Schietpartijen en drugsoverlast: burgerbeweging 40 Comités wil nieuw federaal kanaalplan

Burgerbeweging de ‘40 Comités’ verandert het geweer van schouder: ze roept de toekomstige federale regering op om werk te maken van een nieuw ‘kanaalplan’ om de veiligheid in de Brusselse straten te verbeteren. Steun komt er alvast van korpschef van de politiezone Brussel Zuid Jurgen De Landsheer: "De criminaliteit waarmee we nu te maken hebben, is ongezien."

Ruim een jaar geleden zag de optelsom van wijkverenigingen, handelaars en organisaties uit de Brusselse gemeenten rond het Kanaal het daglicht als de ‘40 Comités’. De onveiligheid in de Brusselse straten hoger op de agenda krijgen van de Brusselse regering werd het speerpunt van de burgerbeweging, maar vandaag blijft bezieler Eric Vandezande op zijn honger zitten.

“Een gebrek aan basisveiligheid in onze straten en stations lag aan de oorsprong van het initiatief”, blikt Vandezande terug. “Ik herinner me ook buren die geïntimideerd of fysiek aangevallen werden. Daarbij zagen we steeds meer openlijk drugsgebruik, mensen die in armoede belanden en netheidsproblemen in onze straten.”

Een jaar later is volgens het collectief de veiligheidssituatie in de gemeenten rond het Kanaal er zelfs op achteruitgegaan. Voor de 40 Comités zorgen onveilige toestanden ervoor dat veel Brusselaars en handelaars “belet wordt een normaal dagelijks leven te leiden”.

“In de zomer van vorig jaar vormde de onveiligheid in de buurt van het Zuidstation de motor van onze oproep aan Brussels minister-president Rudi Vervoort (PS) om de verschillende problemen rond drugs, dakloosheid en overlast aan te pakken”, vervolgt Vandezande. “Maar dit jaar tellen we al een veertigtal schietpartijen en verschillende steekincidenten op het Brusselse grondgebied. Bovendien loopt de situatie rond het Noordstation uit de hand. We maken ons grote zorgen.”

'Onvoldoende vertegenwoordigd' door Vervoort

Het collectief voelt zich onvoldoende vertegenwoordigd door de regering-Vervoort, klinkt het. “Wat ons betreft waren zijn inspanningen onvoldoende. We hebben niet het gevoel dat hij onze bezorgdheden heeft aangekaart bij de federale regering.”

Daarom richt de burgerbeweging haar vizier nu zelf op het federale niveau en roept ze de volgende regering op om werk te maken van een nieuw kanaalplan, naar analogie met het actieplan van gewezen minister van Binnenlandse Zaken Jan Jambon (N-VA).

Dat kwam er in navolging van de terreuraanslagen in Parijs in 2015 om de aanwezigheid van teruggekeerde Syriëstrijders in de Brusselse kanaalgemeenten en Vilvoorde op te sporen. Het plan moest ook de illegale economie, georganiseerde criminaliteit en het radicalisme in de zone bestrijden.

Zo’n gecoördineerd plan is volgens de burgerbeweging nu opnieuw nodig voor de kanaalzone, maar dan met een actuele veiligheidsinslag. Op tafel kloppen bij het federale niveau om meer middelen vrij te maken voor Brussel vormt voor de 40 Comités een essentieel onderdeel om die verschillende huidige veiligheidsproblemen onder handen te nemen, klinkt het. Want daar zitten in de ogen van Vandezande net de bevoegdheden om de situatie in de Brusselse straten te verbeteren: Asiel en Migratie enerzijds, en Binnenlandse Zaken en Justitie anderzijds.

Spreiding asielzoekers en aanmeldcentra

“Ik denk in eerste instantie aan de groep sans-papiers en geregistreerde asielzoekers zonder opvangplaats, een groep die steeds groter wordt", zegt Vandezande.

Brussel zou naast 8000 daklozen zo’n 50.000 mensen zonder papieren tellen. Het aantal asielzoekers zonder opvangplaats ligt volgens de recentste cijfers op ruim 3300. Waar die mensen verblijven, is onbekend, maar wellicht zwerft een aanzienlijk deel door de Brusselse straten.

“Wat hun statuut ook is", aldus Vandezande, "het gaat hoe dan ook over mensen zonder sociaal vangnet en vaak zonder toekomstperspectief, waarvoor de federale regering eigenlijk verantwoordelijk is. Maar ze worden hier in Brussel aan hun lot overgelaten.”

Dat het enige aanmeldcentrum voor asielzoekers in Brussel ligt, helpt in dat opzicht niet. “Het lijkt bijna alsof men de problemen intentioneel wil opstapelen in Brussel”, vindt Vandezande. Als voorbeeld haalt de burgerbeweging Nederland aan, dat vijf aanmeldcentra telt.

“En omdat er te weinig opvangplaatsen voorhanden zijn, komen asielzoekers hier sneller op straat terecht, net zoals de moeilijke leefomstandigheden voor sans-papiers – meestal uitgeprocedeerde asielzoekers – ook hun risico op dakloosheid vergroot”, gaat Vandezande verder. “We willen niet iedereen op een hoopje gooien, maar wie op straat leeft, is toch vatbaarder voor verslavingen?”

Naast de decentralisering van aanmeldcentra voor asielzoekers moet er voor de 40 Comités ook gekeken worden naar een “faire spreiding” van asielzoekers. “Brussel moet bovenmaats opdraaien voor de gebrekkige organisatie van asiel en migratie in ons land.”

Sans-papiers moeten op hun beurt uit de “grijze zone” gehaald worden. “Die groep is heel divers en je kan mensen zonder adres moeilijk individueel opvolgen. Maar je zal toch met een creatieve oplossing moeten komen om die mensen te integreren, of terug te sturen. Hun risico om in een nog kwetsbaardere situatie te belanden, is vandaag te groot.”

Lees verder onder de foto

Middelen voor politie en justitie

De burgerbeweging verschuift haar focus ook naar het federale niveau omdat daar de ministers van Binnenlandse Zaken en Justitie de tools in handen hebben om het drugsgeweld in de kiem te smoren. Nochtans nam het Brussels Gewest met de vijftien ‘hotspots’ ook een initiatief om het ontspoorde drugsgeweld in te dammen.

“Maar dat was eerder een coördinerende actie onder de verschillende politiezones. Op het terrein krijgt de politie nauwelijks extra middelen”, betreurt Vandezande. Zichtbare resultaten op straat zijn er onvoldoende, luidt het. “Daarom is het aan de federale politie om ten eerste drugsnetwerken te ontmantelen en heeft de lokale politie nood aan meer mankrachten, want vandaag wordt de lokale politie ondergefinancierd op basis van een verouderde norm.”

Daarnaast moet de samenwerking tussen politie en justitie nauwer verlopen, staat te lezen in de tekst van de 40 Comités. Ook moeten er meer middelen gepompt worden in justitie.

Een gecoördineerd kanaalplan moet er tot slot ook voor zorgen dat de vraag naar drugs krimpt. “Want door de drugshandel aan te pakken en de kwetsbare groep asielzoekers en mensen zonder papieren beter te spreiden en te begeleiden, zal de vraag naar drugs op straat hopelijk afnemen.”

Kolossale besparingsopdracht

De oproep van de 40 Comités komt op een bijzonder moment. Volgens Vandezande liggen de nakende gemeenteraadsverkiezingen ten grondslag aan de timing, maar momenteel is zowel de federale als Brusselse regering in lopende zaken. De formerende partijen zijn ondertussen niet happig op plannen delen met de pers.

Daarbij staan partijen zoals de N-VA en MR voor een moeilijke spreidstand: ze zijn traditioneel te vinden voor investeringen in veiligheid, politie en justitie. Maar tegelijkertijd is de dieprode begroting opknappen prioritair en oogt die besparingsopdracht kolossaal. Daarvoor zou bij de N-VA al gekeken zijn in de richting van het afschalen van opvangplaatsen voor asielzoekers.

“We leggen momenteel geen publieke verklaringen af over de lopende onderhandelingen”, klinkt het bij de N-VA, de partij die hoogstwaarschijnlijk de volgende premier levert en ook kans lijkt te maken op de volgende minister van Binnenlandse Zaken. “Maar we nemen de tekst van de 40 Comités vanzelfsprekend mee naar de onderhandelingstafel.”

500 miljoen euro

Bij huidig minister van Binnenlandse Zaken Annelies Verlinden (CD&V) valt te horen dat “de scope van het initiële kanaalplan ondertussen is uitgebreid naar de strijd tegen drugs”. “Bovendien zal de strijd tegen terrorisme en extremisme ook besproken worden in het kader van de regeringsonderhandelingen”, aldus haar woordvoerder.

Wat betreft de oproep van de 40 Comités wijst Verlinden op de versterking van de Federale Gerechtelijke Politie in Brussel in de afgelopen legislatuur, met het oog op onderzoeken naar internationaal georganiseerde criminele (drugs)organisaties.

"Ook de Brusselse Spoorwegpolitie werd versterkt met extra manschappen. Er werd de afgelopen legislatuur voor 500 miljoen euro extra geïnvesteerd in veiligheid, onder meer ook voor de oprichting van het nationaal drugscommissariaat dat een belangrijk aandeel heeft in de strijd tegen drugs en druggerelateerd geweld. Deze inspanningen en extra investeringen moeten ook de volgende legislatuur worden voortgezet”, klinkt het.

Verlinden haalt daarnaast ook de intensere samenwerking tussen de lokale politiezones, de federale politie en Dienst Vreemdelingenzaken aan.

'Vicieuze cirkel'

Ook korpschef van de politiezone Brussel Zuid Jurgen De Landsheer wierp een blik op de tekst van de 40 Comités. Het mag niet verbazen dat hij de vraag naar extra investeringen toejuicht.

“Ik ga niet zeggen wat verkozen politici moeten doen, maar ik kan wel zeggen dat de criminaliteit waarmee we nu te maken hebben, ongezien is”, zegt De Landsheer aan BRUZZ.

“Sinds 2000 zijn de middelen voor onze politiezone niet verhoogd, maar is de bevolking met ongeveer twintig procent gegroeid, en dan heb ik het alleen over de officiële bevolking. Voeg daaraan onder meer de toenemende criminaliteit rond het Zuidstation toe en de komst van een tweede voetbalclub op het hoogste niveau (Union, red.) en je zit met heel wat extra uitdagingen.”

De Landsheer ondersteunt de roep om meer middelen, zeker omdat de gemeenten in zijn politiezone het vaak financieel moeilijk hebben. “Dat komt omdat in Anderlecht, Sint-Gillis en Vorst een lagere sociale klasse gevestigd is, mensen die niet de inkomsten hebben om de gemeenten te financieren. Dan beland je in een vicieuze cirkel.”

De politiezone Zuid kampt volgens De Landsheer momenteel met een deficit van zo’n tweehonderd werkkrachten. “Preventieve maatregelen en een betere omkadering zijn dan bijvoorbeeld moeilijker in plaats te stellen. Onder meer daarom zijn extra middelen voor de federale politie ook voor het lokale niveau belangrijk, want dan krijg je meer ondersteuning bij bovenliggende fenomenen zoals drugshandel.”