Sinardet: 'Het meest wraakroepende aan blokkering formatie? Het gaat niet over inhoud'

De Brusselse formatie nadert de tragische kaap van driehonderd dagen. Politicoloog Dave Sinardet put hoop uit de voorzichtige toenadering tussen de MR en de PS. “Mogelijk krijg je de ironische realiteit waarin een regering zonder de N-VA rechtser wordt dan een regering met de N-VA.”

Volgens politicoloog Dave Sinardet, professor politieke wetenschappen aan de Vrije Universiteit Brussel en UC Louvain Bruxelles, verzandt de Brusselse formatie in partijpolitieke strategieën.

Enerzijds moet de PS een geloofwaardig oppositieverhaal kunnen voeren tegen de Arizona-regering waar de N-VA aan de knoppen zit, anderzijds moet Frédéric De Gucht (Open VLD) de Vlaamse liberalen van de totale ondergang redden door in Brussel niet toe te geven aan de PS.

“Maar uiteindelijk lijkt een scenario zonder de N-VA toch nog het meest waarschijnlijke. Ik heb de indruk dat De Gucht al heel voorzichtig een bocht inzet", zegt Sinardet in een telefoongesprek met BRUZZ.

Zover is het helemaal nog niet. Heeft De Gucht gelijk door niet toe te geven aan het veto van de PS?

Dave Sinardet: Ik ben kritisch ten opzichte van alle partijen die veto’s of exclusieven stellen en zo de regeringsvorming bemoeilijken. In die zin zijn de PS en Open VLD elkaar waard. Ecolo en Défi kan je trouwens ook aan dat lijstje toevoegen, want die partijen nestelen zich in de oppositie, al is Défi daar dubbelzinnig over.

Maar kan u begrip opbrengen voor de houding van De Gucht?

Sinardet: Ik denk dat hij meer bezig is met zijn eigen profilering dan met Brussel. Je hoeft geen expert te zijn om te zien dat de voorzittersverkiezingen van Open VLD er sneller zullen aankomen dan 2028. De Gucht wordt nu al als gedoodverfde opvolger van Eva De Bleeker beschouwd.

Het veto van de Franstalige socialisten is ongezien, maar tegelijkertijd wil Ecolo of Défi ook niet meestappen in een regering met de N-VA. Kortom: er is geen Franstalige meerderheid die een regering met de N-VA steunt, en bijgevolg geen Brusselse meerderheid.

Sinardet: Dat is ook alleen maar zo omdat de PS haar veto zelf handhaaft. Ik denk dat Défi nog zou springen als Ecolo haar kar zou keren. Je kan ook én de PS én de N-VA uit een regering houden ten voordele van Ecolo, Défi en CD&V. Maar dat zie ik niet snel gebeuren. Al vind ik dat al sinds vorige zomer de inhoudelijk meest coherente coalitie (MR, Les Engagés, Ecolo, Défi, Groen, Open VLD, Vooruit, CD&V; JB), omdat ze net iets minder uiteenlopende belangen en standpunten moet verzoenen dan die die nu op tafel ligt. De liberalen zullen hoe dan ook compromissen moeten sluiten met de groenen omdat Groen incontournable is. Dan kan je evengoed Ecolo er ook bij nemen. De PS brengt echter een heel aantal eigen specifieke gevoeligheden mee die ook verschillen van die van Vooruit. Dat maakt het moeilijker om een coherent akkoord te maken.

De patstelling is bekend: de PS wil niet in zee met de N-VA, Open VLD wil die partij aan boord. Op dit moment ziet niemand Ahmed Laaouej (PS) of De Gucht water bij de wijn doen.

Sinardet: De MR lijkt wel wat te bewegen. Ik denk dat MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez de PS wil tegemoetkomen door de N-VA te lossen, maar dan een aantal inhoudelijke accenten in de plaats te eisen. Dat zal de druk op Open VLD doen toenemen. Dan krijg je mogelijk de ironische realiteit waarin een regering zonder de N-VA rechtser wordt dan een regering met de N-VA.

Hoelang kan dit nog blijven duren? Brussel heeft in juni een afspraak met kredietbeoordelaar Standard & Poor’s. Het lijkt onvermijdelijk dat het gewest binnenkort aan hogere rentevoeten moet gaan lenen terwijl de schuld blijft oplopen.

Sinardet: Er is nóg extra externe druk nodig. Je ziet in Brussel gebeuren wat voorheen op federaal vlak gebeurde: een gebrek aan druk zorgt voor ellenlange formaties. Ik blijf dan ook hameren op extra mechanismen om voor die druk te zorgen.

Zoals vervroegde verkiezingen?

Sinardet: Die zijn onmogelijk op deelstaatniveau, net omdat men wou vermijden dat je te frequent verkiezingen zou krijgen. Maar je zou die wel mogelijk kunnen maken. En dan op elk niveau bepalen dat als er zes maanden na de verkiezingen nog geen regering is, er automatisch nieuwe verkiezingen komen. Waarbij het idee dan is dat dit partijen voldoende afschrikt om de regeringsvorming te deblokkeren. Verder vind ik het ook legitiem om de partijfinanciering te beginnen verlagen als er een half jaar na de verkiezingen nog geen regering is. Dat is dezelfde logica als de werkloosheidsuitkeringen verminderen als werklozen niet snel genoeg werk vinden, een principe dat de meerderheid van de partijen in het parlement heeft gesteund.

Net omwille van die penibele financiële toestand, de veiligheidscrisis en de sociale uitdagingen wil Open VLD de N-VA aan boord, want die partij zit in de federale en Vlaamse regering aan de knoppen. Logisch?

Sinardet: Daar valt iets voor te zeggen, maar ik denk toch dat die argumenten ingezet worden om andere belangen te verbergen. Want zelfs al zou de N-VA er op Brussels niveau niet bij zijn, dan zijn de andere vier Arizona-partijen dat nog steeds wel. De N-VA kan niet op eigen houtje potentieel negatieve beslissingen voor Brussel nemen. De Gucht ontkent trouwens de essentie van het federalisme: dat is er net op gericht om verschillende politieke realiteiten tot uiting te laten komen op verschillende niveaus. Als steeds overal dezelfde partijen aan de macht moeten zijn, kunnen we het federalisme beter afschaffen. Bovendien is het wat vreemd dat Open VLD wel vasthoudt aan de N-VA en de MR, CD&V en Vooruit, als regeringspartners van die partij, een pak minder.

Open VLD kan maar moeilijk een bocht maken: de geloofwaardigheid van die partij lijkt vandaag vereenzelvigd met haar houding in Brussel.

Sinardet: Het is dé manier om de partij weer smoel te geven. Maar de argumenten zijn niet altijd even overtuigend. Zo werden in het verleden de Nederlandstalige en Franstalige meerderheden in Brussel nooit echt helemaal los van elkaar gevormd. Je hebt altijd contacten gehad tussen beide taalgroepen, waarbij Groen en Ecolo bijvoorbeeld hun lot aan elkaar koppelden. Of gewezen Open VLD-voorzitter Gwendolyne Rutten die er in 2019 alles aan deed om de MR aan boord te hijsen. Om maar te zeggen dat onderlinge dynamieken waarbij partijen proberen om invloed uit te oefenen op de samenstelling in de andere taalgroep niet nieuw zijn.

Op zich is dat ook niet onlogisch: je gaat tenslotte voor een coherente regering voor een meertalig stadsgewest, en dus zorg je er maar beter voor dat die regeringspartners overeenkomen en samen tot een zo coherent project kunnen komen. Laat ons die absurde fictie dat beide taalgroepen totaal gescheiden van elkaar tot meerderheden moeten komen dus definitief loslaten, er moet sowieso een meerderheid zijn in beide taalgroepen in het parlement.

Lees verder onder de foto

Wat betekent het langverwachte akkoord over de sjerp in Schaarbeek voor de Brusselse regeringsvorming?

Sinardet: Ik denk dat het akkoord in Schaarbeek aantoont dat de MR en de PS en dan vooral Georges-Louis Bouchez en Ahmed Laaouej nog in staat zijn om akkoorden te smeden. Dat is geen voldoende, maar wel een noodzakelijke voorwaarde om op regionaal vlak de boel te blokkeren. Al is het dan wel weer ironisch dat het Georges-Louis Bouchez uit Bergen en Ahmed Laaouej uit Koekelberg zijn die het in Schaarbeek gaan regelen. En dan durven Franstalige partijen beweren dat de 19 gemeenten moeten blijven bestaan om de lokale autonomie te respecteren!

Ondertussen blinkt Brussel uit in onbestuurbaarheid. Iedereen die vindt dat Brussel dat gewestelijk statuut niet verdient, krijgt dag na dag meer zuurstof en er wordt gedreigd met federale voogdij, al bestaat die niet.

Sinardet: Het Belgisch federalisme is gebaseerd op het principe van een zo groot mogelijke autonomie voor elke deelstaat, zoveel mogelijk los van andere niveaus. In tegenstelling tot Duitsland kennen we daar geen hiërarchie in. Er bestaat dus ook geen federale voogdij. Je kan hooguit vanuit het federale niveau Brusselse beslissingen terugdraaien in domeinen zoals mobiliteit en openbare orde als dat gebeurt onder het mom van de hoofdstedelijke rol die Brussel speelt.

Het federaal niveau kan wel weigeren dat Brussel bepaalde leningen aangaat. Het resultaat zou zijn dat Brussel moet aankloppen bij de federale regering om meer middelen te verkrijgen, waardoor de federale regering eisen zal stellen. Dan zou je een soort machtsverhouding creëren zoals tussen de EU en Griekenland destijds. Maar laat ons niet vergeten dat het federale en Brusselse niveau voor een groot stuk bestuurd zullen worden door dezelfde partijen. Waarom zou Georges-Louis Bouchez het vanuit de federale regering zijn goede vriend David Leisterh (MR) moeilijk gaan maken?

Deze politieke crisis zorgt er alleszins voor dat institutionele hervormingen in Brussel dichterbij zouden moeten komen.

Sinardet: Dat is een geluk bij een ongeluk. Misschien zal de fusie van de Brusselse politiezones, een federale maatregel, een katalysator worden om andere institutionele veranderingen te doen versnellen. Maar vooral een ander kiessysteem lijkt me cruciaal.

Op welke manier?

Sinardet: De verkiezingsuitslag in Brussel was de moeilijkste in heel België. Alleen al aan Vlaamse kant zijn zeven van de negentien zetels gegaan naar partijen die voor andere partijen moeilijk te slikken zijn: Team Fouad Ahidar, N-VA, Vlaams Belang, en PTB. Maar belangrijker is dat dit kiessysteem al lang niet meer in lijn is met het meertalig, diverse Brusselse stadsgewest. Men dwingt zowel kandidaten als kiezers in een eentalig keurslijf waarin ze zich niet meer herkennen. Dat het electoraat van bijna alle Vlaamse partijen voor een groot deel of zelfs overwegend uit Franstaligen bestaat zoals onlangs bleek uit een ULB-studie, zegt genoeg.

Er moet een systeem komen dat meertalige lijsten toelaat en de vertegenwoordiging van Nederlandstaligen in het Brussels parlement blijft garanderen. Ik pleit daar al zo'n twintig jaar voor, en ik merk dat de voorbije maanden steeds meer politici – ook aan Vlaamse kant – daar eindelijk voor open staan.

Ondertussen is het bijna tien maanden lang, toch naar de buitenwereld, nauwelijks over inhoud gegaan in de Brusselse formatie. Bij aanslepende federale regeringsvormingen ging het vaak tenminste nog over iets.

Sinardet: Dat is het meest wraakroepende aan deze blokkering. Het gaat niet over inhoud maar over partijpolitieke strategieën. Een deel van de achterban van Ahmed Laaouej ziet de N-VA immers als racistisch en extreem en dus voedt hij dat beeld zelf.

Tegelijkertijd zou het voor de PS een pak moeilijker zijn om geloofwaardig oppositie te voeren tegen de federale regering als ze zelf in een regering stapt met de N-VA. Maar ondertussen wijken de standpunten van CD&V over bijvoorbeeld begroting, veiligheid, netheid en tweetaligheid weinig af van die van de N-VA.

Open VLD is straks wel van de partij op een vergadering met ook MR, PS, Les Engagés, Groen, Vooruit en CD&V – de meerderheid die de informateurs naar voren schoven. Hoe moeten we dat interpreteren?

Sinardet: Ik denk dat de MR en de PS als twee grote machtsblokken wel wat naar elkaar aan het toegroeien zijn. Als de PS dan toegeeft op inhoudelijke accenten omdat ze haar zin krijgt en kan regeren zonder de N-VA, dan zal de druk op Open VLD enorm toenemen.

Maar een bocht inzetten, zal dag na dag moeilijker worden voor De Gucht.

Sinardet: Hij heeft zijn geloofwaardigheid gebaseerd op dit verhaal. Maar misschien kan hij meer op andere zaken gaan focussen om zijn argumentatie op te bouwen, zoals de begroting. Hij lijkt wel wat te subtiele aanpassingen te maken in zijn discours: eerst was het sowieso met de N-VA, nu zou hij hetzelfde zeggen als CD&V de premier zou leveren en die partij dreigde af te vallen.

Maar CD&V zit natuurlijk ook in die federale regering en heeft zo dus ook een impact op het Brusselse beleid. De Gucht focust ook minder op de aparte vorming van een Nederlandstalige meerderheid, maar meer op de afwezigheid van de partij van de premier. Dat is al een evolutie.

Hij zal dus toch moeten toegeven?

Sinardet: Tenzij er nooit een regering komt. Ik denk dat een formule met Open VLD en CD&V aan Vlaamse kant en dus zonder de N-VA momenteel de meest waarschijnlijke is, los van de vraag of ze de meest wenselijke is.