Helsinki geeft daklozen eerst en vooral een huis

“De Finse overheid heeft eerst en vooral politieke wil getoond,” zegt onderzoekster Saija Turunen van de Y-Foundation, het Housing Firstprogramma van Finland. “Ze willen dakloosheid beëindigen. Die doelstelling hebben ze duidelijk opgevolgd met voldoende middelen.”

Die middelen bedragen 250 miljoen euro. Om woningen aan te kopen, opvangcentra om te bouwen tot wooncomplexen en personeel aan te werven om de huurders te begeleiden. “We bieden hen vooral praktische steun in het dagelijkse leven, zoals hoe ze hun huur moeten betalen of waar ze werk kunnen vinden.” De veronderstelling is dat de woonst hen opnieuw stabiliteit en veiligheid geeft, waardoor het makkelijker is om andere problemen op te lossen. Tegen 2027 wil de Finse overheid dat niemand nog zonder dak of thuis zit.

Hoe haalbaar is zoiets in Brussel? Met zowat 4.200 personen zonder onderdak blijft het Gewest nog altijd vooral inzetten op crisisopvang. Symptoombestrijding, noemt professor sociaal werk Koen Hermans (KU Leuven) dat. “Winteropvang kost enorm veel geld en is weinig effectief. Voor mij is de essentiële vraag: welke daklozenorganisaties bieden structurele woonoplossingen? Elke vorm van tijdelijk onderdak is voor mij niet voldoende.”

Uitgetekend

Bij de brede waaier aan hulporganisaties in Brussel past een minderheid in die strikte visie. Er zijn douches te vinden, dagopvang, culturele activiteiten en dakloze mensen hebben zelfs een eigen vakbond. “Dat alles is niet zinloos, maar dient vooral om het probleem te beheersen. Het leidt niet tot minder daklozen,” zegt Hermans.

Vorig jaar brachten nog altijd 759 mensen de nacht effectief buiten door, 707 anderen verbleven in opvangcentra. “De winterbedden blijven essentieel, anders was de situatie nog veel erger geweest,” zegt

Nicolas Horvat van daklozenorganisatie La Strada, die tweejaarlijks een telling organiseren in de Brusselse straten. “Maar noodopvang is altijd een oplossing voor problemen die we veel vroeger hadden moeten aanpakken.”

De nieuwe regering volgt die denkpiste en wil de middelen voor Housing First verviervoudigen. Vandaag werken vier vzw's volgens het principe van Housing First. Samen hielpen zij tot vorig jaar al 120 dakloze Brusselaars aan een eigen woonst. Negen op de tien verblijven daar vandaag nog altijd. Minister van Gezondheid Alain Maron (Ecolo) wil de financiering van die projecten progressief optrekken. Voor dit jaar ging het om een investering van 1,34 miljoen euro. Dat zou aan het eind van zijn legislatuur vier keer zoveel moeten zijn.

Maar zelfs met 5 miljoen euro kom je nog altijd maar aan een fractie van de 250 miljoen die Helsinki investeerde. Voorlopig is het nog wachten op afgelijnde doelstellingen.

“Een ambitie alleen is niet genoeg,” zegt de Finse onderzoekster Turunen over het Brusselse regeerakkoord. “Je hebt duidelijke doelstellingen nodig, zoals hoeveel woningen je wil bouwen, tegen wanneer je dat wil realiseren of hoeveel extra begeleiders je wil aanwerven.” Zo werden er in de Finse hoofdstad driehonderd nieuwe sociaal werkers aangeworven om de huurders bij te staan met hun betalingen en praktische vragen.

In Brussel hebben de vzw's die extra mankracht nog niet. “Bij ons helpt één begeleider gemiddeld acht huurders, want elke persoon vraagt veel tijd en geld,” zegt Housing Firstcoördinatrice Aline Strens van vzw Diogenes. De straathoekwerkers hebben intussen dertig mensen geholpen binnen Housing First, die allemaal een combinatie van meerdere mentale gezondheidsproblemen hebben met bijvoorbeeld alcoholisme of een handicap.

In Helsinki gelden die criteria niet, daar wordt iedereen geholpen, maar de vzw vindt niet dat ze in Brussel versoepeld moeten worden. “We kiezen voor de meest kwetsbare profielen omdat we hen aangepaste begeleiding bieden,” zegt Strens. “Voor andere personen zijn specifieke projecten nodig. Het is vooral de woonmarkt die versoepeld moet worden.”

Creativiteit

Daar lijkt de grootste opdracht voor de nieuwe regering te zitten. “Zowel bij sociale verhuurkantoren als bij private immobedrijven is het moeilijk om genoeg woningen te vinden,” zegt Strens. “Zo kom je al snel in het vaarwater van andere hulporganisaties terecht. We zoeken allemaal naar dezelfde, weinige ruimte.”

Helsinki creëerde vooral nieuwe ruimte: het bouwt zevenduizend nieuwe sociale woningen per jaar en een oud opvangcentrum werd omgetoverd in 81 privéwooneenheden. Volgens professor Hermans vraagt het hele concept vooral om voldoende creativiteit. “Housing First betekent dat je naar woonoplossingen zoekt. Dat kan betekenen dat je de leegstand aanpakt, oude gebouwen aankoopt of kraakpanden herinricht. De essentie is dat mensen hun eigen begeleiding mogen kiezen vanuit een stabiele situatie.”

Zo werd in Edinburgh driekwart van de sociale woningen aan dakloze inwoners gegeven.

Turunen geeft toe dat Helsinki nog altijd terugvalt op winterbedden voor migranten zonder verblijfsvergunning. Zij zijn in Brussel een groeiende groep die de cijfers in noodopvang en op straat doet aanzwellen. Ook intra-Europese migranten zoals Roemenen en Polen komen niet in aanmerking voor Housing First, bij gebrek aan Belgische rechten.

“Housing First is maar één deel van de oplossing,” vindt de directie van vzw Diogenes. “Je moet ook in sociale woningen investeren, de privéwoonmarkt aanpakken, onthaalhuizen versterken en projecten rond solidair wonen ondersteunen.” De straathoekwerkers zijn tevreden met de koerswijziging van de regering naar meer inclusie. “De grote vraag blijft hoeveel middelen er komen en of men die visie zal respecteren.”

En ook of die visie zal worden gedeeld door alle actoren op het terrein. “Helsinki heeft een ongelooflijk netwerk,” geeft Turunen mee als laatste succesformule uit Finland. “Alle ngo's, alle gemeenschappen en ministers werkten samen en ondertekenden dezelfde doelstellingen. Het project voelt als iets dat we allemaal samen trekken.”

Steun Brussel Helpt ten voordele van DoucheFLUX. Neem op zaterdag 30 november 2019 deel aan de Grootste Spaghettislag ter Wereld en maak of eet spaghetti met al je vrienden! Schrijf je in via brusselhelpt.be