Vredesinstituut: 'Brussel in Europese top 3 met meeste schietpartijen'

Brussel schrok op van een reeks schietpartijen, met als triest dieptepunt een dodelijk slachtoffer vrijdagochtend in de Peterboswijk in Anderlecht. Volgens Nils Duquet, directeur van het Vlaams Vredesinstituut, is het steeds gemakkelijker om aan vuurwapens te geraken, zelfs voor jonge criminelen. 'De conflicten tussen bendes zijn niet nieuw, maar de beschikbaarheid van zware wapens wel.'

Dat het aantal schietpartijen de voorbije jaren in de lift zat, is geen nieuws. Het wapengeweld van de afgelopen week verbaasde zelfs sommige senioren die we spraken in Anderlecht niet meer.

Toch is de toename van het aantal schietpartijen wel degelijk zorgwekkend, stelt de directeur van het Vlaams Vredesinstituut. Geweld lokt namelijk meer geweld uit. "Het is een vicieuze cirkel," zegt Nils Duquet.

Op de beelden die op sociale media werden geplaatst, is te zien dat de schutters van woensdagochtend een jonge leeftijd hadden. Dat is vaker het geval in Brussel, een distributiehub voor drugs zoals cocaïne.

"Zeker jonge jongens zullen vaker in een opwelling hun wapen gebruiken," zegt Duquet. Dat kan volgens hem als een katalysator werken op de wapenmarkt. "Hoe vaker geschoten wordt, hoe meer mensen in het criminele milieu zich onveilig voelen en zelf ook een wapen zullen aanschaffen."

Tien of twintig jaar jaar geleden gingen bendes elkaar met een schroevendraaier of een mes te lijf, nu gebruiken ze automatische wapens. Wat is er sindsdien gebeurd?

“Er zijn een aantal zaken die meespelen. Er is een continue stroom wapens uit het voormalige Joegoslavië. De voorbije jaren zien we ook veel Turkse alarmpistolen op de markt. Die kon je kopen in Europese landen zonder vergunning, maar zijn makkelijk om te bouwen. Ook gedeactiveerde wapens uit Slowakije worden omgebouwd om opnieuw te gebruiken. Nieuw zijn de bestellingen via de post. Mensen kopen losse onderdelen die in verschillende landen legaal te verkrijgen zijn, die hier in elkaar worden gezet.”

Zijn er ook veel wapens uit Oekraïne op de Europese markt?

“Politiediensten vrezen inderdaad voor wapens uit Oekraïne, maar die zien we op dit moment nog niet. De reden is simpel: de vraag daar is nog te groot. Zodra het land stabiliseert, is het risico dat wapens hierheen gesmokkeld worden, groot. Dat zagen we ook met voormalige Joegoslavië, waar de smokkel zo’n tien jaar na de oorlog op gang kwam.”

Er is dus meer aanbod van wapens. Is het vandaag ook gemakkelijker om - bijvoorbeeld op Telegram of Snapchat - wapens te kopen?

“Vroeger was het een gesloten markt: alleen de grote jongens konden een wapen kopen. Ze kochten van mensen die ze kenden. Soms werden wapens op bestelling uit Joegoslavië gesmokkeld. De markt was vraag-gestuurd. Straatdealers gebruikten in het verleden een mes of schroevendraaier als wapen. Nu zijn er groepen op Telegram waar je ze kunt kopen. Koper en verkoper kennen elkaar vaak niet eens meer.”

Uit jullie recentste rapport blijkt dat Brussel Antwerpen voorbij is gestreefd als ‘drugshoofdstad’ van België.

“Ja, inderdaad. De grote jongens zitten in Antwerpen, daar worden conflicten minder met wapens beslecht. Men wil de aandacht niet trekken en probeert geschillen onderling te regelen. Brussel is een hub voor distributie, er werken meer jongeren en er wordt vaker geschoten. Ik zou daarom zelfs verder willen gaan: Brussel is niet alleen de hotspot van België, maar één van de hotspots in Europa.”

Brussel staat volgens jullie aan de top van Europese steden met meeste schietpartijen. Hoe werd dat onderzocht?

“Met steun van de Europese Unie heeft het Vlaams Vredesinstituut op de website gunviolence.eu zoveel mogelijk incidenten met vuurwapens in alle Europese lidstaten in kaart gebracht. Uit data van 2024 blijkt dat Napels, Marseille en Brussel in de top 3 staan. Dat betekent dus dat in Brussel meer geschoten wordt dan in Parijs of in Berlijn, terwijl in de Franse en Duitse hoofdstad veel meer mensen wonen.”

Hoe verklaart u dat?

“België is een drugsland en een wapenland. Dat is een gevaarlijke cocktail. Enerzijds heb je de link met de haven in Antwerpen en de grens aan Nederland: een bloeiende markt voor drugs, kortom. In België hebben we bovendien te maken met belangrijke handel in cocaïne. Net bij die drug zien we het meeste vuurwapengeweld. Anderzijds staat België al jaren bekend als draaischrijf voor wapenhandel. Een voorbeeld: bij de aanslagen in 2015 in Parijs hadden een aantal wapens een Belgische connectie. In Brussel zien we nog een bijkomende factor: het is een stad waar veel mensen zonder papieren leven. Juist die mensen worden vaak gerekruteerd om drugs te dealen of geweldsdelicten te plegen.”

Wat is jullie advies aan de federale Arizona-regering?

“Maak van wapenhandel een echte veiligheidsprioriteit. Dat was het voorheen niet. Wapens werden vaak beschouwd als bijvangst tijdens politieacties. Je ziet een omslag sinds de aanslag op de Zweedse voetbalsupporters. (Op 16 oktober 2023 schoot de Tunesiër Abdessalem Lassoued aan Sainctelette drie Zweedse voetbalsupporters neer, twee van hen overleefden dat niet, red.). Sindsdien is meer geïnvesteerd in de De Federale wapendienst. In de nieuwe regeerverklaring wordt bovendien de aanpak van illegale wapenhandel specifiek genoemd. Men wil zicht krijgen op de netwerken die verantwoordelijk zijn voor de handel van wapens.”

Is dat urgent?

“Dat de federale regering aan de slag wil met wapenhandel, is een goed teken, want het is heel urgent. We weten dat criminelen vooral elkaar viseren, maar als je ziet op welke plekken dat gebeurt, dan kan het haast niet anders of er zijn vroeg of laat nog meer burgerslachtoffers te betreuren. Het mag een wonder heten dat er bij de schietpartij in de Gulden Vlieslaan in 2023 - aan het eind van een winkeldag - niet méér gewonden of doden zijn gevallen. Ook tijdens de schietpartij op woensdagochtend bij het metrostation Clemenceau zie je op de videobeelden dat er ook passanten aanwezig waren. Er is dus niet alleen sprake van een onveiligheidsgevoel, maar ook van reële onveilige situaties.”

Geen tijd te verliezen, dus?

“Hoe sneller je reageert, hoe minder het de overheid kost. De afgelopen jaren zijn er elk jaar opnieuw meer schietpartijen geteld. In 2023 een 60-tal, vorig jaar 90. Het is bang afwachten om te zien wat de rest van 2025 geeft.”