Wie was Philippe Moureaux?

Philippe Moureaux werd op 12 april 1939 geboren als zoon van een notaris. Zijn vader was actief in de liberale partij en was schepen in Etterbeek, senator en minister. Ook Philippes broer Serge bouwde een politieke carrière uit.

Na zijn humaniora ging Philippe Moureaux in 1957 geschiedenis studeren aan de ULB. Na het behalen van zijn diploma gaf hij een jaar les. In 1964 startte Moureaux een academische carrière als NFWO-aspirant.

Drie jaar later werd hij assistent aan de ULB, en na nog eens twee jaar doctoreerde hij. Hij werd werkleider en hoogleraar, behaalde enkele prijzen en heeft talrijke werken op zijn naam staan, vaak over de economische en institutionele geschiedenis van de Nederlanden.

Kabinet André Cools

Als jongeman had Moureaux zich afgezet tegen het liberale milieu van zijn vader. Via de socialistische vakbond kwam hij in de raad van beheer van de ULB terecht, waar hij contact legde met PSB-kamerlid Henri Simonet. Door hem sloot Moureaux zich aan bij de socialistische partij.

Toen Simonet in 1972 minister werd, belandde Moureaux op diens voordracht als adviseur op het kabinet van vicepremier André Cools. Hij werd Cools' vertrouwensman en vriend. Van 1973 tot 1974 werkte Moureaux als opdrachthouder voor premier Edmond Leburton.

Toen de socialisten in dat laatste jaar in de oppositie verdwenen, ging Moureaux het Emile Vandervelde Instituut (de studiedienst van de socialistische partij) leiden. Tegelijk bleef hij raadgever van Cools, die toen co-voorzitter was van de partij.

Minister van Binnenlandse Zaken

In 1977 kwamen de socialisten opnieuw in de regering en werd Moureaux kabinetschef van de socialistische vice-premier Léon Hurez. Hij bleef dat in de overgangsregering-Vanden Boeynants en ook onder Martens I (1979-1980), maar dan op het kabinet van Guy Spitaels.

Na de val van Martens II werd Moureaux als niet-parlementslid minister van Binnenlandse Zaken en Institutionele Hervormingen. In die functie was hij betrokken bij de staatshervorming van augustus 1980.

In het kabinet-Martens IV (1980-'81) behield Moureaux Institutionele Hervormingen, maar hij ruilde Binnenlandse Zaken voor Justitie. Dezelfde bevoegdheden had hij in dat laatste jaar onder premier Eyskens.

Vreemdelingenwet

Eén van de belangrijkste thema's onder Moureaux' justitiebeleid was de vreemdelingenproblematiek. Zo kwamen er een vreemdelingenwet en een naar hem genoemde wet tegen racisme. Bij de parlementsverkiezingen van eind '81 stelde Moureaux zich voor het eerst kandidaat.

Hij werd Kamerlid voor Brussel en een jaar later gemeenteraadslid in Sint-Jans-Molenbeek. De socialisten belandden op nationaal vlak in de oppositie, maar kregen een kans bij de vorming van de gemeenschaps- en gewestregeringen.

Moureaux ging eind 1981 de eerste Franse gemeenschapsregering voorzitten. Hij was onder meer bevoegd voor Cultuur en Begroting en kwam geregeld in botsing met de Vlaamse regering over communautaire kwesties.

Vicepremier

Van de verkiezingen van '85 tot na die van '87 was Moureaux PS-kamerlid. In februari 1988 werd hij opnieuw voorzitter van de Franse gemeenschapsregering. Kort daarop nam hij ontslag om onder Wilfried Martens vice-premier en minister van Institutionele Hervormingen te worden (tot 1992).

Als dusdanig haalde hij in september 1991, ten tijde van de wapenhandelcrisis, de "institutionele atoombom" boven, door te dreigen met een optreden van de Waalse raad om de Waalse wapenexport te forceren.

Burgemeester

Op 4 maart 1992 werd Moureaux, die zich meer en meer ontpopte tot boegbeeld van de Brusselse francofonie, benoemd tot burgemeester van Molenbeek. Hij kondigde toen aan uit nationale politiek te zullen stappen, maar kwam twee dagen later terug op dat besluit.

In het kabinet-Dehaene nam hij Sociale Zaken, Gezins- en Gehandicaptenbeleid op zich, maar hij verklaarde dit enkel voor korte tijd te willen doen. Eind oktober 1992 diende hij voor het eerst zijn ontslag in.

Hij vond dat hij voor zijn hervorming van de sociale zekerheid onvoldoende steun kreeg van de christendemocraten. Op verzoek van Dehaene trok hij ontslag weer in. Maar in mei 1993, toen de hervorming van de ziekteverzekering was afgerond, stapte hij definitief op.

Anonieme getuige

Begin '94 kwam hij in het nieuws als de "anonieme" getuige van de Luikse onderzoeksrechter Véronique Ancia in haar onderzoek naar de Agusta-affaire. Moureaux sprak van een geldkoerier die PS-politicus Guy Coëme in samenspraak met Guy Spitaels naar Luxemburg stuurde om het commissieloon op te halen.

Later zwakte hij die verklaring af. Op 30 januari 1995 benoemde Koning Albert II hem tot minister van staat. Enkele dagen later werd hij verkozen tot voorzitter van de Brusselse PS-federatie en als vice-voorzitter van zijn partij.

Nog datzelfde jaar verdween hij uit de kamer en van nationale voorplan. Hij concentreerde zich enkel nog op Brussel. Moureaux bleef wel burgemeester van Molenbeek. Daar droeg hij de sjerp van 1993 tot 2012.

'Laksheid'

Bij de jongste gemeenteraadsverkiezingen slaagde zijn dochter Catherine Moureaux erin burgemeester te worden van Molenbeek. Moureaux werd door zijn politieke tegenstanders wel eens laksheid en cliëntelisme verweten met name in zijn houding tegenover de migrantengemeenschap in zijn gemeente.

Na de terroristische aanslagen van Parijs eind 2015, waarbij verschillende daders banden bleken te hebben met Molenbeek, laaide die kritiek opnieuw op. Moureaux zou onvoldoende gedaan hebben om de radicalisering in zijn gemeente aan te pakken.

'De waarheid over Molenbeek'

In zijn boek "La vérité sur Molenbeek" (De waarheid over Molenbeek), verschenen in 2016, counterde hij die kritiek. In 2017 verscheen "Portraits Souvenirs" de biografie van Moureaux, waarin hij het in zijn eigen stijl heeft over zijn ontmoetingen met de top van de Belgische politiek.

Zo passeren niet alleen André Cools en Guy Spitaels de revue, maar ook Guy Verhofstadt, Elio Di Rupo en huidig premier Charles Michel. Over hem schreef Moureaux het volgende: "Charles Michel heeft voor een volledig andere weg gekozen dan zijn vader. Hij heeft gekozen voor een pure, harde rechtse weg. Charles is een cynicus".