Trends in de campagne (2): TikTok

Met de verkiezingen van juni in het vooruitzicht zijn politieke partijen volop bezig met hun campagne. Elke week belicht BRUZZ een van de trends die de campagne kenmerkt. Vandaag: TikTok. "Als er iets is waar het woord cringe voor is uitgevonden, dan is dit het wel."

Na Facebook, X en Instagram, hebben politici zich ook op TikTok gestort. Het sociaal medium is vooral populair onder jongeren. Gebruikers kunnen er korte videoclips maken en delen, meestal variërend van 15 tot 60 seconden.

Hoewel veel politici slechts een honderdtal volgers hebben, scoren sommige erg goed. Onder meer Jos D’Haese (PVDA), Conner Rousseau (Vooruit), Tom Van Grieken (Vlaams Belang) en Raoul Hedebouw (PVDA) zijn populair.

Ook enkele Brusselse politici hebben veel aanhang. Zo heeft Fouad Ahidar (Team Fouad Ahidar) meer dan 17.000 volgers. Ook Françoise De Smedt (PTB-PVDA) en Ridouane Chahid (PS) trekken een relatief groot publiek met respectievelijk bijna 16.000 en 13.000 volgers.

Voxpops

Elk filmpje is anders, maar er komen ook zaken terug. Een veelvoorkomende strategie is de politicus die zelf voxpops maakt, waarbij hij of zij in gesprek gaat met Brusselaars op straat. Zo trekt Ilyas Mouani (Vooruit.brussels) de wijk in om jongeren te bevragen naar hun interesse in en kennis over de politiek. Gelijkaardige video's zien we bij David Weytsman (MR) en Christophe de Beukelaer (Les Engagés), die polsen naar waar 'de Brusselaar' nu echt van wakker ligt.

Philippe Close (PS) wil duidelijk de jongere bevolking aanspreken door video's te posten gekenmerkt door een snelle montage en hippe muziek. Zo deelde hij recent een video waarin de lijsttrekkers van PS in Brussel worden voorgesteld. In dezelfde stijl maakte hij nog meerdere posts, zoals over de Meyboomplanting, het Bal van de Burgemeester en de PS-kandidaten uit de Stad Brussel.

Trends en 'cringe'

Groen en Ecolo Brussel proberen jongeren dan weer te bereiken door mee te gaan in de vele trends die op TikTok circuleren. Het gaat om een bepaalde video-inhoud, concepten, dansen, uitdagingen, of hashtags die plotseling populair worden en zich snel verspreiden onder gebruikers.

Zo is er een trend waarbij gebruikers via zelfspot bepaalde stereotypen uitlichten. In dit voorbeeld overlopen twee vriendinnen met rood haar stereotypen over mensen met rood haar. "We hebben rood haar, natuurlijk vinden we Ariel de leukste Disneyprinses."

Het is slechts een van de trends waar Groen en Ecolo aan meededen. "Ik ben bij Groen, dus natuurlijk ga ik altijd met de plooifiets naar het werk", begint Bart Dhondt (Groen) de video. In een andere video toont hij in een trend wat zo kenmerkend is voor het kantoor van Groen.

Soms wordt de bal ook volledig misgeslagen. Zo zien we Aurélie Czekalski (MR) meermaals op haar bureaustoel half mee dansen met een nummer, gepaard met een meme en een korte tekst. De link tussen dit alles blijft onduidelijk.

"Als er iets is waarvoor het woord cringe is uitgevonden, dan is dit het wel", zegt expert politieke communicatie Reinout Van Zandycke.

Volgens hem kan het helpen om jongeren te bereiken door hun manier van communiceren over te nemen. Maar kan het ook bijdragen tot de verkleutering van politiek. “Gelukkig zie ik wel meer en meer dat ook politieke boodschappen, los van dansjes en gezang, kunnen werken op platformen als TikTok.”

Geen context

Het is wat bijvoorbeeld PVDA-PTB doet. Die partij kiest voor video's over maatschappelijke thema's. Daarbij spreken politici de kijkers rechtstreeks aan, of posten ze korte fragmenten van hun tussenkomsten in het parlement. Zo postte Jan Busselen een video van 47 seconden waarin hij in het parlement de Brusselse wooncrisis aanklaagt.

"Dat werkt heel goed", zegt journalist Ine Holmstock die vorig jaar voor haar masterthesis onderzoek deed naar politici op TikTok. "Ze gedragen zich zoals elke andere TikTok-gebruiker, door gewoon zichzelf te filmen. Terwijl bespreken ze thema's die jongeren aangaan, zoals gratis openbaar vervoer en studiekosten."

Voor politici zelf is het zeker interessant om in te zetten op het sociaal medium, zegt Holmstock. Al zijn er wel ethische vragen bij te stellen. "Het gaat vaak om hele korte stukjes, waar weerwoord en context ontbreken. Zo kunnen jongeren een verkeerd beeld krijgen over wat er gebeurt in de wereld."

Ook Vlaams Belang kiest voor kortere video's, vooral over het thema migratie, zegt Holmstock. "Tom Van Grieken postte bijvoorbeeld een video van 30 seconden van een gevecht aan het Klein Kasteeltje. Dat werkt heel polariserend, en de context eromheen krijgen we niet te zien."

Het is belangrijk dat jongeren correcte en volledige informatie krijgen op sociale media, want voor velen is het hun belangrijkste informatiebron. Uit het onderzoek van Holmstock blijkt dat slechts 21 procent van de jongeren vaak nieuwsapps gebruikt om zich te informeren. Bij TikTok is dit 37 procent en bij Instagram 57 procent.

"Daarnaast zijn politici sterk afhankelijk van het algoritme van TikTok", zegt Holmstock. "Hoe extremer de uitspraken, hoe vaker de video's worden bekeken en hoe meer bereik ze krijgen."

Volgens Holmstock is het daarom belangrijk dat er een gedragskader komt voor politici over wat wel en niet kan op het sociaal medium. "Het is misschien moeilijk om afspraken te maken, maar de discussie erover moet in elk geval geopend worden. Het wordt tijd dat we bewust worden dat veel jongeren nu te beperkte informatie ontvangen, en dat ze zo sterk kunnen worden beïnvloed."

Impact op verkiezingen

Hoe groot de impact is op de jongeren en welke video's hen het meest overtuigen, moet verder onderzocht worden, zegt Holmstock. "Maar ik kan me wel inbeelden dat sommige jongeren zouden stemmen op iemand die hen bekend voorkomt."

Volgens expert politieke communicatie Reinout Van Zandycke is het in elk geval de eerste keer dat politici mogelijk extra stemmen zullen halen door hun activiteiten op TikTok. "Maar een relatief onbekende politicus die nu nog moet starten, zal weinig impact hebben. Wie er wel veel mee bezig is geweest, zal er zeker van kunnen profiteren."

Bovendien blijft Facebook electoraal gezien belangrijker, zegt Van Zandycke. “In de eerste plaats omdat Facebook meer gebruikers heeft die ouder zijn dan 18. Daarnaast mag je op TikTok geen advertenties plaatsen als politieke partij, waardoor je nog meer afhankelijk bent van het algoritme. Het is dus meer werk om een groot bereik te krijgen voor je video’s op TikTok.”