Hulplijn voor de formateurs (1), Annemie Neyts: 'Durf het been stijf te houden'

Zondag sneuvelt het record van langste Brusselse regeringsvorming. Dat staat nu nog op naam van de regering-Vervoort II, die in de zomer van 2014 56 dagen nodig had om tot een akkoord te komen. BRUZZ biedt deze week de formateurs Elke Van den Brandt (Groen) en David Leisterh (MR) elke dag een nieuwe hulplijn, met raad van voormalige collega's die ooit op hun stoel zaten. Vandaag: Annemie Neyts, vorige maand tachtig geworden en gedurende vele jaren de leading lady van de liberalen.

Annemie Neyts was één jaar Brussels minister van Financiën en Begroting en zat voor de Vlaamse liberalen aan tafel bij de regeringsonderhandelingen van 1999. Die leidden tot een kabinet van vijf formaties: PRL (vandaag MR) met FDF, VLD en Volksunie, PS, CVP, SP en Agalev. Die bonte coalitie stond onder leiding van de liberaal Jacques Simonet en zou net geen anderhalf jaar regeren.

"De formatie van die regering vond plaats in een totaal andere context dan vandaag. Ik weet nog goed dat de Franstalige partijen toen vrijwel alles onder elkaar bedisselden. Ze sloten een akkoord over een basistekst, en speelden die vervolgens door naar ons.

Zo dachten ze ons voor voldongen feiten te kunnen plaatsen. De Vlaamse partijen hoefden dan enkel wat punten en komma’s aan te passen. Maar, we hebben die tekst helemaal van boven tot onder doorgenomen en hadden bij zo goed als elk onderwerp nog heel wat aan te merken, tot verbijstering van de Franstaligen.

Vandaag is er meer gelijkheid, en zien de Franstaligen de Vlamingen in Brussel meer als partners."

Waarom ging het toen een pak sneller dan vandaag?

“Ik weet niet precies hoe ze het vandaag aanpakken, maar wij werkten door van ‘s ochtends tot ‘s avonds, zonder onderbreking. We vlogen er meteen in. Daarvoor kwamen we bijeen in een klein zolderzaaltje in het Brussels Parlement, en het was daar in de zomer bijzonder warm, niet de meest aangename omstandigheden. Misschien hielp dat.

De situatie was toen bovendien voor mijn partij helemaal anders, want we hadden gewonnen in Vlaanderen en op federaal niveau. Dat heeft toch een groot psychologisch voordeel. We konden daardoor ook beter afstemmen met de andere bestuursniveaus over wat we gingen doen, want daar waren we ook aan zet. De neuzen stonden in dezelfde richting voor bepaalde hervormingen.”

Wat was de moeilijkste knoop destijds?

“Het belangrijkste, en daar heb ik erg lang op gehamerd, is de gegarandeerde politieke vertegenwoordiging voor Nederlandstaligen in het Brussels parlement. Ik heb er jaren mee voor gestreden, ja zelfs gezaagd.

Alle Vlaamse partijen waren het ook roerend met mij eens op dat vlak, en we hadden het samen herhaaldelijk op tafel gelegd, maar de Franstaligen zeiden steeds nee. Het was volgens hen ondemocratisch en technisch onhaalbaar. Maar we hebben het er uiteindelijk toch doorgekregen. En daar ben ik wel trots op.

Als ik dan hoor dat sommigen nu voorstellen om dat terug te draaien of af te zwakken, dan wil ik daar toch voor waarschuwen. Het is niet omdat de taalkwestie even lijkt te zijn gaan liggen dat de Franstaligen op een blauwe maandag niet kunnen beslissen de rechten voor Vlamingen in Brussel terug te schroeven. Het lijkt misschien alsof Franstalige politici nu betere vijanden hebben gevonden dan de Vlamingen.

Alle andere kwesties waren op zich vrij snel beklonken. De grootste moeilijkheid, die tot op het einde bleef aanslepen en pas een uur voor de eedaflegging was opgelost, was de verdeling van de posten. De socialisten vonden dat zij recht hadden op een van de twee Nederlandstalige ministerzetels, maar wij hadden meer stemmen gekregen. Ik wou daar niet op toegegeven en kreeg daarbij de steun van de CVP.

Uiteindelijk kregen wij de ministerpost en is Robert Delathouwer nog op het laatste moment staatssecretaris geworden in plaats van SP-voorman Rufin Grijp. Hij wou niet meer toetreden tot de regering.”

Even naar het heden springen, hoe zou u met de politieke kaarten van vandaag aan de slag gaan?

"Tja... het lijkt me een bijzonder moeilijke situatie. Het budget moet hoe dan ook de absolute prioriteit krijgen, want dat is een enorm probleem. In vergelijking daarmee zwommen wij in het geld toen ik in de regering zat. Ik kan me ook niet voorstellen dat we in mijn tijd zo’n budgettaire nonchalance zouden hebben toegelaten.

Ik heb verder met verbazing gekeken naar hoe er met Fouad Ahidar is omgesprongen. Ik ken hem een beetje, we hebben in 1999 nog samen op dezelfde lijst gestaan, want wij hadden toen een samenwerking met de Volksunie in Brussel. Hij heeft de verkiezingen gewonnen, je moet toch op zijn minst met hem gaan praten."

Durft u zich aan een voorspelling te wagen over wie er in de volgende Brusselse regering zal zitten en wanneer die er zal zijn?

"Nee, net omdat het zo ingewikkeld is."

Welke andere tips heeft u nog voor Elke Van den Brandt en David Leisterh?

“Ze moeten out of the box durven denken. Er heerst al veel te lang in Brussel een pensée unique, bepaalde denkbeelden zijn vastgeroest, dat moet anders. De Brusselse agentschappen zitten ook vol met volk dat vaak de dossiers beter kent dan de politici. Daarom moeten ze zich goed voorbereiden en de touwtjes in handen nemen, anders verandert er nooit iets.

Er waait nu in Wallonië en de Franse Gemeenschap een nieuwe politieke wind, ik hoop dat die ook snel naar Brussel komt.

Voor de Vlamingen zeg ik ook altijd, je kan beter nee zeggen in het Frans, dan ja in het Nederlands. Ik kreeg wel vaker de vraag over welke taal we gebruikten in de regering. En dan antwoordde ik dat ik van het principe ben dat je bij voorkeur de taal gebruikt die het best begrepen wordt. Dus spraken we Frans, zodat er zeker geen misverstanden zouden zijn over hoe we over de zaken dachten.

Ten slotte moet je ook nooit te snel toegeven. Het loont vaak om het been zo lang mogelijk stijf te houden, zo heb ik toch resultaten geboekt."