Recordaantal Brusselaars verandert van naam: 'Die officiële wijziging was ongelofelijk'

Vorig jaar veranderde een recordaantal Belgen van voornaam, onder hen ook 757 Brusselaars. Ze doen dat om diverse redenen. Al zijn die niet altijd rationeel te vatten, zeggen ze. Drie Brusselaars vertellen waarom ze recent naar het gemeentehuis stapten voor een nieuwe naam. “Zolang ik niet officieel June heette, was het alsof ik geen recht had op die identiteit.”

Het aantal Belgen dat zijn voornaam wijzigt, blijft stijgen. In 2023 waren ze met 5.762, waarvan 757 Brusselaars. In 2022 wijzigden nog maar 615 Brusselaars hun voornaam, in 2021 nog 591. Zo'n tiende van de naamswijzigingen is gekoppeld aan een wijziging van het gender op de identiteitskaart.

Een voornaam aanpassen kan sinds 2018 bij de gemeente. Die mag daarvoor zelf de kosten bepalen. In Brussel gaat het doorgaans om 50 tot 500 euro, met de lagere prijs voor wie bijvoorbeeld discriminatie ondervindt. De regel geldt voor Belgen, erkende vluchtelingen en staatlozen, niet voor EU-burgers. Zij moeten hun voornaam in hun geboorteland aanpassen. Een Roemeense transvrouw uit Etterbeek klaagt die situatie momenteel aan bij de familierechtbank. Ze hekelt dat ze wel haar geslacht, maar niet haar voornaam kon wijzigen bij de gemeente. Volgens arbeidsbemiddelingsdienst Actiris zijn er ook Brusselaars die hun voornaam wijzigen om discriminatie op de arbeidsmarkt te vermijden, maar precieze cijfers zijn er niet.

Een familienaam wijzigen valt onder striktere voorwaarden. “Zo'n verzoek moet gestoeld zijn op ernstige redenen. De nieuwe naam mag ook niet leiden tot verwarring en de verzoeker of derden niet schaden,” zegt de FOD Justitie. Er wordt dan ook rekening gehouden met het strafregister van de aanvrager. Een nieuwe familienaam aannemen, kost 140 euro. In 2023 kregen minstens 1.152 Belgen een nieuwe familienaam maar die cijfers zijn niet op te splitsen per gewest. “We kunnen wel aannemen dat de meeste veranderingen van familienamen plaatsvinden in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest,” besluit de FOD Justitie.

June Van Veer uit Sint-Gillis koos in 2021 een eigen, nieuwe voornaam

“Mijn papa had het idee om me June te noemen, maar mijn mama dacht dat iedereen die naam verkeerd zou uitspreken. En dus werd het Tess. Hij heeft me dat eens verteld toen ik een tiener was. Van zodra hij dat zei, sprak die naam me meteen aan. Ik heb niets aan te merken op Tess, maar daar had ik nooit een speciaal gevoel bij. Bij June heb ik dat wel. Het is raar om te omschrijven, maar die naam voelt als een deel van mezelf.”

“Op een bepaald moment in mijn leven zijn er best veel dingen gebeurd die me hebben veranderd, waar ik mentaal echt door ben geploeterd en actief aan ben gaan werken. Ik ben in 2019 vier maanden gaan backpacken in Azië. Toen heb ik voor het eerst gezegd: als ik echt wil kiezen voor mezelf en wil zijn wie ik wil, dan kies ik voor de identiteit van June. Want dat is het echt voor mij, een identiteit. Het was al wel langer mijn bijnaam, vooral bij mensen die me nog niet kenden van vroeger. Maar op die reis zei ik voor het eerst in hostels dat ik June heette. Dat voelde heel juist. Alleen hoorde ik het nog niet wanneer ze mij drie keer riepen om iets te gaan doen (lacht).”

“Toen ik terugkeerde, kwam het moeilijke deel. Toen moest ik aan mensen die me al jaren kenden, vragen om me alsjeblieft June te noemen. Je voelt je echt een crazy persoon. Ik kende helemaal niemand anders die zijn naam had veranderd en het is niet rationeel, dus erg moeilijk om uit te leggen. Sommige mensen reageren daar goed op, anderen snappen het niet of blijven me Tess noemen. Is dat omdat ze het negeren of vergeten? Dat weet ik niet. Ik zal niemand verplichten om me June te noemen, ik apprecieer het alleen enorm als mensen het wel doen.”

“Zolang June niet op mijn documenten stond, was het alsof ik geen recht had op die identiteit. Ik voelde me bijna een oplichter. Daarom wou ik mijn naam ook officieel wijzigen. Dat heb ik niet overhaast gedaan. Ik heb mezelf een jaar de tijd gegeven om erover na te denken, maar het gevoel bleef. Ik heb uiteindelijk Tess behouden als tweede voornaam om dat stuk van mezelf te eren, maar June staat voorop. Dat voelt als een evolutie.”

“Dat aan mijn ouders vertellen, was zeer moeilijk. Zij hebben me een naam gegeven die zij mooi vonden en ik wou die zonder rationele reden veranderen. Het blijft vandaag een moeilijk onderwerp in de familie. In mijn gezin blijft iedereen me Tess noemen.”

“Ik vind het wel fijn dat mensen die me nu leren kennen, zeggen dat mijn naam zo goed bij me past (lacht). Als June ben ik een start-up (Peppl., red.) begonnen met oefeningen om beter in je vel te zitten. Net omdat ik het zelf jarenlang moeilijk heb gehad, wil ik anderen daarbij op een toegankelijke manier helpen. De June die naar haar intuïtie luistert, die optimistisch, empathisch en ambitieus is, mag vandaag helemaal naar buiten komen. En daar ben ik fier op.”

Celia Groothedde uit Anderlecht, Vlaams parlementslid voor Groen, wijzigde als tiener haar familienaam

“Ik heb op mijn zestiende gevraagd om de naam van mijn moeder in de naam van mijn vader te veranderen. Dat was op dat moment, in de jaren 1990, behoorlijk omslachtig. De procedure duurde jaren. Mijn vroegere familienaam vertel ik nu eigenlijk enkel nog aan mensen die me van heel nabij kennen. Je verandert een naam nooit zonder reden.”

“In mijn geval zijn dat familiale redenen. Ik ben geboren als kind van ongehuwde ouders en kreeg dus de naam van mijn moeder. Alleen werd daar in die tijd nog ontzettend hard op aangekeken. Tijdens haar zwangerschap is mijn moeder in een geboortehuis in Brussel komen wonen, precies omdat ze in haar dorp zoveel reacties kreeg. Mensen die ik niet ken, hebben haar en mij daar toen geholpen. Ik ben hen daar nog altijd dankbaar voor. Ook tijdens mijn jeugd voelde ik de vooroordelen over een gezin zonder twee ouders. Dat is niet leuk. Terwijl dat ideaalbeeld van het klassieke jaren vijftig-gezin nooit was wat iedereen beleefde. Veel levenslopen hebben kronkels, een naam kan dan een grote emotionele lading dragen. Wie ervoor kiest om die te veranderen, zet een soort rugzak af. Of kiest voor een erkenning.”

“Ik vind het meer dan symbolisch dat de wetgeving ons nu toelaat om dat zonder veel verantwoording te mogen doen. Het geeft mensen gemoedsrust en meer privacy. Niemand hoeft verplicht de vuile was buiten te hangen. Ikzelf heb bijvoorbeeld helemaal geen hekel aan mijn verleden of oude naam. Alleen kan ik met mijn nieuwe naam een stuk van dat verleden, dat ik lange tijd niet kon tonen, nu wél uitdragen.”

“Juist in een stad als Brussel vind ik dat belangrijk. Zoveel mensen komen hier aan en willen hier een nieuw leven opbouwen. Ze zien de stad als een plek om terug te veren en op hun pootjes te landen. Ik ben in elk geval blij dat wie vandaag zijn voornaam wil wijzigen niet door de administratieve rompslomp hoeft die ik heb doorlopen. Je zit uiteindelijk toch lang in een emotionele spanning.”
“Ik zal me niet uitspreken over voornamen, want met de mijne ben ik blij (lacht). Wel gaat het hier lang niet om nieuwe zaken. De wetswijziging is geen symbooldebat die alleen transpersonen of non-binaire mensen dient. Hun verhaal is helemaal niet nieuw, en gaat over een veel breder scala aan situaties. Elke naam vertelt iets zeer persoonlijks over je leven. Dat is geen klein bier.”

Sylvia Deisser uit Jette wijzigde twee jaar geleden haar voornaam samen met haar gender

“Ik ben nu 61 jaar en deed pas drie jaar geleden mijn coming-out als transvrouw. Ik plaatste een bericht op Facebook op 1 januari 2021 en zei dat ik voortaan Sylvia genoemd wilde worden. Die naam had ik al sinds ik twaalf jaar was in mijn hoofd. Vanaf dat moment in mijn puberteit bekroop me dat krachtige gevoel om een vrouw te willen zijn. Ik heb het jarenlang opzij geschoven, tot het niet anders meer ging.”

“Ik weet niet meer vanwaar ik Sylvia haalde, maar ik hield van namen met een ypsilon. Die klonken noordelijk voor mij. En Sylvia eindigt op een -a. Dat maakt hem meteen erg vrouwelijk. De eerste keer dat mensen me ook echt zo aanspraken, waren magnifiek. Het voelde alsof ik eindelijk kon zijn wie ik was. Er zijn nog altijd mensen die zich vergissen omdat ze me al jaren kennen, maar over het algemeen respecteert iedereen mijn nieuwe naam. Dat denk ik toch. In mijn gezicht is iedereen respectvol. Wat ze achter mijn rug zeggen, weet ik niet.”

“Ik heb geen problemen met mijn oude naam, want die blijft natuurlijk een deel van mezelf. Ik weet dat veel transpersonen dat moeilijk vinden, maar mij kwetst het niet. In mijn familie ligt het wel gevoelig. Die is erg katholiek. Mijn beide ouders zijn gestorven, dus bij hen kon en moest ik me niet meer outen als trans, maar mijn zus heeft alle contact verbroken. Het liep al langer moeilijk en mijn naamswijziging was de druppel. Hopelijk kunnen we dat ooit samen bespreken.”

“Ik heb erg goede vrienden. Ze steunen me en hebben me aangemoedigd om in vrouwelijke kleding buiten te komen. Ze stuurden me de nodige informatie over geslachtswijziging door. Ik dacht dat het duur zou zijn om je identiteitskaart aan te passen, maar dat is het helemaal niet. Wanneer je je gender aanpast, mag je meteen je voornaam wijzigen. Je moet alleen een verklaring op eer ondertekenen en de registratiekosten voor een nieuwe identiteitskaart betalen. Het heeft me zo'n drie maanden tijd gekost, maar het ging eigenlijk enorm vlot bij de gemeente.”

“Die officiële wijziging was ongelofelijk. Nu ben ik eindelijk erkend als vrouw. Mijn identiteitskaart geeft me een soort wapen om te tonen wie ik ben. Dat is leuk in het ziekenhuis of bij overheidsdiensten, maar net zo goed in bijvoorbeeld make-upwinkels. Ik heb nogal een mannelijke stem, maar nu hoef ik niemand meer te corrigeren. Uiteindelijk draait het allemaal om vrijheid. Een vriendin van me vindt haar voornaam simpelweg niet mooi. Het is toch fijn dat zij de vrijheid heeft om die aan te passen als ze dat wil?”