Back to the future: Brussels bioscooperfgoed herleeft

CFC strikes again: twee weken na de monografie over prikkelpaleis Cinema ABC pakt de Brusselse erfgoeduitgeverij uit met een volledig herziene heruitgave van Isabel Bivers Cinémas de Bruxelles. Geen schaarsgeklede dames als eyecatcher deze keer, wel de fraaie façadefoto’s van Marie-Françoise Plissart.

Bij een oogstrelende neonluifel als die van de tot dancing verbouwde Mirano in Sint-Joost zie je het meteen, maar wie beseft vandaag nog bij een bezoek aan het Cyclo-atelier in de Vlaamsesteenweg, de Basic-Fit in Jette of de Tom & Co in Elsene dat daar vijftig jaar geleden de wijkbioscopen Tabora, Ritz en Relais gevestigd waren? Het zijn maar drie van de ruim honderd filmhuizen die Isabel Biver laat herleven in Cinémas de Bruxelles.

Sinds de publicatie in 2009 geldt Bivers boek als een standaardwerk voor iedereen met interesse in Brussels bioscooperfgoed. Bij CFC-Éditions verschijnt nu een grondig herwerkte update. Dat was ook nodig want de voorbije tien jaar is het Brusselse bioscooplandschap aardig geëvolueerd: de Actor’s Studio en Styx deden de boeken toe, terwijl nieuwe bioscopen als Palace, White Cinema en Kinograph hun deuren openden.

Waar in de editie van 2009 informatie over een bepaalde bioscoop verspreid zat over meerdere hoofdstukken, kiest Biver nu voor een heldere structuur met afgeronde verhalen per cinema. Een meesterzet daarbij is dat de prachtige archiefbeelden nu gecontrasteerd worden met een nieuwe reeks foto’s die Marie-Françoise Plissart schoot van Brusselse bioscopen in hun actuele toestand als bankfiliaal, dancing of kledingzaak.

Op die manier countert Biver niet alleen het risico op stoffige nostalgie, ze haalt ook haar erfgoedverhaal naar het hier-en-nu. Daarbij laat ze ons letterlijk stilstaan voor al die verweerde en soms amper herkenbare getuigen van een roemrijk verleden om de vraag te stellen hoe we vandaag omgaan met ons bioscooperfgoed.

Slechts veertien van de 111 in dit boek behandelde bioscopen zijn tegenwoordig nog operationeel en van de rest is een groot deel gesloopt of onherkenbaar verbouwd. Voor cinefielen is dat bijzonder bedroevend. Maar gelukkig zoomt Biver ook in op enkele hoopgevende projecten, zoals de mogelijke reboot van de bioscopen Movy Club in Vorst en Rio in Laken – die laatste was nog een dikke hit tijdens de jongste Open Monumentendagen.

Van onschatbare waarde voor het boek van Biver is het voorbereidende werk van Eric Vauthier en zijn vzw La Rétine de Plateau. In opdracht van de Brusselse regering publiceerden zij in 1995 L'Inventaire des salles de cinéma de la Région de Bruxelles-Capitale. Daarin werd elke bioscoop die ooit actief was in Brussel historisch en architecturaal geduid. Het naslagwerk heeft in belangrijke mate bijgedragen tot de sensibilisering rond het Brussels bioscooperfgoed. Vauthier is trouwens nauw betrokken bij de lopende herbestemmingsplannen voor de bioscopen Rio en Movy Club.

De drie boekvoorstellingen op vrijdag 2 oktober in het prachtig gerestaureerde Salon Hamesse van Cinema Palace, met vertoning van stille films op een authentieke Lumière-projector, zijn jammer genoeg uitverkocht, maar CFC broedt al op bijkomende voorstellingen op andere locaties de komende maanden.

ISABEL BIVER & MARIE-FRANÇOISE PLISSART: CINÉMAS DE BRUXELLES
CFC-Éditions, 240 p., €35, www.maisoncfc.be