Brusselaar betaalt 'klimaatschuld' af: ‘1 ton ijsblokken naar IJslandse bergtop gedragen’

33 keer beklom de Brusselse kunstenaar Floris Boccanegra (34) een IJslandse vulkaan met een rugzak vol bevroren smeltwater. In totaal droeg hij 1 ton ijs naar de bergtop. “Ik betaal de schuld af die oliemaatschappijen mij voor mijn vliegreis geven.”

Hij heeft er net zijn vliegreis terug naar Brussel op zitten als we Floris Boccanegra opbellen. Even acclimatiseren, zegt hij, want in IJsland heeft hij een week in de absolute stilte doorgebracht. Een groot contrast met Molenbeek, waar het verkeer onverstoorbaar en lawaaierig blijft razen.

Gedurende vijf dagen beklom Boccanegra zes tot acht keer per dag de IJslandse vulkaan Ok, op een hoogte van 1.198 meter, om ijsblokken op de bergtop neer te leggen. In totaal sjouwde hij 1 ton ijs naar boven, het equivalent van wat hij door zijn vliegreis naar IJsland zou hebben laten smelten. De locatie is niet toevallig gekozen: hier verdween in 2014 voor het eerst een gletsjer in het land ten gevolge van de klimaatopwarming. De kunstperformance gaf hij de toepasselijke naam ‘The Debt’.

Voelde je je verplicht om je schuld af te betalen?
Boccanegra: Die schuld werd mij aangepraat. Toen ik in 2020 een project in IJsland aan het plannen was, bekeek ik hoeveel CO2 mijn vlucht uitstoot en kwam zo op de Carbon Footprint Calculator terecht, die mij vertelde dat ik daarmee 1.000 kilogram ijs zou laten smelten. Later ontdekte ik dat de calculator van de grote oliemaatschappij British Petroleum kwam. Ik vond het kwaadaardig en absurd dat zij individuen proberen in te lepelen dat zij persoonlijk verantwoordelijk zijn voor de klimaatopwarming en zo de aandacht afleiden van hun eigen, veel grotere aandeel. Ik heb het originele project laten varen om iets rond die absurditeit te doen.

1 ton ijs naar boven dragen, hoe pak je dat logistiek aan?
Boccanegra: Ik haalde het smeltwater uit een riviertje, dat ik dan liet invriezen in blokken van 5 kilogram. Ik vulde mijn rugzak met ijsblokken, reed naar de voet van de Ok en beklom de berg. Ik bedekte het ijs met een gouden isolatiedeken, maar dat bleek tevergeefs. De blokken begonnen onderweg al te smelten.

Had je dat voorzien?
Boccanegra: Ja, maar niet in die mate. De temperatuur was hoger dan normaal voor die tijd van het jaar, de zon scheen en de lucht was droog. Daardoor smolt het ijs sneller. IJs dat ik de ene dag had neergelegd, was de volgende dag alweer verdwenen. Het zette de sisyphusarbeid nog meer in de verf: met mijn individuele actie maak ik weinig impact, hoe erg grootvervuilers mij dat ook willen laten geloven.

Hoe heb je het zelf ervaren?
Boccanegra: Vooral de afdaling was vermoeiend omdat er geen pad is en je van steen naar steen moet stappen. Alleen al de grond analyseren kostte energie. Eén misstap en je schuift zo naar beneden. De stilte was ook bijzonder, want er is niets of niemand. Soms hoor je het ijs van de gletsjers aan de overkant kraken of het water wegsijpelen. Je bent getuige van het proces dat zich op dat moment aan het voltrekken is.

Wat wilde je ermee bereiken? Mag ik je werk activistisch noemen?
Boccanegra: Zo zie ik het niet. Voor mij is een activist iemand die protesteert en druk zet. Dat doe ik niet; ik wilde vooral mensen inspireren om op een andere manier naar de klimaatproblematiek te kijken. Met mijn nutteloze aanpak toonde ik hoe absurd het is dat grootvervuilers de schuld van zich afschuiven op individuen, zonder zelf verregaande maatregelen te treffen of hun verantwoordelijkheid in de klimaatverandering te nemen.

Je komt uit het West-Vlaamse Roeselare, maar woont sinds je 26ste in Brussel. Wat spreekt je aan aan Brussel?
Boccanegra: Brussel is een speeltuin van verschillende mensen met andere verhalen, inzichten en meningen. Er is altijd iets te beleven. Bij al mijn projecten ben ik geholpen door mensen uit Brussel, omdat ze hun meningen met mij deelden of ik hen als klankbord kon gebruiken.

Wat staat er voor jou nog op de agenda?
Boccanegra: Op 18 september wordt mijn werk ‘I’ll see you on the other side’ in Tanger in Marokko op een kunstenfestival voorgesteld. Daarvoor heb ik in maart gezichtsmaskers gemaakt van vluchtelingen die de Noord- of Middellandse Zee hadden overgestoken.
In april 2023 staat een participatieve performance met de naam ‘The Wall’ op de Kunstberg gepland. Daarvoor ga ik mij in een kleine glazen box opsluiten met één stenen wand. Met hamer en beitel zal ik een gat in de stenen muur maken en mensen aan de andere kant kunnen daar zelf ook bij helpen. De symboliek is dat als je ergens in vast zit, je individueel een inspanning moet doen, maar ook als maatschappij. Hoe meer mensen mee op de kar springen, hoe sneller je de muur doorbreekt.