Steeds meer Brusselaars kopen enkel nog groenten en fruit als die in promotie staan. De Franse journaliste Nora Bouazzouni ziet die evolutie met lede ogen aan en gaat dit weekend op het Ecopolis-festival dieper in op de klassenstrijd op onze borden. “Politici weten niet hoe het voelt om een maaltijd te moeten overslaan om rond te komen.”
©
Shutterstock
Een doordeweekse vrijdagochtend. Het is rustig op de parking van de Lidl aan de Rotterdamstraat in Molenbeek. Gepensioneerden, studenten en ouders komen boodschappen doen bij de discounter. De meeste mensen verlaten de winkel met een kleine tas in plaats van met een volle winkelkar. In die tassen vallen de oranje promostickers op.
“Ik begrijp niet waarom groenten en fruit zoveel duurder zijn geworden de afgelopen jaren,” vertelt mevrouw Djedaa aan de uitgang van de winkel. “Het worden bijna luxeproducten. Rond mij zie ik steeds meer mensen die het moeilijk hebben. Vooral families met jonge kinderen. Zeker wie huurt, voelt het. Dat was niet zo in de periode voor covid.”
Alal Suhad verlaat de winkel met twee producten in haar tas. “In de Lidl kom ik alleen nog voor extra's. Voor mijn uitgebreide boodschappen rijd ik elke maand naar Duitsland en Frankrijk,” legt ze uit. “Dat scheelt enorm. Voor een zak vaatwastabletten tel je in Brussel dertig euro neer, in Duitsland kost die nog geen tien euro. En merken als Spa en Lotus zijn goedkoper in Frankrijk dan in België. Het huismerk van Lidl valt hier soms duurder uit dan merkproducten in een ander land. Ik begrijp dat niet,” zegt ze.
De voedselprijzen in België stegen in 2023 met gemiddeld 12,7 procent, de hoogste stijging ooit volgens het Prijzen-observatorium van de FOD Economie. Hoewel ook de buurlanden met historische prijsstijgingen kampen, liggen hun percentages iets lager. Opmerkelijk is dat hoewel de prijzen van landbouwgrondstoffen dalen, dat niet doorwerkt in de supermarkt.
“Als de prijzen eenmaal zijn gestegen, zullen ze niet snel weer dalen,” reageert de Franse auteur Nora Bouazzouni, die op 9 november komt spreken op het Ecopolis-festival. “Discountsupermarkten beweren dat hun doel is om de koopkracht van mensen te beschermen, maar dat klopt niet. Hun doel is om geld te verdienen.”
“Ik winkel nog evenveel als vroeger, maar ik heb onze vakanties ingekort – dit jaar telt die maar vijf dagen in plaats van drie weken”
Eet de rijken
In haar boek Mangez les riches legt Bouazzouni scherp en soms humoristisch bloot hoe machtsstructuren doorwerken in wat en hoe we eten. De Française beschrijft hoe de focus op winstmaximalisatie ertoe leidt dat gezonde en verse producten steeds minder toegankelijk worden voor mensen met lagere inkomens. Tegelijkertijd worden goedkope, bewerkte producten vol suikers en vetten op grote schaal gepromoot, wat de gezondheid van kwetsbare groepen onder druk zet. Bouazzouni bekritiseert ook de macht van multinationals in de voedselindustrie, die kleine producenten en boeren uit de markt drijven en zo bijdragen tot een wereldwijde scheve verdeling van voedsel en rijkdom.
De huidige regelgeving vormt volgens Bouazzouni een groot obstakel op de weg naar een rechtvaardig voedselsysteem. “We zullen het woord maar gebruiken,” zegt ze: “Er is een klasse die beter wordt van hoge winsten op voeding. In Frankrijk zijn er hechte banden tussen de agrovoedings-industrie en de politieke klasse, waar de ambitie draait om winst en carrière maken. Die groepen hebben gemeenschappelijke klassenbelangen. Die sterke band komt tot uiting in het lobbyen tegen onder meer maatregelen die gericht zijn op meer transparantie, zoals het Nutri-Score-label.”
Dat voedsellogo helpt consumenten om betere voedselkeuzes te maken en moedigt tegelijk producenten aan om de samenstelling van producten te verbeteren. “Het is een effectief hulpmiddel, want onderzoeken tonen een verband aan tussen de consumptie van voedingsmiddelen met een slechte Nutri-Score en een verhoogd risico op hart- en vaatziekten. Toch heeft voedingsgigant Ferrero – producent van onder meer Nutella en Kinder – in Italië jarenlang gelobbyd tegen de invoering ervan, met steun van de regering-Meloni,” vertelt Bouazzouni.
©
Shutterstock
| De voedselprijzen in België stegen in 2023 met gemiddeld 12,7 procent, de hoogste stijging ooit. En dat heeft een impact op de inhoud en de grootte van de Belgische winkelkar.
Stijgende kosten
Voor heel wat Brusselaars die worstelen met stijgende kosten en beperkte middelen, zal Bouazzouni's boodschap een gevoelige snaar raken. De voedselprijzen die in de hoogte schieten, hebben wel degelijk een grote impact op het dagelijkse leven, klinkt het aan de uitgang van de Lidl in Molenbeek.
Een gepensioneerde Brusselaar vertelt dat hij enkel nog groenten en fruit koopt als ze in promotie staan. Zerbourah Asmae, een bewoonster van de wijk, merkt dat ze nu minder verse melk koopt voor haar gezin: “Vroeger kocht ik zes liter per week, nu nog vier. Mijn glutenvrij dieet maakt het nog moeilijker om betaalbare voeding te vinden.”
Mensen eten minder, en minder gezond, zo blijkt op de parking. Ook op vakanties en financiële reserves wordt bespaard. “Ik koop nu meer producten van het huismerk,” vertelt Zineb Delsa, terwijl ze de inhoud van een winkelkar in de autokoffer overtast. “Maar ook witte producten zijn veel duurder geworden. Ik vind haast geen producten meer voor minder dan één euro. Ik doe nog evenveel boodschappen als vroeger, maar ik heb onze vakanties ingekort – dit jaar telt die nog maar vijf dagen in plaats van de gebruikelijke drie weken.”
Het klopt gewoon niet dat mensen honger lijden in een wereld waar er voedsel is in overvloed, vertelt Bouazzouni. “Het beleid wordt nu eenmaal niet gevoerd door mensen die soms een maaltijd moeten overslaan om rond te komen of zich afvragen hoe ze hun koelkast zullen vullen.”
“Als ik mag dromen, zou ik een afdwingbaar recht invoeren op gezond, toegankelijk, duurzaam en vooral zelfgekozen voedsel.”
Grote vraag naar voedselpakketten
De hoge voedselprijzen hebben een rechtstreeks effect op het aantal gezinnen dat zich tot voedselbanken wendt. In heel België noteerden de Belgische voedselbanken ook in 2023 een aanhoudende stijging. Die valt “ongetwijfeld mee te wijten aan de sterk gestegen voedselprijzen,” stelt het jaarverslag.
De situatie blijkt niet anders te zijn in Brussel.
“Vorig jaar hielpen we in onze regio maandelijks zo'n 33.000 mensen. Dat cijfer stijgt elk jaar, maar dat gebeurt gelukkig minder snel dan tijdens de covidperiode,” vertelt Pierre Labouverie, bestuurder bij Voedselbank Brussel-Brabant. “Vooral in wijken met lagere inkomens in het noorden van Brussel en in scholen blijft de toestand zorgwekkend. In een school in Etterbeek luidden leerkrachten de alarmbel om een drietal kinderen te kunnen helpen. Vandaag helpen we er zestig families met voedselpakketten.”
“Al wil ik ook benadrukken dat er een sterk netwerk van hulporganisaties is in Brussel, en veel goodwill om mensen te helpen,” voegt Labouverie toe.
“Voor een zak vaatwastabletten tel je in Brussel dertig euro neer, in Duitsland nog geen tien euro”
Geobsedeerd door gastronomie
Dat er wat beweegt in Brussel rond voedselongelijkheid, zegt ook Nora Bouazzouni. “Het lijkt of er hier een sterker verenigingsweefsel is dan in Parijs, en meer actie op het terrein. In Frankrijk lijkt het taboe groter te zijn. De media nodigen liever sterrenchefs en supermarktbazen uit dan sociologen, wetenschappers of verenigingen. De media zijn geobsedeerd door gastronomie en restaurants, ook al gaat dat maar een klein deel van de bevolking aan. In België lijkt het debat levendiger en politieker.”
In het kader van Ecopolis, een festival waar duurzaamheid en sociale rechtvaardigheid centraal staan, gaat Bouazzouni zaterdag in gesprek met anderen die zich inzetten voor eerlijk en duurzaam voedsel, zoals Maxime Geens van Le Pain Levé en Cristian Raggio van As Bean. Le Pain Levé is een bakkerij in Schaarbeek, waar klanten zelf kiezen wat ze betalen: de geadverteerde prijs, een bedrag dat 20 procent lager ligt als het leven tegenzit, of 10 procent hoger als het goed met je gaat. As Bean is een organisatie die werkt rond duurzaam en betaalbaar voedsel op universiteitscampussen, onder andere in hun kantine Turbean op de ULB-campus, waar studenten terechtkunnen voor een dagschotel vanaf 4,60 euro.
Voedseldemocratie
Voedingsongelijkheid is reëel te voelen in Brussel. De stad staat voor de uitdaging om breder en eerlijker toegang tot betaalbaar en gezond voedsel te verschaffen. Maar wat moet er eerst gebeuren?
Bouazzouni mikt alvast hoog. “Als ik mag dromen, zou ik een afdwingbaar recht invoeren op gezond, toegankelijk, duurzaam en vooral zelfgekozen voedsel. Dat laatste is niet onbelangrijk, want zo is het afgestemd op de mensen zelf, op hun cultuur, smaak of dieet. De staat zou dat recht op voedsel voor iedereen moeten garanderen, het is de basis van voedsel-democratie.”
“Of je kan de rijken opeten,” knipoogt Bouazzouni, verwijzend naar de titel van haar boek. “Ik zag de slogan 'Eat the rich' voor het eerst tijdens de Occupy Wall Street-protesten in 2011. De heersende klasse, op zoek naar macht en rijkdom, verslindt alles: land, grondstoffen en onze gezondheid.”
Op 9/11 gaat Nora Bouazzouni in het kader van het Ecopolis-festival in gesprek met Maxime Geens van Le Pain Levé, Cristian Raggio van As Bean, en moderator Khaoula Stiti
Lees meer over: Samenleving , Events & Festivals , voeding , voedselongelijkheid
