'Eenmaal erfgoed, altijd erfgoed'

Momenteel loopt de procedure om café Au Daringman in het centrum te beschermen als materieel erfgoed. Wie mag het initiatief nemen om een gebouw te beschermen? En kan je als eigenaar zo'n bescherming weigeren? "Een wet om erfgoed ongedaan te maken, bestaat niet."

Blij en verrast. Dat is kortweg de reactie van Martine Peeters, toen ze vernam dat de Brusselse regering haar café 'Au Daringman' in de Vlaamsesteenweg wil beschermen als materieel erfgoed. "Ik wist van niks, totdat een journalist van de RTBF me een dikke week geleden het nieuws kwam vertellen," vertrouwde de uitbaatster BRUZZ-reporter Saïd toe, tijdens een bezoek. Het initiatief kwam dan ook niet van de cafébazin zelf, die het pand huurt van de eigenaars, maar van de Brusselse regering. Maar dat hoeft zeker niet altijd zo te zijn.

"In eerste plaats is een bescherming een erkenning dat iets waardevol is en de moeite waard is om te bewaren voor de volgende generaties," vertelt Harry Lelievre, verantwoordelijk voor het departement identificatie en vrijwaring van het erfgoed bij urban.brussels.

Erfgoed beschermen kan op velerlei manieren. "Het kan, zoals in het geval van café Au Daringman, de regering zelf zijn die het initiatief neemt om een gebouw te beschermen", aldus Lelievre. "Of de administratie kan het voorstellen aan de regering. Maar ook andere personen of groepen kunnen zo'n initiatief aanbrengen. Bijvoorbeeld de eigenaar van het pand of het college van burgemeester en schepenen."

150 handtekeningen

Erfgoed beschermen kan ook via een vzw die zich met erfgoed bezig houdt of via een petitie, vanaf 150 handtekeningen. En het kan ook via de Koninklijke Commissie voor Monumenten en Landschappen (KCML).

De uiteindelijke beslissing of een gebouw al dan niet beschermd wordt als erfgoed, ligt bij de Brusselse regering. "Een bescherming gebeurt in twee fasen", legt Lelievre uit. "Een eerste fase is de opening van de bescherming. Er wordt vervolgens advies gevraagd aan de eigenaar, aan het schepencollege en aan de KCML. De veronderstelling dat een gebouw per definitie oud moet zijn om beschermd te worden, is een misvatting. Een voorbeeld daarvan is het Braemgebouw, het rectoraatsgebouw van de VUB, opgeleverd in 1976 en beschermd erfgoed sinds 2007. Om te bepalen of een gebouw of een deel ervan beschermd kan worden, kijken we naar de erfgoedwaarde zelf. Er is de historische waarde, folkloristische waarde, artistieke waarde. Dat staat allemaal beschreven in het Brussels wetboek voor ruimtelijke ordening."

Subsidies en vrijstelling van onroerende voorheffing

De bewaring voor volgende generaties is één voordeel aan zo'n bescherming. Maar daar blijft het niet bij. Lelievre: "Als je als eigenaar werken wil doen aan een beschermd gebouw, kan je beroep doen op onze architecten die gespecialiseerd zijn in erfgoed. Er zijn subsidies van 40 procent, en de eigenaar profiteert van een vrijstelling van onroerende voorheffing. Die hangt af van de mate waarin het gebouw beschermd is."

Wil je liever niet dat je eigendom beschermd wordt, dan kan je als eigenaar je bezwaren kenbaar maken. Daarvoor heeft de eigenaar 45 dagen de tijd. Het kan ook dat delen van het gebouw buiten de bescherming worden gelaten, zoals een badkamer of een keuken, omdat die delen van het huis niet meer origineel zijn. Maar eenmaal erfgoed, altijd erfgoed. Want een wet om zo'n beslissing terug te draaien, bestaat niet.