De lokale stadsgids doet het voor de fooi

Elke ochtend, regen of zon, worden op de Grote Markt van Brussel kleurige paraplu’s geopend. Rood voor Sandemans, oranje voor Viva’s Tours, zwart voor Buendia Tours en wit voor Bravo Discovery. Met hun gratis tours bieden die organisaties toeristen een eerste kennismaking van de stad. “Wij democratiseren het toerisme.”

In 2013 kwam Sandemans, de bekendste aanbieder van gratis stadswandelingen, naar Brussel. Dat was niet naar de zin van de Brusselse Gidsenbond: zijn gidsen stonden garant voor correcte informatie, goede scholing en een vertrouwde manier om aan toerisme te doen. Michaella Van Huynegem van de Brusselse stadsgidsen stelde toen: “Ik weet niet of die gratis gidsen voldoende weten over Brussel en of wat ze vertellen ook accuraat is.”

Vier jaar later is Sandemans niet alleen een vast onderdeel van het Brusselse toerisme geworden, er zijn gelijkaardige spelers bijgekomen. Op TripAdvisor volgen de positieve beoordelingen elkaar op, net als de hoge rankings in lijsten zoals “Tours in Brussels”. Hun opzet is simpel: volg een gratis tour door Brussel, geef nadien een fooi die overeenkomt met wat de gids volgens jou verdient.

Daarbij heeft Sandemans de weg vrijgemaakt voor de andere spelers in de relatief kleine Brusselse markt. Volgens Yass Barona, stichter van Viva’s Tours: “Daar plukken wij nu de vruchten van: zij hebben de markt geopend voor ons. Met hun businessmodel konden ze overal doordringen, ook omdat ze heel agressief aan concurrentie durven te doen.”

Toen Barona in 2014 uit Venezuela naar België kwam, was hij met zijn rugzak al door Europa getrokken. Tijdens die reizen kwam hij voor het eerst in contact met het concept van de free tour. “In een paar jeugdherbergen organiseerden de eigenaars zelf zulke tours. In Berlijn deed ik toen mijn eerste Sandemans-tour. Toen ik in Brussel kwam, heb ik zelfs nog bij hen gesolliciteerd, maar ze vonden mijn Engels niet goed genoeg en er was geen nood aan Spaanstalige gidsen.”

“Veel mensen nemen goede beslissingen door desperation of door inspiration. Bij mij was het absoluut wanhoop: ik had geld nodig om het einde van de week te halen. Dus ging ik op de Grote Markt staan met een bordje waarop ‘Free Tour’ stond. Ik heb twee mensen mogen rondleiden, en verdiende er misschien drie euro mee. Eerlijk gezegd: het was waarschijnlijk the worst tour ever. Maar ik had niets beters te doen, dus de volgende dag stond ik er weer.”

Geleidelijk aan deed Barona ervaring op en groeide het aantal mensen dat zich door hem liet gidsen. “Ik ben enorm competitief – ik heb te vaak moeten horen: ‘Dat lukt je nooit.’ Het enige wat dat oplevert, is dat ik nog harder probeer.”

Dat leverde resultaat op: eind 2014 kreeg Viva’s Tours twee nieuwe gidsen, gaandeweg groeide dat bestand. “Ik denk dat ze dat toen meer voor het plezier deden dan voor iets anders,” zegt Barona. “We verdienden in ieder geval niet genoeg om het voor het geld te doen. Tegelijk is het wel dankzij hun vertrouwen in mijn plan toen, dat we nu zo gegroeid zijn. Toen ik Viva’s Tours ‘oprichtte’ was dat als een vzw, want alleen ik werkte ervoor. De eerste gidsen waren vrijwilligers - die werken met een maximumlimiet voor hoeveel ze mogen verdienen, maar daar kwamen we in 2014 nog lang niet bij in de buurt.”

Ondertussen is Barona overgeschakeld naar freelancers: Viva’s Tours geeft hen publiciteit en marketing, in ruil geven zij Viva’s Tours een vast bedrag voor elke persoon die ze door Brussel gidsen. De rest van de fooi mogen de gidsen houden, maar dat bedrag kan enorm variëren, vertelt gids Céline. “Vorige week had ik een groep van maar vijf man, maar dat waren Amerikanen. Die zijn het gewoon een fooi te geven, daar heb ik goed mee verdiend,” zegt ze. “De dag ervoor zat ik met een groep van veertig man – het merendeel studenten. Die gaven met een beschaamd gezicht een of twee euro. Meer konden ze zich niet veroorloven.”

Opleiding
Vooraleer de gidsen aan de slag mogen, worden ze opgeleid: “We sturen niemand zomaar de straat op. Eerst moeten ze testen afleggen, waarin ze tonen dat ze al een zekere voorkennis hebben van de stad,” benadrukt Barona. “Wie slaagt voor die testen en voldoende enthousiasme toont, moet een maand lang tours volgen, de beste manier om te leren hoe het eraan toe gaat en hoe iemand dat zou doen.”

Na de aanslagen verdween zo’n tachtig procent van de toeristen die Viva’s gidste. Barona gebruikte dat moment om niet alleen zijn doel, maar ook zijn strategie op punt te zetten: “We doen niet alsof we professioneel zijn, dat willen we ook niet. We zijn locals die een introductie in Brussel willen geven. Nu goed, local – het merendeel van onze gidsen komt van buiten België. Maar hoe “lokaal” is toerisme eigenlijk? En dat is net het leuke aan Brussel: alles en iedereen kan local zijn, je hebt de hele wereld recht voor je.”

“Uiteindelijk zijn wij sneller hersteld dan vele andere takken van het toerisme, waarschijnlijk ook omdat we nog aan het groeien waren, toen. Maar vooral: er is een nieuwe markt ontstaan voor toerisme op maat van de toerist. Dat vind ik ook leuk aan Uber: ze richten zich op wat de klanten willen en nodig hebben. Over toerisme moet je op dezelfde manier nadenken. Wij democratiseren het toerisme.”

“Uiteindelijk is het heel simpel: als mensen dit niet wilden, dan zou het niet werken. Ik doe weleens graag een betaalde tour, maar voor veel mensen is de drempel naar dat soort toerisme nog te hoog. Daar komen wij dan van pas.” Hoewel Viva’s Tours de klassieke trekpleisters aandoet, is geen enkele tour exact dezelfde. “Onze gidsen krijgen de ruimte om hun eigen favorieten toe te voegen,” zegt Barona. “Ze vertellen over hun lievelingsplekjes, hun stamcafé, de plaats waar zij de beste pasta of de sympathiekste barman zijn tegengekomen. Dat is waarom Viva’s Tours werkt. We werken samen met een aantal jeugdherbergen, maar we sluiten geen deals met cafés of restaurants.”

Het team van gidsen is door de groei van Viva’s Tours de laatste maanden uitgebreid. Onze gids Céline is amper twee weken aan de slag, maar ze somt de ene na de andere aanrader op. Ook het onverwachte mag gezegd worden: “Manneken Pis, daar is veel rond te doen, maar dat is de meest teleurstellende toeristentrekker van heel Brussel. En zijn zus, Jeanneke Pis? Da’s puur commercieel.” Die eerlijkheid en authenticiteit is wat toeristen aanspreekt, zo stelt Barona.

De tour eindigt op de Kunstberg, met Brussel aan je voeten. Barona denkt aan de toekomst: “We moeten verdergaan op de weg van de samenwerking. Verschillende lokale organisaties verbinden die zich op dezelfde manier op hun klanten richten. Misschien zelfs een platform oprichten, zodat we plaatsen en activiteiten met elkaar kunnen verbinden?” Barona richt zijn pijlen voorlopig op de rest van België: na Brussel staat Viva’s nu ook in Brugge, Antwerpen en Gent.

Lees ook het artikel "Spanning tussen soorten gidsbeurten"