Vraag naar creatieve hobby’s boomt, maar stuit op plaatsgebrek: ‘Wachtrijen tot twee jaar’

Van tekenen en schilderen tot grafiekkunst en keramiek: almaar meer Brusselaars zoeken een creatieve uitlaatklep. Bij de culturele centra en kunstacademies in Brussel komt het aanbod echter stilaan onder druk te staan, blijkt uit een rondvraag van BRUZZ. "Voor sommige opleidingen moeten wij jaarlijks zo’n dertig à veertig kandidaten afwijzen."

Flashback naar maart 2020: de winkels zijn dicht, niet-essentiële verplaatsingen zijn verboden en thuiswerken is de nieuwe norm. Een nachtmerrie voor velen, maar voor sommigen ook een verademing en de uitgelezen kans om hun langvergeten hobby’s nog eens van onder het stof te halen.

Bij gebrek aan uitgaansleven, afterworks, cinemareleases en caféavonden slaan in die periode heel wat Brusselaars aan het tekenen, schilderen, kleien en bouwen. Het zijn hobby’s die velen ook na de lockdowns wilden doorzetten, zo blijkt uit cijfers van de drie Nederlandstalige academies in Brussel – de Academie van Anderlecht, de Sint-Lukasacademie in Schaarbeek en de RHoK Academie in Etterbeek – die de voorbije jaren stuk voor stuk hun ledenaantallen fors zagen toenemen.

Zo is het aantal leerlingen bij de RHoK Academie sinds vorig jaar gegroeid van 669 naar 721, een toename van 10 procent. Sint-Lukas zag zijn leerlingenbestand sinds 2018 toenemen met 68 procent tot 398. Waar Brussel in 2016 zo’n 1.682 “financierbare inschrijvingen” telde in het deeltijds kunstonderwijs voor Beeldende en Audiovisuele kunsten, klom dit aantal naar 2.052 in 2022.

Het gaat daarbij deels om jongeren, maar ook heel wat volwassenen voelen zich aangetrokken tot een creatieve opleiding. Bij het RHoK is zelfs zo’n tweederde van de inschrijvingen van leerlingen die ouder zijn dan 18.

Uitbreiden

Ook buiten het deeltijds kunstonderwijs – dat gesubsidieerd wordt en gebonden is aan leerplannen en lesdoelen – is een toegenomen vraag naar artistieke hobby’s zichtbaar. “Sinds corona achter de rug is, zijn onze inschrijvingen opnieuw gestegen en is de vraag zo groot dat we dit schooljaar bijna overal volgeboekt zijn, terwijl we zelfs verschillende nieuwe cursussen aanbieden,” vertelt Nicolas Chuard van kunstencentrum Artscade in Etterbeek.

Eenzelfde geluid klinkt bij boekhandel en galerie Grafik in Schaarbeek, die geregeld Drink & Draws organiseert, een concept waarbij je in groep tekent met een biertje of wijntje erbij. “Vijf jaar geleden organiseerden we onze evenementen enkel in de boekhandel zelf, maar intussen hebben we moeten uitbreiden naar grotere locaties zoals Thurn & Taxis en het Stripmuseum,” vertelt uitbaatster Leticia Sere. “Het concept is enorm populair, we hebben vaak groepen met meer dan honderd deelnemers.”

Volgens Sere heeft die enorme vraag te maken met een blijvende nood aan ontmoetingsplekken in de stad, ook na corona. “Ik denk dat veel mensen in die periode zijn gaan nadenken over waar hun passies liggen en meer zijn beginnen experimenteren.”

Daarnaast is er volgens RHoK-directeur Gert Bogaerts breder een toegenomen nood aan “me-time” en creativiteit. “Heel wat Brusselaars willen opnieuw met hun handen bezig zijn omdat dat iets compleet anders is dan hun dagelijkse taken achter de computer. Hier mogen ze in de weer met verf, potloden en allerhande materialen: mensen hebben dat nodig.”

Ook coördinator en leraar op Sint-Lukas Raisa Vandamme zegt het gevoel te hebben dat mensen weg willen van hun computers en op zoek zijn naar een uitlaatklep. “Veel volk dat hier komt is in het werkleven totaal niet artistiek bezig, zoals bankiers, leraren of secretariaatsmedewerkers. We vinden het daarom ook belangrijk dat dit een ontmoetingsplaats is waar mensen kunnen experimenteren en waar het artistieke proces van groter belang is dan een resultaat.”

Lees verder onder de afbeelding.

Wachtlijsten

Stilaan begint het aanbod aan creatieve hobby’s in Brussel echter wel op zijn limieten te botsen. Op heel wat plekken stuiten kandidaten inmiddels op een njet of worden ze uitgenodigd om zich op een wachtlijst in te schrijven.

“Wij zijn twee jaar geleden met zo’n lijsten begonnen, maar aangezien de wachttijden in sommige afdelingen al opliepen tot twee of drie jaar, zijn we ervan afgestapt,” vertelt Anne Bertinchamps van de Academie van Anderlecht. “Voor de opleidingen keramiek en hout moeten wij jaarlijks zo’n dertig à veertig kandidaten afwijzen. Voor textiel en glas-in-lood zijn het er eerder vijf à tien.”

De moeilijkheden zijn bij die afdelingen vooral te wijten aan de beperkte instroom die overblijft na de herinschrijvingen van de bestaande leerlingen. Die krijgen steeds voorrang om over te gaan naar een volgend jaar. “Voor de andere ateliers kunnen we de vraag nog aan, maar ook die beginnen vol te raken,” aldus nog Bertinchamps.

Ook bij Artscade in Etterbeek blijven de meeste plekjes opgevuld door leerlingen die reeds ingeschreven zijn. Zo zijn de populairste modules – schilderen, modeltekenen, aquarel en keramiek – al van in het begin van het jaar volzet.

Sint-Lukas werkte vorig jaar met een wachtrij, maar die is intussen wel bijna weggewerkt. “Meestal komt er wel een plekje vrij omdat iemand zich uitschrijft of kunnen we kandidaten overtuigen om voor een andere opleiding te gaan als er geen plek is bij hun eerste keuze,” vertelt coördinator Raisa Vandamme. “Bij ons valt het dus wel mee, alleen bij tekenkunst is het wel op het nippertje. Daar organiseren we volgend jaar een nieuwe groep voor van twintig leerlingen.”

De Drink & Draws van boekhandel Grafik blijven voorlopig open voor iedereen – een inschrijving is zelfs niet nodig – al begint ook dat concept stilaan op zijn limieten te botsen. “Toen we begonnen met de sessies in Grafik was dat telkens met dertig mensen, maar nu hebben we evenementen tot zelfs 150 man,” zegt uitbaatster Leticia Sere. “Voor de intieme sfeer is het belangrijk dat dit geen massa-evenementen worden. Bij de sessies die plaatsvinden in Grafik zelf, hebben we intussen al een maximumaantal moeten instellen.”

Flexibel systeem

Zullen creatieve Brusselaars binnenkort dan nog wel ergens terecht kunnen om zich uit te leven? “Bij ons valt de wachtrijenproblematiek goed mee omdat we veel capaciteit hebben en ook beschikken over onze eigen lokalen,” vertelt Alexandre d’Angelo van kunstschool Sasasa in Elsene. "Aan 90 procent van onze aanvragen kunnen we voorlopig voldoen, er is enkel een wachtrij bij de afdelingen tekenen en aquarel.”

Ook in de Etterbeekse academie RHoK is capaciteit momenteel nog geen probleem. “Hoe meer leerlingen zich inschrijven, hoe meer lestijden we gefinancierd krijgen. Onze ateliers zijn nog niet elke dag bezet tot nu toe,” vertelt directeur Gert Bogaerts. Toch blijft hij voorzichtig. “We zitten op dit moment niet met plaatsgebrek maar dat zou wel kunnen beginnen."