Sint-Jans-Molenbeek: Moureaux gaat gebukt onder klachtenregen

In Molenbeek speelde burgemeester Catherine Moureaux (PS) zes jaar lang het politieke spel volgens haar regels: nietsontziend. Na een turbulente legislatuur staat de dienstverlening aan de Molenbekenaars onder druk en ruikt de PTB/PVDA haar kans.

12 september 2024. De Molenbeekse straatvegers vatten hun zevendaagse staking aan en meteen weerklinkt er luide steun uit andere gemeentediensten. Er worden plannen gesmeed voor een brede actie. “Van schoolpersoneel over gemeentewerkers tot vredewachters: overal liggen mensen wakker van hun werkomstandigheden,” zegt vakbondsman Mohammed Adlal (ACV-CSC).

De straatvegers legden het werk neer uit onvrede met moordende werkomstandigheden: op meer dan 100.000 inwoners zijn er nog maar 32 arbeiders actief, de rest ligt in de lappenmand. “En als de meesten onder de medewerkers die wel nog aan het werk zijn het advies van hun dokter zouden volgen, mochten ook zij niet meer aan de slag zijn,” zegt Adlal.

De gemiddelde leeftijd van de straatvegers: 55. “Hun knieën en ellebogen zijn kapot, de werklast is onmenselijk.”

Naar verluidt ruimen de netheidsarbeiders vijftien ton clandestien afval op per dag. “We vragen onder meer een herwaardering van hun statuut, een personeelsuitbreiding en een viervijfdebaan met loonbehoud. Maar de eisen vallen op een koude steen,” betreurt de vakbondsvertegenwoordiger.

Dat werd al snel duidelijk tijdens een ontmoeting met burgemeester Moureaux, vervolgt Adlal. “Haar boodschap was helder: er is geen geld om aan jullie eisen tegemoet te komen.”

De burgemeester gaat over de tongen als Madame non. “Joëlle Milquet heeft een opvolgster gekregen.” De brede actie die op touw gezet zou worden, komt er trouwens niet. “Er wordt toch geen rekening gehouden met ons.”

Vriendjespolitiek

De malaise bij de netheidsdienst is symptomatisch voor de algemene negatieve teneur binnen de gemeentelijke administraties. Volgens twee ervaren ambtenaars die BRUZZ kon spreken, wordt zowat elke dienst geplaagd door “incompetentie, politisering en een toxische werksfeer”. De redactie kreeg vier personeelsleden aan de lijn, maar twee van hen wilden uit schrik niet in gesprek gaan, al bevestigden ze de manco’s die hun collega’s on the record wel wilden delen.

Een bron die al jarenlang op de loonlijst van de gemeente staat, omschrijft het als volgt: “Er waart al jarenlang een ziekte in Molenbeek en die heet vriendjespolitiek. Denk bijvoorbeeld aan PS-, of in mindere mate MR-militanten die op leidinggevende functies geplaatst worden door de burgemeester of schepenen.”

In die sfeer moet ook de (afgeblazen) aanstelling van Sylvie Lahy als gemeentesecretaris geplaatst worden. Lahy draagt een duidelijke PS-stempel: ze was in het verleden kabinetschef van ex-burgemeester Philippe Moureaux. Zijn dochter hoopte Lahy aan boord te hijsen als gemeentesecretaris – een neutrale functie – maar botste bij de ultieme stemming op tegenwind van coalitiepartner MR én een aantal partijgenoten.

De vermeende vriendjespolitiek blijkt een van de redenen voor het schijnbare disfunctioneren van verschillende diensten, klinkt het meermaals. “Het spijt me, maar soms zijn die mensen gewoonweg niet gekwalificeerd voor hun job. De afgelopen legislatuur was men van plan om met onder andere functioneringsgesprekken – een primeur – orde op zaken te stellen. Wel, daar is heel weinig van in huis gekomen.”

“Er heerst bovendien een cultuur waarin kritiek op die diensthoofden uit den boze is,” klinkt het bij een collega, die jarenlang aan de slag was bij de dienst Openbare Werken. “Ook als er een fout is gemaakt, maar het de juiste persoon ten goede komt, moet je je mond houden. Anders dreig je overgeplaatst te worden.”

“De relatie tussen het college en de gemeentediensten is heel cliëntelistisch,” gaat hij verder. Zo doet het gerucht de ronde dat een schepen de sluiting van een winkel, een beslissing op basis van urbanistische of milieuredenen, “met één telefoontje” van een handelaar tegenhield.

Exemplarisch voor de hele saga waaronder het Molenbeekse gemeentebestuur de afgelopen jaren gebukt ging, was een brandbrief van vijf gemeentelijke topambtenaars die in de zomer van 2023 rondging.

In een soort noodkreet richtten de gemeenteontvanger, de waarnemend gemeentesecretaris en adjunct-secretaris, de hr-directeur en de directeur Financiën al hun pijlen op de bestuursstijl van Moureaux. Ze kreeg de volle laag en ontving beschuldigingen van “dwingende houdingen”, “herhaaldelijk oneerbiedig gedrag” en “uitbarstingen” aan haar adres. De burgemeester weet de kritiek aan de moeilijke begrotingscontext van de gemeente.

“Moureaux is een intelligent persoon,” reageert een bron. “Ze kan ook berusten op stevige dossierkennis. Maar ze heeft een totaal gebrek aan inzicht in hoe je met mensen moet omgaan.” De verwijten van de leidinggevende ambtenaars klinken herkenbaar, zegt hij. De redactie vroeg burgemeester Moureaux om een reactie, maar kreeg geen antwoord op die vraag.

De hoofddoek van Raïss

De regen aan klachten vanuit de administraties – over financiële noodspoed, politisering en “betreurenswaardige werkomstandigheden” – komt in de loop van de legislatuur ook meer en meer op de agenda van de gemeenteraad terecht. Daarop belandde ook een voorstel van PTB/PVDA om een audit naar het Molenbeekse bestuur te bestellen.

Meerderheidspartijen PS, MR en Vooruit weigerden, maar vorige maand gaf Nederlandstalig schepen Saliha Raïss (Vooruit) zelf toe dat zo’n audit wenselijk is. Ook over Moureaux liet Raïss zich uit: “De manier waarop ze bestuurt, kan misschien wel anders.”

Raïss nam vorig jaar het stokje van partijgenoot Jef Van Damme over in het schepencollege en haalde nog voor haar aanstelling de nationale media. Ze kreeg het nodige vertrouwen dankzij een wisselmeerderheid – de MR-coalitiepartners stemden, opgejaagd door voorzitter Georges-Louis Bouchez, tegen omdat Raïss een hoofddoek draagt.

Tussen de coalitiepartners is het vertrouwen al langer zoek. Toch zijn ze straks mogelijk opnieuw tot elkaar veroordeeld, en wel als de Franstalige socialisten en liberalen – mogelijk aangevuld met een kleinere, derde partner – de verwachte sterke scores van PTB/PVDA en mogelijk ook Team Fouad Ahidar willen counteren.

De kans bestaat echter dat de Molenbeekse marxisten straks zelf aan zet zijn om de formatiegesprekken te leiden. Lijsttrekker Dirk De Block steekt niet onder stoelen of banken dat de PTB/PVDA klaarstaat om mee te besturen.

Zes jaar geleden stak De Block zijn voeten al eens in het water – de PS van Moureaux keek toen als grootste partij in eerste instantie naar een hyperlinkse coalitie met de PTB/PVDA en Ecolo, maar ging uiteindelijk in zee met de MR, nochtans publieke vijand nummer één voor de Molenbeekse socialisten.

In juni scheerde de partij van Raoul Hedebouw hoge toppen in Molenbeek: voor de Kamer 26 procent, voor het Brussels parlement 32 procent. De verschillen met de PS zijn verwaarloosbaar: de Franstalige socialisten scoorden respectievelijk 25 en 32 procent.

Kandidaat-burgemeester De Block hoopt de PS-machine in Molenbeek af te houden met een focus op wonen, veiligheid en onderwijs. “Onder Moureaux is wonen in Molenbeek opnieuw duurder geworden, is er een gebrek aan wijkagenten en gaat de kwaliteit van het onderwijs erop achteruit.” Zo cancelde een lagere school onlangs nog haar immersielessen Nederlands.

Ook hamert De Block op een herstelplan voor de gemeentediensten. Opvallend: van haar kant somt Moureaux, gevraagd naar haar bestuursbalans, net verwezenlijkingen op het vlak van onderwijs en veiligheid op. “Er zijn vier scholen gebouwd en vijf scholen kregen een stevige make-over. Daarnaast werd het politiekorps aangevuld met zestig mankrachten.”

Dat cijfer verdient de nodige relativering, leert navraag bij de politiezone Brussel-West: sinds 2019 kwamen er inderdaad zestig agenten bij, maar slechts vijftien onder hen worden enkel ingezet op Molenbeeks grondgebied.

Voor Moureaux zal het op 13 oktober hoe dan ook nagelbijten worden. Niet alleen door de sterke scores van de PTB/PVDA in juni, maar ook door het verlies van twee stemmenkanonnen: uittredend schepen Abdallah Achaoui en ex-fractieleider Jamal Ikazban staan niet op de socialistische lijst. Beide protagonisten kwamen in de loop van de legislatuur in aanvaring met Moureaux en houden de eer aan zichzelf.

Bij de lijst van MR en Open VLD vertolkt ex-burgemeester Françoise Schepmans de lijstduwersrol, schepen Gloria Garcia Fernandez is de nieuwe kopvrouw. Haar focus ligt op typisch lokale thema’s zoals netheid en veiligheid, maar – ietwat verrassend – ook op burgerparticipatie.

Ook naar Team Fouad Ahidar – Ahidar woonde jarenlang in Molenbeek – wordt het uitkijken. Hamza Zibouh, neefje van Fatima Zibouh, wordt in stelling gebracht als lijsttrekker. Omdat de ster van de PS tanende lijkt, terwijl Ahidar de wind in de zeilen heeft, zou Team Fouad Ahidar door een overlap in het potentiële kiespubliek weleens sterk kunnen scoren.

Ex-schepen Ahmed El Khannouss hoopt op zijn beurt met Molenbeek Autrement de lokale verkiezingsverrassing te worden. Maar of hij in een coalitie kan belanden, is een ander paar mouwen. El Khannouss – ook geen onbesproken blad – voerde de voorbije jaren stevig oppositie tegen Moureaux en ligt bij de PS niet in de bovenste lade.

Bij Ecolo-Groen hoopt Emre Sumlu de schade te beperken, terwijl het voor zowel Les Engagés-CD&V (Hassan Ouassari) en N-VA (Maarten Bijnens) wellicht geen sinecure zal zijn om een zitje in de gemeenteraad te veroveren.