De bibliotheek van Roel Jacobs: lezen om te schrijven

Van de zesduizend boeken die de persoonlijke bibliotheek van schrijver-historicus en conferencier Roel Jacobs telt, is er niet een dat hij niet op z’n minst doorgenomen heeft. “Ik herinner me niet ooit een week niet gelezen te hebben,” zegt hij.

Jacobs woont in een historisch pand in de Hopstraat in de Vijfhoek, waar zijn boekencollectie is ondergebracht in een laag, langwerpig lokaal recht tegenover zijn appartement. Zijn bibliotheek oogt weliswaar indrukwekkend, maar minder dan op zijn vorige adres, waar hij plafonds van vier meter hoog had en dus ook net zo hoge boekenrekken. Voor de foto is die nieuwe stek minder overweldigend. Dat dat jammer is, daar zijn we het over eens.

Farao's

Jacobs heeft een tiental boeken en lijvige brochures over geschiedenis geschreven, vooral over de geschiedenis van Brussel: “Ik herinner me dat ik al heel jong interesse had voor geschiedenis en archeologie. Ik kreeg tijdens de verplichte studie - ik moet tussen de twaalf en de vijftien jaar oud geweest zijn - onder mijn voeten omdat ik van alles aan het opzoeken was over de farao’s. De studiemeester van dienst vond dat tijdverlies en maakte me belachelijk voor mijn medeleerlingen. Een mooi voorbeeld van hoe je jongeren niet moet aanpakken, maar gezien mijn karakter heeft het voorval me er vooral toe aangezet om koppig door te gaan met geschiedenis.”

Maar toch koos Jacobs er op zijn achttiende niet voor om geschiedenis te studeren, maar rechten. Dat heeft alles te maken met het sociale milieu waarin hij geboren en grootgebracht is. “Mijn ouders waren kleine middenstanders en als je in die kringen de kans kreeg om te studeren, moest je wel een nuttige richting kiezen. Mijn moeder zei: ‘Met een diploma archeologie kan je alleen in het onderwijs terechtkomen of voor een rijkaard werken die opgravingen kan betalen, en geen van beide zal lukken met jouw profiel.’ Ik moet toen al behoorlijk karakterieel gestoord geweest zijn.”

Zesduizend boeken is enorm, maar toch wil Jacobs geen verzamelaar genoemd worden. Een verzamelaar is op zoek naar mooie boeken, en alhoewel Jacobs zich ook voor kunstgeschiedenis interesseert, was schoonheid geen criterium. “Een verzamelaar is uit op boeken die op zichzelf waarde hebben, ongeacht de inhoud. Die mensen hebben pech: bibliotheken worden tegenwoordig verramsjt. Maar dit terzijde. Ik ben altijd op zoek geweest naar beschadigde boeken - mij interesseert de tekst – waarmee ik veel geld heb uitgespaard.”

La Réserve Précieuse

Iedere boekenliefhebber wordt het zwaar te moede als hij wegens plaatsgebrek boeken moet wegdoen, ook Jacobs heeft het al meegemaakt. “Ik heb destijds een zeer polemisch boek over de geschiedenis van Brugge geschreven (Brugge, een stad in de geschiedenis, red.) en hield daar een uitgebreid boekenbestand aan over. Ik vroeg me af wat ik ermee moest aanvangen nu jonge mensen denken dat ze alles van het scherm kunnen halen. Ik heb de collectie uiteindelijk aan de ULB geschonken die ze heeft ondergebracht in de Réserve précieuse, dat zijn schenkingen die apart beheerd worden. Ik had dus nogal wat literatuur waarmee ik het volslagen oneens was – maar je moet je vijand kennen om hem te verslaan - maar die misschien voor andere onderzoekers nuttig kan zijn, alhoewel er aan de ULB steeds minder studenten zijn die Nederlands kennen en aan de VUB steeds minder studenten die Frans kennen. Dat vertellen bevriende professoren van beide universiteiten me. En dat stemt me eerder pessimistisch voor de studie van de geschiedenis van Brussel.”

Geen fictie

Dat Jacobs zijn collectie aan de ULB heeft geschonken en niet aan de VUB heeft te maken met de onderwerpen die hij aansnijdt en persoonlijke sympathieën, zegt hij. “Ik ken gewoon meer mensen aan de ULB met wie ik ideeën deel, zoals Claire Billen en Anne Morelli.”

Dat Brugge-boek, dat ondertussen al meer dan twintig jaar geleden in het stadhuis werd voorgesteld, heeft heel wat heisa veroorzaakt. Angelsaksische kranten kopten dat het centrum van Brugge nep was, de woordvoerster van de stad had het enorm druk. “Het middeleeuwse Brugge is een uitvinding van de negentiende-eeuwse conservatieve katholieken die volop neo-gotische gebouwen lieten optrekken. Brugge was middeleeuwser in de 19e eeuw dan het ooit in de middeleeuwen geweest is.

Geschiedenis als literatuur

Jacobs heeft nooit fictie gelezen, tenzij die nuttig was voor zijn historisch onderzoek en lezingen. Zo heeft hij ook een uitgebreide collectie ‘historische’ stripverhalen. “Er is een tijd geweest dat geschiedenis ook literatuur was, je moet echt eens de toespraak lezen die Karel Buls heeft gehouden bij de inhuldiging van het beeldenpark aan de Kleine Zavel. Dat is de mooiste radicaal-liberale of beter links-liberale toespraak die in de 19e eeuw gehouden is. Het is een schitterende tekst en als een politicus een schoon discours houdt, kan je er donder op zeggen dat hij die niet zelf geschreven heeft. Het was Alphonse Wauters, een man die vijftig jaar stadsarchivaris van de stad geweest is, die Buls laat zeggen dat Egmont en Hoorn martelaars waren. Het volk had martelaars nodig, in wie het zijn eigen miserie herkende. Wauters zegt met andere woorden: als die twee hun hoofd er niet was afgehakt, dan waren ze geen standbeeld waard geweest.”