BIG CITY. Wie was de 'Skieven Architek' die de aanblik van Brussel veranderde?

Brussel is een openluchtmuseum met architecturale parels uit verschillende tijdsperiodes. Grootmeesters van de architectuur hebben de skyline geboetseerd tot hoe we die nu kennen. Eén onder hen drukte echter zo prominent zijn stempel dat we er haast niet meer omheen kunnen. Maar of dat hem geliefd maakte bij zijn tijdgenoten, is nog maar de vraag. De Sint-Katelijnekerk, De Munt, De Congreskolom, de Onze-Lieve-Vrouwekerk en het Justitiepaleis... allemaal van de hand van één grootmeester: Joseph Poelaert. Oftewel de "Skieven Architek". Maar waarom heet hij zo?

Vlak na de onafhankelijkheid van België was er dringend behoefte aan monumentale architectuur die het nieuwe land op de kaart moest zetten. De geboren Brusselaar Joseph Poelaert werd al snel stadsarchitect van Brussel. Hij kreeg na zijn eerste opdrachten het vertrouwen van koning Leopold I.

Poelaert was een man van de wereld en dat liet hij maar al te graag zien door zijn ontwerpen te doorspekken met verschillende stijlen zoals de Egyptische, Byzantijnse en Griekse. Op die manier wist Poelaert de esthetiek van het eclecticisme in België te verankeren.

Neem nu de Sint-Katelijne-kerk, die mag er op het eerste zicht dan wel gotisch uitzien, bij een blik van naderbij zijn de antieke invloeden wel te herkennen. De Congreskolom, die het Nationaal Congres van 1830 herdenkt, is een 47 meter hoge kolom met allegorieën over de Belgische natie en is duidelijk beïnvloed door de Romeinse zuil van Trajanus.

Bovendaal

In 1860 werd Poelaert benoemd tot jurylid van de internationale architectuurwedstrijd voor een nieuw gerechtsgebouw. Na twee jaar van vruchteloze discussies onder de juryleden presenteerde Poelaert uiteindelijk zijn eigen megalomane ontwerp. Het nieuwe Justitiepaleis moest op de Galgenberg komen, een symbolische plek waar eeuwenlang misdadigers werden opgeknoopt.

Voor de realisatie van Poelaerts kolossale ontwerp was er een bouwterrein van 4,63 hectare nodig. Maar er was één cruciaal probleem: de buurt rond de Galgenberg was bewoond door de bewoners van de wijk Bovendaal, een deel van de Marollen. Bij weigering van vertrek werden de bewoners onteigend en gehuisvest in de wijk De Kat in Ukkel. Dit zorgde voor heel wat sociale drama's bij families in de Marollen.

Tijdens de bouw van het Justitiepaleis liet Poelaert zich omringen door Britse ingenieurs die hun baas met het grootste respect aanspraken als “Chief Architect”. Toen de aan de kant geschoven Marolliens hoorden dat de verantwoordelijke voor hun leed met groot aanzien werd aangesproken, werd die eretitel rancuneus verbasterd naar "Skieven Architek", een scheld- en spotnaam die nog jaren over de tongen zou gaan in de Marollen.

Poelaert’s Justitiepaleis is niet meer weg te denken uit de skyline van Brussel. En wie weet kunnen we zijn magnum opus ooit aanschouwen zonder steigers en stellingen. Maar één ding is zeker: Poelaert was niet de architect van het volk. Hij wilde onsterfelijk worden ongeacht wie of wat daarvoor moest wijken.

VOLGENDE KEER Wie staat er op de stickers van 'Je te rembourse lundi'?

Zelf ook een vraag voor Big City? Stel hem hier