Âge d'or - Filmvondsten - Naomi Kawase: Eerbied en ontzag voor de natuur

Voor delicate, contemplatieve films waar je helemaal stil van wordt, ben je bij Naomi Kawase aan het juiste adres. Filmvondsten toont dit jaar niet één maar twee films van de Japanse regisseur. Ze is ervan overtuigd dat we onszelf de tijd moeten gunnen om onze relatie met de tijd te herbekijken. “Altijd maar sneller, is niet vol te houden.” De vreselijke kernramp en natuurrampen hebben dat geloof alleen maar versterkt.

Haast onopgemerkt won Naomi Kawase met Mogari no mori in 2007 de Grand Prix van het Festival van Cannes. Dit jaar viel ze buiten de prijzen met Hanezu, een oogstrelende, spirituele film waarin de tijd en de geschiedenis van Asuka (in de Nara prefectuur) een even grote rol spelen als een getergd liefdeskoppel. Filmvondsten redt ook Genpin van de vergetelheid, een documentaire over een gyneacologisch centrum in het midden van de Japanse natuur en ver weg van de hedendaagse medicalisering van de geboorte.

Gelooft u dat de geschiedenis van een plek een actieve rol speelt?
Naomi Kawase: Ik geloof dat plaatsen een geheugen hebben. Hanezu speelt zich af in de regio waar ik woon: Nara. Meer bepaald filmde ik op de plaats waar zich in de achtste eeuw de hoofdstad van Japan bevond. De stad werd massaal verlaten ten voordele van de nieuwe hoofdstad Kyoto. Maar daardoor is de stad onaangeroerd gebleven. Je vindt er de achtste eeuw terug. Eeuwenoude herinneringen zijn er haast tastbaar.

Archeologische opgravingen gaan nog lang aanslepen. Niemand kent de geheimen van de grond. Als iemand die vandaag leeft, vind ik het mijn taak mijn oor te luister te leggen bij de stemmen van de zielen die er zwerven en daar een verhaal rond te weven.

Staat u vaak stil bij het verstrijken van de tijd?
Kawase: Ja. Mijn films gaan over de tijd, over het verstrijken van de tijd. Tijd is kostbaar. Ik denk dat we vergeten zijn hoe schoon wachten kan zijn. In plaats daarvan willen we de tijd controleren. Alles moet altijd maar sneller en sneller gaan. Dat baart me zorgen. Ik ben bang dat die attitude de mens veranderd heeft. Wachten is een onderdeel van het mens zijn. We moeten onszelf dringend de tijd gunnen om eens over de tijd na te denken en onze houding tegenover de tijd aan te passen. Altijd maar sneller, dat gaat niet. We kunnen de tijd niet stop zetten.

Ook de relatie tussen mens en natuur neemt een centrale plaats in uw werk in. Hebben de rampen van maart uw kijk veranderd?
Kawase: Ik was in Tokyo om mijn film af te werken. 'Ik draag deze film op aan de vele onbekende zielen die hier geleefd hebben' schreef ik voor de aftiteling toen het gebouw plots begon te beven. Ik vluchtte naar buiten, zag alles beven, enorme gebouwen stond op het punt in te storten. Ik begreep dat vluchten onmogelijk was en kon maar één ding denken: 'laat dit alstublieft ophouden, ik wil mijn zoon nog een keer zien'. Ik dacht dat ik zou sterven en ik wou zo graag mijn zoon een laatste keer terugzien. Ik besef dat vele mensen op dat moment wellicht precies hetzelfde gedacht hebben. Die verbondenheid voel ik. We dachten allen dat ons laatste uur geslagen was. Een beetje later was er het verlangen naar de wereld van voor de ramp, naar de tijd dat je nog rustig aan het werken was en in de toekomst geloofde. Nu zijn we dankbaarder dan ooit dàt we leven.

Kijkt u nu anders tegen het leven aan?
Kawase: De natuur is gevaarlijk en angstaanjagend. We moeten er ontzag voor hebben. Maar de natuur kan ook heel mooi en goed voor ons zijn. Dat moeten we eerbiedigen, daar moeten we dankbaar voor zijn.

Als mens zijn we een onderdeel van de natuur maar tegelijk spelen we een bijzondere rol. We hebben woorden. We kunnen ons uitdrukken. Dankzij dat vermogen zijn onze zogenaamde 'beschavingen' ontstaan.
Kawase: Ja, we moeten rekening houden met het ontzagwekkende van de natuur. Maar we we mogen zeker niet vergeten dat we een wereld gecreëerd hebben met veel grotere gevaren dan die van de natuur. Woorden hebben tot de ontwikkeling van kernenergie geleid. Kernenergie is angstaanjagend. We moeten onze relatie tot de aarde herzien. Dit is geen vraagstuk voor Japan alleen maar voor de hele wereld. Niet de natuur maar de mens heeft die vreeswekkende dingen gebouwd.

tickets: 3 euro

Âge d'Or-Filmvondsten/cinédécouvertes