Vooral in de arme wijken van Brussel ontbreken crècheplaatsen

De toegang tot crècheplaatsen is erg ongelijk verdeeld in het Brussels gewest. Vooral in de arme wijken in de eerste kroon ontbreken er plaatsen. Ook wie welgestelder is of het Nederlands machtig is, heeft meer aanbod. Dat blijkt uit een nieuwe studie.

De gewestelijke plannings- en studieadministratie perspective.brussels onderzocht samen met de UGent, de ULB en het Brussels Studies Institute in welke mate Brusselaars toegang hebben tot een crècheplaats. De auteurs kijken daarbij zowel naar de geografische ligging in het gewest, het inkomensniveau en de taal van de crèche.

Enkele algemene cijfers vooraf: de studie telt een totaal van 20.500 plaatsen in het gewest (in 2023) voor circa 45.000 kinderen van minder dan drie jaar. Voor die leeftijdsgroep betekent dat een dekkingsgraad van 46 procent. Als enkel de inkomensgerelateerde plekken worden geteld, bedraagt de dekkingsgraad nog 31 procent.

Achter die algemene cijfers zitten grote geografische en sociale verschillen. Zo moeten kinderen in het (noord)westen van het gewest gevoelig grotere afstanden afleggen naar een crècheplaats, vooral in de tweede kroon. Een blik op onderstaande kaart toont hoe het kanaal een erg afgetekende scheidslijn trekt door het gewest.

De gebieden in kwestie kennen een bevolking waar het aandeel eenoudergezinnen en werklozen beduidend hoger is dan het gewestelijk gemiddelde. De nood aan betaalbare opvang met flexibele uren is er dus net groter, stelt de studie. "Tegelijk zien we wel dat crèches met een kwetsbaar publiek zich ook soepeler opstellen, bijvoorbeeld als het over de betaalvoorwaarden gaat," zegt schoolfacilitator Anne Tréfois van perspective.brussels.

Nederlandskundig

De studie hield daarna ook rekening met het feit dat diverse bevolkingsgroepen in verschillende mate toegang hebben tot het crèche-aanbod. Wie het Nederlands niet machtig is, kan zijn kind bijvoorbeeld moeilijker in een Nederlandstalige crèche plaatsen. Daar geldt immers voorrang voor gezinnen waarin één ouder het Nederlands beheerst. Gezinnen met lage inkomens zijn dan weer vooral afhankelijk van inkomensgerelateerde crèches, waardoor het aanbod voor hen net krimpt.

Die verschillende factoren samen resulteren in de onderstaande kaart, waar de spanning tussen vraag en aanbod vooral zichtbaar is in de armere wijken van de eerste kroon rond het centrum.

Samengevat is de situatie het moeilijkst bij gezinnen met een laag inkomen, die onvoldoende Nederlands kennen en in het noordwesten wonen. Omgekeerd hebben Nederlandskundige ouders met een hoger inkomen, die in andere delen van het gewest wonen, een veel groter aanbod aan crècheplaatsen.

Perspective probeerde geen geografische opsplitsing tussen de Nederlands- en Franstalige capaciteitstekorten te maken. De studie toont dan ook niet in welke wijken er een tekort is aan Nederlandstalige crèches. "Zo'n opsplitsing is lastig omdat je dan moet bepalen hoe groot de groep is die van het aanbod gebruik wil maken", motiveert schoolfacilitator Anne Tréfois die beslissing. Zo'n aanpak zou dan al snel op een soort talentelling lijken, en die is verboden in België.

Welke wijken?

De studie doet ook een aantal aanbevelingen: perspective raadt aan om de toegang tot crèches verder te monitoren door een globale gewestelijke bril (en niet enkel volgens taalregime).

Er moeten volgens de auteurs ook 7.000 tot 10.000 – vooral inkomensgerelateerde - plaatsen bijkomen, vooral in het noorden en westen van het gewest en met name in de eerste kroon. De wijken waar die behoefte het grootste is zijn de volgende: Hallepoort (Sint-Gillis), Kuregem Bara, Kuregem Dauw, Kuregem Veeartsen, Veeweide-Aurora, Wayez in Anderlecht en alle wijken van Molenbeek, Sint-Joost-centrum, Colignon, Haachtsesteenweg en de Brabrantwijk in Schaarbeek.

Verder is er nood aan meer flexibele uren, zodat ook kwetsbare gezinnen (met bijvoorbeeld onregelmatige werkuren) een plek vinden.