Trends in de campagne (1): artificiële intelligentie

Met de verkiezingen van juni in het vooruitzicht zijn politieke partijen volop bezig met hun campagnes. Elke week belicht BRUZZ een van de trends die de campagnes kenmerken. Vandaag: de opkomst van artificiële intelligentie.

Artificiële intelligentie (AI) is alomtegenwoordig en heeft zijn weg gevonden in politieke campagnes, ook in ons land. Net als 'Sam' van PVDA en 'Victor' van MR, lanceerde vorige week ook CD&V Brussel een AI-gestuurde chatbot die Brusselaars kan helpen om het verkiezingsprogramma te doorploeteren. Haar naam: Cindy.

Het concept is eenvoudig en erg vergelijkbaar met Chat GPT. Je stelt een vraag, bijvoorbeeld naar de standpunten over netheid, en Cindy antwoordt. Bijvragen worden vlot van repliek gediend, al is het antwoord lang niet altijd ter zake. Op kritische vragen, bijvoorbeeld over waarom CD&V in de regering zelf niet meer aan netheid heeft gedaan, heeft Cindy 'momenteel geen antwoord.'

"Vooral in verkiezingstijden, waarin kiezers overspoeld worden met informatie, kan AI een sleutelrol spelen in het toegankelijk maken van die informatie", zegt Wassim Essebane daarover. Hij is ontwikkelaar van de tool en kandidaat op de lijst van het Brussels Parlement.

Het risico dat de chatbot een bepaalde nuance niet formuleert, neemt de partij erbij. "Als politicus ben ik ook niet onfeilbaar. Als ik markten of huisbezoeken doe, zal ik ook niet altijd elk detail van een standpunt kunnen vertellen. Toch is het een waardevol hulpmiddel om onze kernboodschappen te verspreiden", zegt Essebane.

CD&V experimenteerde al vaker met AI. Zo pakte Benjamin Dalle op X recent uit met een video waarin hij met behulp van AI de tien meest gesproken talen in onze hoofdstad spreekt. Met de video wil hij Brusselaars oproepen om Nederlands te leren en het te durven spreken.

Beperkt gebruik

Hoewel het de eerste verkiezingscampagne is waar AI een plaats heeft, blijft het gebruik volgens expert politieke communicatie Reinout Van Zandycke beperkt. "Het is eerder iets waar politici af en toe mee experimenteren. Het wordt dan eerder achter de schermen gebruikt om teksten te schrijven of optimaliseren, of om inspiratie op te doen."

Het AI-gebruik is dus vaak niet expliciet zichtbaar. "Zo gebruiken partijen alsmaar meer AI-gestuurde apps en tools om gerichter te communiceren. Denk maar aan apps die berekenen hoeveel leden er in een bepaalde wijk wonen, en of het interessant is om daar bijvoorbeeld een bord te plaatsen", zegt Van Zandycke.

Stemtest

Els Ampe zette dan weer een AI-gestuurd programma in om een nieuwe versie van de VRT-stemtest te maken, maar dan met haar partij 'Voor U' opgenomen. De partij werd namelijk niet opgenomen in de stemtest van de openbare omroep.

Politici gebruiken het ook om ideeën te visualiseren. Zo postte Filip Dewinter (Vlaams Belang) meerdere AI-gegenereerde afbeeldingen, waaronder eentje hoe Brussel er zogezegd zal uitzien in 2050.

Gevaren van AI

Van Zandycke wijst op de gevaren die AI met zich kan meebrengen. "Om het voorbeeld van de meertalige video van Dalle te nemen: misschien mis je bepaalde nuances doordat je de taal zelf niet spreekt. Dan kan je per ongeluk een andere boodschap brengen dan je had bedoeld. Voorzichtigheid is aangewezen."

Daarnaast kunnen burgers zich bedrogen voelen, of het kan negatieve reacties teweeg brengen. Dat ondervond CD&V toen de partij in december een deepfake video de wereld instuurde waarin overleden boegbeeld Jean-Luc Dehaene aan het woord was. Op sociale media werd de partij verweten respectloos te zijn.

Het kan nog erger, zegt Van Zandycke. "Bij de Turkse verkiezingen werden deepfake video's met fake news de wereld ingestuurd. Ik zie Brusselse politici dat niet meteen doen, maar het gevaar bestaat dat bijvoorbeeld een heel geëngageerde burger dat wel doet. Daar moeten we over blijven waken."

Dat laatste is volgens privacy-expert Matthias Dobbelaere-Welvaert voorlopig geen probleem in de Belgische, of zelfs Europese politiek. Bij de beelden en video’s die nu de wereld worden ingestuurd, is het meestal duidelijk dat ze niet echt zijn.

Enkele maanden geleden ging er een deepfakefoto rond van de Nederlandse politicus Frans Timmermans (GroenLinks-PvdA) die in een vliegtuig zit met luxueuze hapjes voor zijn neus. Op het eerste zicht ziet de foto er al redelijk gemaakt uit en vreemde details, zoals een hand met zes vingers, verraden dat het inderdaad geen echte foto is.

"Maar technologie evolueert heel snel, en over vijf jaar zal het al een pak moeilijker zijn om de nepbeelden te onderscheiden van de realiteit”, waarschuwt Dobbelaere-Welvaert. Zo zouden er beelden kunnen verspreid worden van een politicus die een uitspraak doet, die hij helemaal niet heeft gedaan. En dat kan de verkiezingen sterk beïnvloeden. "Net daarom vind ik dat 'deepfakes' volledig verboden moeten worden. Veel AI-tools kunnen heel nuttig zijn, maar 'deepfakes' bieden geen enkel voordeel."

Regelgeving

Om de gevaren van AI tegen te gaan, kwam er dit jaar nieuwe Europese regelgeving. Zo moeten AI-gegenereerde beelden identificeerbaar zijn, bijvoorbeeld door een watermerk. "Maar het blijft over het algemeen vaag. En bovendien kan je wel een watermerk gebruiken, maar we weten uit ervaring dat het watermerk er later gewoon afgeknipt kan worden om zo verder te verspreiden", zegt Dobbelaere-Welvaert.

Volgens Dobbelaere-Welvaert is het daarom belangrijk dat er politieke deontologische codes komen rond AI-gebruik. "Al schuilt het grootste gevaar in de harde achterban van partijen, die meer vocaal en minder genuanceerd zijn. Met de snelle evolutie van technologie zullen ook zij heel gemakkelijk realistische nepbeelden kunnen genereren en verspreiden. Dat kan een impact hebben op de partijen en op de verkiezingen."