Analyse Brussel-Stad: De grote uitdaging ligt in het centrum

Zeggen dat burgemeester Freddy Thielemans (PS) met de vingers in de neus naar de verkiezingen kan, is misschien overdreven. Maar dat hij een verlenging aan zijn mandaat kan breien, is zeer waarschijnlijk. Dat heeft even veel te maken met de demografische evolutie van de stad als met het bestuur.

Met wie Thielemans na de verkiezingen in zee wil, hangt van de uitslag af. Wordt het opnieuw het CDH van minister van Binnenlandse Zaken Joëlle Milquet, of maken de liberalen van de MR een kwantumsprong en worden zij aangezocht?

A mper een kwarteeuw geleden - tijdens de verkiezingscampagne van 1988 om precies te zijn - heerste in katholieke kringen nog de overtuiging dat alleen een logebroeder burgemeester van de Stad Brussel kon worden, of dat hij op z'n minst de zegen van de ULB moest hebben. Waarheid of verzinsel: de vrijzinnige, liberale bourgeoisie had toen nog gewicht in de Stad Brussel. Vandaag is de scheidslijn katholiek-vrijzinnig (op stedelijk niveau althans) bijna irrelevant geworden. De Stad Brussel is multi-etnisch en multireligieus. In deze pre-electorale tijden heerst dan ook de jacht op de allochtone kiezer. Een allochtone kiezer die vaak, maar lang niet altijd moslim is.

De veelheid aan godsdiensten heet een zegen voor het christendemocratische CDH te zijn. In 2006 konden vooral PS en CDH de allochtone kiezers strikken. Nu zijn de liberalen ervan overtuigd dat het monopolie van socialisten en christendemocraten verleden tijd is: "De allochtone kiezer anno 2012 stemt ook liberaal."

Meer dan een Thielemans
Thielemans (68) is burgemeester sinds 2001; hij was het ook al heel even in 1994 toen de Franstalige christendemocraat Michel Demaret moest opstappen wegens het beledigen van de paus. Voordien was Thielemans ook al schepen van Schone Kunsten en van Onderwijs en kabinetschef van burgemeester Hervé Brouhon geweest. Om maar te zeggen: Thielemans gaat al heel lang mee en moet de stad ondertussen als zijn broekzak kennen.
Er is ook meer dan één Freddy Thielemans. De ene pakt pinten met het gewone volk in het café om de hoek, de andere verslindt boeken in zes talen of geeft een speech in het Engels voor een internationaal gezelschap.

Thielemans zit de gemeenteraad voor zoals het hoort, met een vleugje humor, al kan hij moeilijk tegen kritiek. Maar zijn schepencollege, dat gedomineerd wordt door de PS, geeft niet echt de indruk als een ploeg de stad te besturen. Er zijn wel een paar sterke figuren, zoals schepen van Toerisme Philippe Close en OCMW-voorzitter Yvan Mayeur (allebei PS). Mayeur staat met stip op één om Thielemans halverwege de legislatuur op te volgen. Hij behoort tot de stal van Philippe Moureaux en deinst er niet voor terug zijn partijgenoten in de federale en de Brusselse regering de wacht aan te zeggen. Ook tijdens de campagne praat hij niemand naar de mond.

De gemeenteraad telt ook een rist nationale figuren. Het is nog nooit gebeurd dat er zoveel schepenen hun mandaat lieten voor wat het was om minister te blijven of te worden: Joëlle Milquet (CDH), Steven Vanackere (CD&V), Pascal Smet (SP.A). En ook staatssecretaris Bruno De Lille (Groen) zetelt in de gemeenteraad, maar die heeft daarvoor geen schepenambt hoeven laten staan. Smet werd vervangen door Ahmed El Ktibi (PS) als schepen van Openbare Werken, maar heeft met Willem Stevens als kabinetschef op Openbare Werken altijd een vinger in de pap gehouden.

De MR-Open VLD-lijst wordt getrokken door voetbalbobo Alain Courtois, de FDF-lijst door Fabian Maingain, de zoon van partijvoorzitter Olivier. MR en FDF hebben elk vier gemeenteraadsleden, maar in 2006 namen ze nog samen deel aan de verkiezingen. Hoeveel halen ze er nu elk apart? Thielemans trekt voor de laatste keer de PS-SP.A-lijst, Joëlle Milquet staat op kop bij CDH en Marie Nagy bij Ecolo-Groen.

(Lees verder onder het kader)

Uit de bocht
Coalitiepartner CDH laat een minder solide beeld zien dan de PS. Schepen van Stedenbouw en Mobiliteit Christian Ceux is een oudgediende, een plichtsbewust schepen die openstaat voor vernieuwing, maar die te weinig steun kreeg van Joëlle Milquet. Schepen van Sport en Groene Ruimten Bertin Mampaka daarentegen ging meer dan eens uit de bocht, maar kon keer op keer op Milquet rekenen. Als stemmenkanon heeft Mampaka - die ook ondervoorzitter van het Brussels parlement is - de tweede plaats op de lijst gekregen. Vlaams schepen Jean De Hertog (CD&V), die ondertussen 74 is, kreeg tot zijn eigen stomme verbazing geen plaats meer op de lijst.

In de oppositiebanken zaten Vlaamse en Franstalige liberalen (en FDF'ers), Franstalige groenen en het Vlaams Belang. Els Ampe vormde een eenvrouwsfractie en heeft het college stevig het vuur aan de schenen gelegd. Voormalig schepen Marion Lemesre (MR) kon op de steun van Jacques Oberwoits rekenen voor de sociale dossiers en van het jonge geweld Geoffroy Coomans de Brachène. Met Marie Nagy heeft Ecolo een beroepspolitica met een lange staat van dienst in de gemeenteraad. Henri Simons, in 2006 nog verkozen op de Ecolo-lijst, verliet de partij ontmoedigd nadat Ecolo - door de voorkeur van Isabelle Durant voor het FDF in Schaarbeek - niet aan het bestuur kon deelnemen. Simons, die met het omtoveren van kantoren tot woningen acht jaar lang de Vijfhoek op de kaart had gezet, nam ontslag om zich terug te trekken in het Atomium. Nu staat hij voorlaatste op de PS-lijst. Herinnert de kiezer zich Henri Simons nog?

Vijfhoek
De Stad Brussel is veel groter in oppervlakte dan de andere gemeenten: ze strekt zich uit van Wemmel in het noorden tot Ter Kameren in het zuiden. Het plaatje is ook heel divers. Haren is de Vijfhoek niet, de Vijfhoek is de Louizalaan niet, de Louizalaan is Neder-Over-Heembeek niet, Neder-Over-Heembeek is de Squares niet, de Squares zijn Laken niet. Inwoners vinden hun buurt, straat, stadsdeel het belangrijkste, maar het is op de Vijfhoek dat de Stad en bij uitbreiding het Gewest afgerekend worden. De Vijfhoek is de vitrine van Stad en Gewest.

Is de Vijfhoek er de jongste twintig jaar op vooruitgegaan? Wis en zeker. Is de Vijfhoek er de jongste zes jaar op vooruitgegaan? Dat plaatje is minder eenduidig. De Anneessenswijk bijvoorbeeld blijft, ondanks de vele investeringen, een probleembuurt, terwijl de Oude Graanmarkt na de heraanleg van het beste is wat de stad te bieden heeft. Opmerkelijk is wel dat vastgoedspecialisten de Anneessenswijk, dankzij de vele overheidsinvesteringen, wel zien zitten: er een huis of appartement kopen is volgens hen een goede investering.

Wat in elk geval ontbreekt, is een globale visie op de stad. Dat heeft Pic Nic the Streets van filosoof Philippe van Parijs nog eens duidelijk gemaakt. De Franstalige Van Parijs is erin geslaagd om mobiliteit - veel meer een Vlaams thema dan een Franstalig - duidelijk op de agenda te plaatsen. Thielemans, Smet, Simons en OCMW-voorzitter Mayeur hebben zich samen geëngageerd om de centrale lanen de volgende zes jaar autoluw te maken, mét een verkeersvrij Beursplein. Specialisten moeten nu een verkeersplan uittekenen dat de andere straten niet versmacht.

Maar de centrale lanen heraanleggen zal niet volstaan om de Vijfhoek erbovenop te helpen. Stad en OCMW zijn eigenaar van een onwaarschijnlijk groot aantal panden, ook langs de centrale lanen: actief kwaliteitswinkels aantrekken is haalbaar én noodzakelijk.

Het volgende college heeft werk aan de winkel, maar zou niet meer mogen twijfelen. De verkeersvrij gemaakte en opnieuw aan­gelegde Oude Graanmarkt, de voetgangers­zone rond de Grote Markt en de heraanleg van de Dansaertstraat doen verlangen naar meer.

Dat de Vijfhoek geen stadsdeel is als de andere, brengt ook andere zorgen met zich mee. In de Vijfhoek duiken de meeste bedelaars en daklozen op, maar het is ook in de Vijfhoek dat dagelijks duizenden pendelaars en toeristen komen consumeren. De buurt rond het Sint-Goriksplein is niet te missen voor wie de bloemetjes buiten wil zetten, maar de omwonenden vinden de overlast niet meer te harden. Het is een klacht die vaker gehoord wordt: "Langs de straatkant kun je in de zomer nooit eens een raam openzetten en rustig een boek lezen." Die klacht is overigens niet typisch Brussels: ook in Gent woedt er een strijd tussen Gent als woonstad en Gent als 'feeststad'.

Zeshonderd beloften
In 2006 trok Thielemans naar de kiezer met zeshonderd beloften. "We hebben woord gehouden," luidt het bij Thielemans, "en we hebben zelfs meer gerealiseerd dan we beloofd hadden."

Het schepencollege kan alvast uitpakken met de bouw en renovatie van 2.500 woningen, een prestatie waaraan zelfs de Brusselse regering niet kan tippen. Er werden 1.200 nieuwe woningen gebouwd, waarvan een flink deel in Neder-Over-Heembeek. "Architecturaal mogen ze er best zijn," zeggen Heembekenaren, maar de bouw leidde wel tot onrust en protest. Het wordt in elk geval wennen voor de Heembekenaren, vooral omdat voorzieningen, zoals winkels, niet gevolgd zijn. De Stad moet ook nog harder aandringen bij de vervoersmaatschappij MIVB voor beter openbaar vervoer.
Ook in andere delen van de stad werd gebouwd en gerenoveerd, soms met opvallende, gewaagde architectuur. De verbouwing van de Zeepziederij aan de Anderlechtsesteenweg is er een mooi voorbeeld van.

Naast de heraanleg van de centrale lanen is de heraanleg van de Heizelvlakte dé grote uitdaging voor de komende legislatuur. De plannen voor een congrescentrum, woningen, een shoppingcenter en een hotel zijn al ver gevorderd. Blikvanger in het protest tegen de heraanleg is het verdwijnen van het zwembad Océade en van Mini-Europa. Els Ampe heeft Neo te vuur en te zwaard bestreden. Wat met Neo als de liberalen deel gaan uitmaken van de nieuwe meerderheid? Ampe: "Dan moet het plan grondig herschreven worden, want wij willen meer ruimte voor sport en ontspanning."