maakt het goed. Het is dankzij Euromillions en de sportweddenschappen dat mijn zaak vandaag nog bestaat.”

Lage marges

Chiel Sterckx van zelfstandigenorganisatie Unizo bevestigt dat het klassieke verdienmodel van de dagbladhandelaar flink onder druk staat. “Traditioneel berust zijn omzet op drie pijlers: pers, rookwaren en Nationale Loterij, alle drie met lage marges voor de verkoper, marges die bovendien vastliggen.”

Lange tijd was de omzet gelijk verdeeld over die drie hoofdproducten: een derde – een derde – een derde. Volgens Sterckx is dat vandaag helemaal anders. “Nu maken kranten en tijdschriften nog slechts tien procent uit van de omzet van de gemiddelde dagbladverkoper. De rookwaren zitten aan 28 procent, de producten van de Nationale Loterij stegen naar 42 procent.”

De verkoop van kranten en tijdschriften nam een duik doordat steeds meer mensen online gingen lezen, legt Sterckx uit. Bovendien kost een krant een stuk meer in de krantenwinkel dan als ze per abonnement aan huis wordt geleverd, onder meer doordat de overheid Bpost flink subsidieert voor de bezorging.

Door prijsverhogingen, talloze preventiecampagnes en de concurrentie van de illegale handel is ook de verkoop van tabakswaren gedaald. De gokproducten van de Nationale Loterij doen het nog steeds goed in de krantenwinkel, maar ook daar is niet alles rozengeur en maneschijn: de Nationale Loterij heeft steeds meer verkooppunten buiten de dagbladhandel en zet tevens fors in op de e-lotto.

Door al die ontwikkelingen is het aantal krantenwinkels het afgelopen decennium flink gedaald. In Brussel zijn er nog zo'n driehonderd. “En die hebben er steeds meer andere activiteiten bijgenomen,” zegt Sterckx. “Er zijn nog wel dagbladhandelaars die zich vooral toeleggen op kranten en tijdschriften, maar het gros is op een heel inventieve manier gaan diversifiëren: meer voeding, een koffiehoek, een postpunt of pakjesdienst, een wasserijservice. En sportweddenschappen natuurlijk. Voor die extra activiteiten liggen de marges ook niet vast. De dagbladhandelaar kan zelf de prijs bepalen en verdient er over het algemeen meer op.”

Sportweddenschappen in krantenwinkels zijn toegelaten sinds 2011. De overheid zag het als een manier voor hen om de dalende opbrengst uit de kranten- en tijdschriftenverkoop te compenseren. De dagbladhandelaar moet vooraf wel een zogenaamde F2-vergunning aanvragen bij de Kansspelcommissie, maar dat is niet zo ingewikkeld. Op het aantal uitgereikte F2-vergunningen staat geen limiet, dit in tegenstelling tot de vergunningen voor wedkantoren, die sinds enkele jaren beperkt zijn tot zeshonderd. Verder zijn de enige voorwaarden dat het een nevenactiviteit is voor de krantenwinkel, maximaal 49 procent van de omzet uitmaakt, en dat de spelers per dag niet meer dan 200 euro inzetten.

Steeds meer Brusselse krantenwinkels hebben inmiddels een of meerdere gokterminals staan. Ook bij de Ubiway-keten, de Press Shops en Relays die nu door eigenaar Bpost verkocht worden aan gokbedrijf Golden Palace, deed Betfirst zijn intrede, hoewel de meeste winkels van de keten de automaten tot hiertoe buiten de deur hebben gehouden.

In de Librairie Ste-Catherine vallen de terminals niet meteen op te midden van het ruime aanbod aan andere producten. In andere krantenwinkels staan ze pontificaal opgesteld bij de ingang, zodat het lijkt alsof je een gokkantoor binnenstapt. Nog andere winkels met sportgok­automaten noemen zich nog 'librairie', maar verkopen geen krant of tijdschrift meer.
“Er is een groot probleem van valse of schijnkrantenwinkels,” zegt Yannick Gyssens, voorzitter van sectorfederatie Perstablo. “Het zijn zogenoemde krantenwinkels waar hooguit vijf kranten en twee pakjes tabak liggen, maar waar wel vier automaten staan. Ze maken misbruik van hun vergunning.” De Kansspelcommissie, die hierop moet controleren, is volgens hem niet bij machte om dat naar behoren te doen.

Verslavend

De sportweddenschappen creëren een nieuwe sfeer in de krantenzaak. Het is niet meer snel winkel in winkel uit, neen, de sportgokkers in de Librairie Ste Catherine blijven een poosje hangen voor het scherm van de automaat. Sommigen lopen heen en weer tussen de verschillende terminals. De vaste sportgokklanten maken een praatje.

Een van hen is ober in een naburig restaurant. Van zijn pauze tussen de middag- en avondshift heeft hij gebruikgemaakt om zijn geluk te beproeven op de Ladbrokes-machine. Drie euro zet hij in op het resultaat van zeven Franse voetbalwedstrijden. Als al zijn voorspellingen juist zijn, zal hij meer dan 140 euro incasseren. Hij doet dit al jaren, bijna dagelijks. “Meestal speel ik voor drie of vijf euro. Maar als ik meer geld had, zou ik voor meer spelen,” lacht hij. En ja, hij wint soms. “Om de twee, drie maanden.”

Hoe verslavend is sportgokken? Volgens eigenaar Dirk Janssens, die zelf ook af en toe wedt, valt het goed mee. “Ik heb nauwelijks problematische spelers,” zegt hij. “De meesten spelen voor een euro of vijf, sommigen zetten wat zwaarder in. Hier duurt het ook meestal 24 of 48 uur voor je weet of je gewonnen hebt. Helemaal anders dan bij roulette bijvoorbeeld, waar je de uitslag al na twintig seconden krijgt.”

Psychiater Frieda Matthys (UZ Brussel), ook lid van de Kansspelcommissie, erkent dat hoHe sneller de uitslag komt, hoe verslavender het spel is. “Maar dat betekent niet dat deze sportgokterminals niet verslavend zijn. Sommige weddenschappen worden flink opgepept en gaan razendsnel. Spelers kunnen meteen het resultaat zien en opnieuw inzetten.”

Volgens de cijfers stijgt het aantal gokverslaafden. “Logisch,” zegt Matthys. “Hoe groter het aanbod, hoe meer er gegokt wordt en hoe meer problematische gokkers er zijn.” “Gokverslaving is veel minder zichtbaar dan alcohol- of drugverslaving omdat het geen lichamelijke verslaving is, maar levert net zoveel problemen op, het is net zo ontwrichtend.”

Matthijs vindt de stijging van het gokken in krantenwinkels verontrustend en betreurt dan ook dat Bpost zijn dagbladhandels, waar het sportgokken nu nog maar sporadisch aanwezig is, verkoopt aan een gokbedrijf. “Binnen de kortste keren zal dat bedrijf in alle winkels zijn eigen wedautomaten plaatsen. Ook zal de reclame agressiever worden.” Matthys pleit voor een striktere regulering en een beperking van de reclame. “Daar is nog een lange weg af te leggen.”

Ook voor Katleen Peleman, directeur van het Vlaamse centrum rond verslaving VAD, horen sportweddenschappen niet thuis in de krantenwinkel. “Zo komt de drempel voor iedereen die wil gokken wel heel laag te liggen. Bij de dagbladhandelaar wordt in principe de identiteitskaart niet gevraagd en ook de uitsluitingslijst van de Kansspelcommissie wordt niet gecontroleerd, dat is een soort zwarte lijst die de namen van gokverslaafden bundelt zodat ze niet meer toegelaten worden tot een casino of wedkantoor.”

Momenteel is er een koninklijk besluit in de maak dat veel duidelijker zou moeten vastleggen onder welke strikte voorwaarden dagbladhandelaren sportweddenschappen mogen aanbieden. Voorzitter Yannick Gyssens van sectorfederatie Perstablo, die voorstander is van een strengere regelgeving, betwijfelt of het KB veel zal oplossen. “Er zullen altijd achterpoortjes blijven. Bovendien staat of valt alles bij de controle.”
Gyssens, die zelf 35 jaar in het vak zit, ziet met lede ogen aan hoe steeds meer krantenwinkels verdoken wedkantoren worden. “Natuurlijk begrijp ik dat dagbladhandelaren vechten voor hun broodwinning, maar het is treurig om te zien hoe de ene na de andere winkel de gokwereld in glijdt. Het is een verloedering van de krantenwinkel en het bezorgt onze sector imagoschade.”