Brusselse formatie kabbelt verder terwijl communautaire crisis om de hoek loert

Ook woensdag zal de Brusselse meerderheid die de informateurs voorstellen wellicht niet van de grond komen. Het ziet er niet naar uit dat Open VLD-kopman Frédéric De Gucht gaat inbinden. Na bijna driehonderd dagen zakt de Brusselse formatie zo weg in een nog dieper moeras tegen de achtergrond van een dreigende communautaire en financiële tijdbom.

“Wij gaan het dictaat van de PS niet volgen omdat zij de sleutel naar de federale regering willen weggooien.” Aan het woord: Open VLD-voorzitter Eva De Bleeker, die in een reactie aan onze redactie geen twijfel laat bestaan over de steun van de partij voor de vastberaden houding van Frédéric De Gucht. Op de nieuwe vergadering die MR, PS, Les Engagés, Groen, Open VLD, Vooruit en CD&V morgen op touw zetten, zullen de Vlaamse liberalen dus niet van hun standpunt afwijken: de N-VA moet deel uitmaken van de volgende Brusselse regering.

Die zeven partijen vormen de meerderheid die het informateursduo Elke Van den Brandt (Groen) en Christophe De Beukelaer (Les Engagés) vrijdag voorstelde en die maandag voor het eerst rond de tafel zat. Hoewel er morgen om 12 uur een volgende vergadering op de agenda staat, zal een herhaald 'njet' van Open VLD er wellicht voor zorgen dat die vergadering voorlopig ook de laatste wordt.

Wie de formatie dan zal reanimeren, is een groot vraagteken. De liberalen kijken expliciet naar de PS, maar de Franstalige socialisten kaatsen de bal terug naar de MR van gedoodverfd minister-president David Leisterh met het argument dat er een meerderheid voorhanden is die de MR, als grootste partij, nu maar moet doen landen.

De Franstalige liberalen willen op hun beurt David Leisterh pas opnieuw in stelling brengen als formateur van een meerderheid die effectief regeringsonderhandelingen kan aanvatten. Daar leek het afgelopen weekend even op, omdat er volgens enkele bronnen bereidheid was van de PS om mee te gaan in een saneringsbeleid als toegift voor een regering zonder de N-VA.

Ook daarom had de MR, net zoals Vooruit maandag, achter de schermen geen bezwaren tegen de doorstart van een meerderheid met CD&V in plaats van de N-VA, maar dan enkel als alle partners aan tafel zich achter die formule scharen.

Link met federale niveau

Dat was niet het geval en ook morgen zal Open VLD niet van haar standpunt afwijken, laat voorzitter Eva De Bleeker verstaan. “Wij geloven in een meerderheid met de N-VA. Wij volgen het wettelijke systeem waarin de Nederlandstaligen hun meerderheid vormen parallel aan de coalitievorming aan Franstalige kant", klinkt het. Daarmee verwijst de Open VLD-voorzitter naar de inmenging van de PS door een veto te stellen tegen de aanwezigheid van de N-VA in de oorspronkelijke Nederlandstalige meerderheid.

Het belangrijkste argument voor Open VLD blijft de link die Brussel moet versterken met het federale niveau om uit het financiële dal te kruipen en de uitdagingen op het vlak van veiligheid en tewerkstelling het hoofd te bieden. Voor elk van die pijlers zijn nauwe banden met de federale regering, waar de N-VA aan de knoppen zit, van groot belang. Net zoals de schakel naar de Vlaamse regering waar de N-VA de dans leidt en met Cieltje Van Achter de Vlaams minister voor Brussel in haar rangen heeft.

Open VLD gaat ervan uit dat de PS uiteindelijk niet anders zal kunnen dan zich neerleggen bij de Vlaamse meerderheid met Groen, N-VA, Open VLD en Vooruit die in november tot stand kwam. Een blauwe bron wijst daarbij op de financiële donderwolken die boven Brussel zweven.

Liquiditeitscrisis

De nakende ratingverlaging van kredietbeoordelaar Standard & Poor’s, waardoor Brussel zal moeten lenen aan hogere rentevoeten, kan in dat verhaal een trigger zijn. Zeker in combinatie met de verlaging van de kaskredietlijn die Belfius al aankondigde en die ING waarschijnlijk zal volgen.

Die financiële alarmtoestanden zouden kunnen resulteren in een liquiditeitscrisis waardoor bijvoorbeeld de uitbetaling van de lonen van Brusselse ambtenaren in het gedrang komt. Dan kan de federale regering in principe soelaas bieden, maar daarvoor zou de PS met uittredend Brussels minister-president Rudi Vervoort wel met hangende pootjes moeten gaan aankloppen bij de N-VA van federaal minister van Financiën Jan Jambon.

"Bovendien bestaat er helemaal geen constitutionele regel die zegt dat het federale niveau in zo’n geval moet tussenkomen”, duidt Wetstraatjournalist Rik Van Cauwelaert in een gesprek met BRUZZ. “Als het zover komt, en zo’n scenario zou zich snel kunnen ontvouwen, belanden we in een ongeziene communautaire crisis. Het is de PS die dan riskeert om een staatshervorming te krijgen die ze zelf niet wil, waarbij Brussel door de gemeenschappen bestuurd zou worden. De PS biedt dan door haar halsstarrigheid op eigen houtje het breekijzer voor confederalisme aan.”

Voor Van Cauwelaert is het helder: de PS moet met Ahmed Laaouej het heft in handen nemen. “Hij creëert een probleem en dan moeten de Vlamingen daarvoor een oplossing zoeken? Zo werkt het niet.”

'Op voorhand vergiftigd’

Volgens een ingewijde is het morgen wel de bedoeling om een akkoord te vinden over hoe het vervolg van de formatie eruit moet zien en vooral wie de leiding daarin moet nemen. Daarbij zullen de ogen gericht zijn op socialisten en liberalen. "Je kan niet blokkeren en ook nog eens je verantwoordelijkheid ontlopen", zegt een bron.

Maar bij de PS valt te horen dat het ondenkbaar is dat Laaouej zelf aan zet komt in een preformateursrol, waar de MR op aanstuurt. Tegelijkertijd doet een piste waarbij de PS en Open VLD samen op pad gaan om een oplossing te vinden de ronde als plan B wanneer de meerderheid van de zeven partijen die morgen samenzitten helemaal crasht door het verzet van de Vlaamse liberalen.

In dat scenario zou het wellicht om (externe) bemiddelaars gaan, want het lijkt weinig waarschijnlijk dat Laaouej en De Gucht zelf proberen om hun diametrale visie wat betreft deelname van de N-VA te verzoenen. Maar opnieuw: Open VLD vindt dat de PS de mouwen moet opstropen, de PS wijst naar de MR.

Op die manier dreigt de Brusselse formatie in een ongeziene impasse te belanden. Momenteel wil niemand het initiatief nemen en dat tegen de achtergrond van een ontluikende financiële ramp, een aanhoudende veiligheidscrisis en een sociale noodtoestand die de beperking van de werkloosheid in de tijd zou kunnen teweegbrengen.

“Als die regering ooit in het zadel zit, krijgt die niet alleen een heleboel op haar bord, maar moeten de partijen die nu in dit dal vertoeven ook nog eens in vertrouwen gaan samenwerken”, aldus Van Cauwelaert. “Vooral de MR en de PS gaan elkaar voortdurend stokken in de wielen steken. Die ploeg is op voorhand al vergiftigd.”