De 'draagbare oases' van Alain Verschueren: 'Het gaat me om de reacties'

In de lente van vorig jaar werd performance-artiest Alain Verschueren (62) een beetje wereldnieuws met zijn 'draagbare oases', een kunstwerk dat hij al zo'n vijftien jaar geleden ontwierp en lichtjes aanpaste aan de coronaperiode. Hij viel in recente tijden ook op met performances die huidhonger tegengaan, met knuffels en handdrukken. “Warm contact heeft therapeutische effecten.”

April vorig jaar, het beeld van Alain Verschueren met zijn draagbare oase staat in kranten en op nieuwssites over de hele wereld. Het internationale persagentschap Reuters stak toen de lont aan het vuur, waarna dat zich snel verspreidde. Hoe kijkt hij terug op die periode? “Als je de zestig gepasseerd bent, kan je daar met wat afstand naar kijken,” zegt hij rustig, op het terras van zijn thuis in Vorst. “Ik heb zeker genoten van de persaandacht, waarbij voor mij het belangrijkste was dat mijn boodschap zo meer mensen kon bereiken. Uiteindelijk gaat het me om de reacties van mensen, die contacten maken ook echt deel uit van mijn performances. Mijn werk heeft een uitgesproken maatschappelijke dimensie.”

De draagbare oase was Verschuerens eerste werk als performance­artiest, zo'n vijftien jaar geleden. Het bestaat uit een soort kleine 'serre' die op de schouders rust, vol plantjes, waardoor de drager zich in een geurige bubbel bevindt. “Het creëert een gezonde omgeving die beschermt tegen al de vervuiling erbuiten, bijvoorbeeld in de stad,” legt Verschueren uit. Zo vormt het kunstwerk een symbolisch maatschappelijk statement tegen verschillende vormen van milieuhinder. Verschueren haalde de inspiratie uit de oases die hij zag in Tunesië, waar hij om werkgerelateerde redenen twee jaar woonde. Hij wandelde door de jaren heen niet alleen in Belgische steden met de oase, maar voerde de performance ook uit ter gelegenheid van evenementen in Duitsland en het Chinese Shanghai.

De coronacrisis inspireerde Verschueren om zijn oase aan te passen. “Voordien stonden er kleine palmbomen in, maar die heb ik vervangen door vier plantjes: lavendel, tijm, salie en rozemarijn. Die kunnen een besmetting met het coronavirus uiteraard niet voorkomen, maar als je ze verwerkt in bijvoorbeeld thee en maaltijden, kunnen ze je immuunsysteem wel versterken.” Zo vormde de oase een symbolisch, groen en gezond alternatief voor mondmaskers. “Het is zeker veel aangenamer qua geur,” glimlacht Verschueren.

Enigszins paradoxaal stimuleert het ook menselijk contact. Want hoewel je helemaal in je eigen bubbel zit met de oase, trekt het kunstwerk de aandacht. “Mensen reageren minder terughoudend dan in het begin, nu komen er vaker mensen spontaan op me af, om bijvoorbeeld een selfie te nemen.' Een reactie die hem in het bijzonder is bijgebleven? Iemand stelde dat ik precies al in 2050 leefde, dat ik mijn tijd ver vooruit was.”

Knuffels

De coronacrisis zette Verschueren er onlangs ook toe aan om een andere performance weer boven te brengen: Dans les bras. Hij wijst op een levensgrote witte pop, waarmee hij mensen in de armen neemt. “Die performance deed ik onder meer al na de terroristische aanvallen in Brussel (in 2016, red.). Om mensen troost te brengen, ging ik met die pop op het Beursplein knuffels geven. Als je als onbekende op iemand afstapt voor een knuffel, zullen ze sneller afwijzend reageren, maar met zo'n pop ertussen gaat dat een stuk gemakkelijker.” Op dezelfde manier kunnen de poppen de huidhonger, die door corona is toegenomen, een beetje stillen bij toevallige passanten.

Verschueren kreeg ook sterk te maken met dat fenomeen van huidhonger tijdens zijn job als opvoeder bij mensen met een zware handicap. “Het is voor hen van vitaal belang om veel lichamelijk contact te hebben, om je regelmatig eens goed vast te pakken. Ze konden niet begrijpen dat we daarmee moesten stoppen. Maar warm contact is voor iedereen cruciaal. De knuffels met de poppen kunnen een therapeutisch effect hebben, ook voor mijzelf trouwens.” Verschueren startte in eerdere coronatijden eveneens met het project Shake hands, waarbij hij mensen op een zo veilig mogelijke manier langdurig de hand drukte – in open lucht met mondmaskers op en met het ontsmetten van de handen voor en na.

Verschueren wacht ook al een tijd op de juiste omstandigheden voor een andere performance rond de kracht van menselijk contact. Voor dat project (genaamd Ainsi fond, fond, fond...) zou hij eerst als een menselijke sneeuwman tussen mensen lopen, bedekt met een dikke laag sneeuw. Door de warmte van menselijke lichamen zou de laag sneeuw rondom hem smelten, waardoor hij uiteindelijk zichtbaar zou worden. “Maar sneeuwval wordt steeds zeldzamer hier in de regio, wat deze performance een stuk moeilijker maakt,” zegt Verschueren. “Anderzijds wijst het ook op een cruciale eigenschap van mijn kunst: een nederigheid tegenover omstandigheden gedicteerd door de natuur.”