Beeldspraak: kruispunt, lichtend pad of verkeerd spoor?

Elke week verzint Michaël Bellon een nieuw onderschrift bij een oude persfoto. Deze week: het vierarmenkruispunt (sic) aan de rand van het Zoniënwoud.

Ondanks het later toegevoegde vlecht- en bochtenwerk neigt het assenkruis naar het archetype, en kan je het zien als een abstract kunstwerk dat gaat over evenwicht en orde. Zoals Samber en Maas vreedzaam vervloeien in Namen, zoals Club Brugge en Cercle Brugge een duidelijke week-om-weekregeling hebben in het Jan Breydelstadion, zo komen de Ring en de E411 hier na wat armworstelen tot een rechtlijnig vergelijk. Dat levert dan dit geografisch ijkpunt op, dat het midden houdt tussen de viersprong in het grote sprookjesbos, en het snijpunt van twee oneindige rechten dat de verkeersstromen in sciencefictionfilms regelt.

Hebben we daarmee al iets wezenlijks gezegd over de innerlijke kracht van dit landschap? Misschien is het interessanter het woord kruispunt zo vaak te herhalen dat het zijn vertrouwde vanzelfsprekendheid verliest, en de voorchristelijke symboolwaarde van het kruis weer voelbaar wordt.

Hoeveel keer stond en staat de mens in zijn bestaan niet op een belangrijk kruispunt? Een kruispunt is een verplichte halte voor de reizigers die wij allemaal zijn. Een oord van bezinning op ons jachtige jaagpad. Op hoeveel mythische twee-, vijf- en zevensprongen is de ene al niet twijfelend de juiste weg ingeslagen, terwijl de andere er vastberaden op het verkeerde pad belandde? Het kruispunt is de plek waar wij net als Oedipus tot volwassenheid worden gedwongen door blind ons lot tegemoet te treden.

Het biedt allerlei opties, maar nauwelijks overzicht aan degene die er zich op bevindt. Dat we er worden verleid de vier windstreken te verkennen, impliceert ook dat we tegengestelde richtingen zullen blijven kiezen. En wie zonder omkijken zijn eerder gekozen marsrichting op het platgetreden pad blijft volgen, elimineert op dramatische wijze alle denkbare tussenwegen die het kruispunt voor altijd onaangeroerd laat.

Dat roept dan weer vragen op naar de manier waarop deze plek ooit een kruispunt is geworden, wie elkaar hier op welk moment voor het eerst heeft gekruist, en met welke goede reden dat niet op een andere plaats is gebeurd. Want een kruispunt is ook de plek waar wij de vreemde ontmoeten, en al dan niet voorrang geven en voorrang krijgen.

Verkeers­technisch zal het vierbunder wel de achterhaalde, achterlijke versie zijn van de veel efficiëntere rotonde. Wie in de file aan Quatre Bras de middenvinger uitsteekt naar de bruusk afslaande klootzak uit Jezus-Eik, en aan bovenstaande bullshit geen boodschap heeft, zal dat beamen.

Maar door met het conflict ook de ontmoeting onmogelijk te maken is het vervangen van het kruispunt ten voordele van de rotonde ook een asociale en anonimiserende innovatie. Zonder Wim Robberechts hadden we daar allemaal nooit bij stilgestaan. Ook al is het kruispunt op de foto niet het Vierarmenkruispunt maar het Leonardkruispunt.