Reality bites 1: het geheim van chef-stripmaker Wauter Mannaert

De wereld bijt. Kunst bijt terug. Elke week zoomen we in op een artiest die de werkelijkheid vermaalt tot ingrediënt voor zijn werk. Aflevering 1: Wauter Mannaert, die met ‘Het geheim van de chef’ zijn nieuwe stripreeks Yasmina lanceert.

“Uh oh, Yasmina!” klinkt het op het terras van Snackistan, waar een groepje scholieren zichzelf te buiten gaat aan gefrituurde comfortfood. Hap, slik, weg, en de over de schadelijke gevolgen van veeteelt en de voordelen van lokaal en seizoensgebonden consumeren predikende Yasmina blijft te midden van inderhaast verlaten snackverpakkingen alleen achter met haar petitie om het vak tuinieren en koken op school verplicht te maken. Tot een stel jongleurs en het sociale medium Instakilo het belerende toontje van wat opsmuk voorzien.

‘Het geheim van de chef’, de eerste aflevering van Wauter Mannaerts gloednieuwe stripreeks Yasmina, bouwt voort op het gedreven, idealistische personage dat we al kenden uit Yasmina en de aardappeleters. “Met het idee voor dat boek liep ik al rond van 2009, toen ik nog jeugdwerker was voor Jeugd en Stad (JES). Mijn werk, de jongeren, de stadstuinen die ik overal zag opduiken en de vele kunstenaars die plots de moestuin als een soort van canvas gingen zien, versmolten toen met mijn eigen frustraties, nachtmerries en bekommernissen die ik in mijn eerste eigen scenario wilde vatten. Zo ontstond Yasmina.”

STOKPAARDJES
Lag het aan de eigentijdse focus op volkstuintjes en gezonde voeding, aan het terloops en subtiel uit de stedelijke realiteit geplukte hoofdpersonage, of aan de portie humor en relativeringsvermogen die van Yasmina en de aardappeleters zo'n schot in de roos maakte? Wat er ook van zij, de one-shot waarmee scenarist en tekenaar Wauter Mannaert vorig jaar de Willy Vandersteenprijs mocht claimen, krijgt vandaag een tweede leven in een heuse stripreeks, zijn eerste.

“Omdat er nog ideeën en onbeantwoorde vragen te over waren,” vertrouwt Wauter Mannaert ons toe. “En ergens sluit het ook wel aan bij een vraag van de markt op dit moment. Na de graphic novel, de romanverstripping, en de autobiografische coming-outstrip, lijkt het nu even tijd voor strips voor jongeren en kinderen op een literair niveau. Fantastisch, en ik vind ook dat ik daarin pas. Vanuit mijn context als jeugdwerker kan ik daar mijn passie voor de stad en jongeren in kwijt. Als dat nu even kan, dan heel graag.”

“Al ben ik er wel wat nerveus over. Er rust best wel een stigma op iets als een stripreeks, je draait in zekere zin mee in de massaproductie en entertainmentindustrie. Past dat dan nog bij de notie van kunst die ik nastreef? Nu, tegelijk vind ik die dubbelzinnigheid ook wel interessant. Ik zie mezelf niet als een kunstenaar pur sang, maar ik probeer wel te doen wat kunst doet: vragen stellen en niet per se de antwoorden op een dienblad aanreiken.”

Die vragen raken in het geval van Yasmina “op een niet belerende of te schoolse manier” aan stedelijkheid, jongeren, diversiteit, kansarmoede, ecologie, voeding... Voor Wauter Mannaert – die in El Mesías al in de utopie van Marinaleda dook, “een eiland van sociale rechtvaardigheid, omringd door het imperium van het kapitaal”, in Weegee de camera richtte op de achterbuurten van Manhattan, en in Ondergronds een ondergedoken gemeenschap in het Amerika van de Great Depression verbeeldde – zijn het stokpaardjes, onderwerpen die ertoe doen en “die er op de een of andere manier toch altijd in binnensijpelen. (Lacht) Het zit me dicht op de huid, ja. Al heb ik me ook wel de vraag gesteld: ‘Ben ik, het stereotype van de veertigjarige, blanke, mannelijke stripmaker, dan degene die een boek moet maken over een migrantenmeisje?’ Nu, Yasmina maakt ook deel uit van mijn wereld, mijn realiteit. Ik heb niet het recht om die realiteit tot kern van mijn verhaal te maken, maar ik kan ze wel tonen, ongedwongen en respectvol.”

DE KRACHT VAN FICTIE
In alle subtiliteit, met veel naturel. “En precies dat is zowat het kernthema van ‘Het geheim van de chef’ geworden. Natuurlijk begrijp ik dat jeugdige ongeduld van Yasmina. De prediker die Yasmina even wordt, schuilt ook in mij. Ik kan niet anders dan respect en bewondering hebben voor Greta Thunberg en al die jongeren die zoveel energie pompen in het verbeteren van onze wereld. Maar je kan je wel afvragen wat er fout is gegaan? Heel grof vereenvoudigd kom je dan uit bij de communicatiestijl. Het is duidelijk dat de opgestoken middelvinger bij heel wat mensen in het verkeerde keelgat is geschoten en een tegenovergestelde reactie heeft teweeggebracht.”

“De fijngevoeligheid die je in de werkelijkheid aan de dag moet leggen, is ook de fijngevoeligheid die je in de kunst moet laten spelen. Sta ik klaar met het vingertje of probeer ik mijn boodschap wat te verpakken? In Yasmina ben ik dan al die dingen die mij bezighielden bijna therapeutisch gaan vergrappen, via personages als Cyriel en Marco, een beetje de dikke en de dunne van de strip. Humor geeft ademruimte en mogelijkheden om het er toch over te hebben. Het is een manier om ongezien de geesten te vergiftigen.” (Lacht)

“Mensen zoeken vandaag eenvoudige, pasklare antwoorden,” vervolgt Wauter Mannaert. “Ze hoeven niet eens waar te zijn, ze moeten gewoon hun wereldbeeld bevestigen en al wat daarvan afwijkt – wat kunst per definitie is, want kunst stelt vragen – laten oplossen. Er lijkt geen plek meer te zijn voor nuance en dialoog, en waar sta je dan met je fantastisch onderbouwde argumenten? Maar schreeuwen gebeurt al genoeg, dat helpt niet. Ik vertoef liever in grijs gebied, in een tussenzone.”

“En daar denk ik dat fictie een rol te spelen heeft. In een discussie loop je al snel vast in je eigen denkbeelden, probeer je je eigen gelijk bestendigd te zien. In fictie verbrokkelt je verdediging. Je probeert je in te leven in een personage, en zo stel je je automatisch open voor een andere realiteit. Dat is voor mij de kracht van fictie. Natuurlijk wil ik de wereld veranderen. Alleen ben ik er echt niet de mens naar om op de barricaden te kruipen of met stenen te gaan gooien. Ik probeer aan de werkelijkheid te morrelen via fictie, via eten en koken als metafoor. De liefde gaat door de maag, toch?”

YASMINA 1: HET GEHEIM VAN DE CHEF
Dargaud, 48 p., €7,50