Te allen tijde, in alle omstandigheden, de mens als mens zien. Dat is het credo van de zwaarmoedigste onder de nog levende filmkunstenaars: de Hongaar Béla Tarr.
Een beeld uit 'Family nest'.
Béla Tarr in Flagey: de (zwaar)moedigste aller Hongaren
Lees ook: Ionut overwint depressie en wordt toppianist: 'Alles in mijn universum draait rond muziek'
Volgens Martin Scorsese is Béla Tarr een van cinema's meest avontuurlijke kunstenaars. Gus Van Sant vindt hem een van de weinige echt visionaire filmmakers. Tilda Swinton roemt de “middeleeuwse cinema” van een regisseur “met sjamanistische, hypnotiserende krachten”.
In de auteurscinemawereld wordt Béla Tarr aanbeden als een halfgod. Vermoedelijk tot zijn eigen ergernis, want de zwaarmoedige man die voor misantropische nihilist wordt versleten is eigenlijk een echte humanist. Een die niet wegkijkt van de ellende waarin we verdrinken of van de gemeenheid en de stormen die we trotseren. Met verbluffende camerabewegingen, dramatische cadrages, heroïsch zwart-wit en bezwerende muziek verheft hij het eindeloos lang aangehouden shot tot een kunst in zijn zwaarmoedige, monumentale films over de condition humaine. Flagey herneemt er deze zomer vijf – en niet noodzakelijk de bekendste.
Het ruwe, genadeloze Family nest (1979) toont de schrijnende situatie van een dakloos geworden jong gezin. In The outsider (1981) verliest een asociale, jonge violist en zware drinker de controle over zijn deprimerende leven. The prefab people (1982) is een sombere registratie van een doodgebloed huwelijk waarin het verpletterende zwijgen slechts door intense huilbuien wordt verbroken.
Veel vrolijker gaat het er niet aan toe in De verdoemden (1988). In een stadje dat er door de modder en de natgeregende straathonden nog troostelozer uitziet dan anders, loopt een halve zwerver achter een nachtclubzangeres aan die niets van hem wil weten. De droevige rondedans achtervolgt je de rest van je leven.
De zomer wordt afgesloten met zijn zeven uur durende, apocalyptische klapstuk Sátántangó (1994). De naar wanhoop neigende treurnis is bijna niet te verdragen, maar je blijft er gehypnotiseerd naar kijken omdat Béla Tarr ze omzet in het soort van monumentale schoonheid die je eerder in musea verwacht dan in een bioscopen. Op tijd tickets kopen, want veel mensen weten dat.
BÉLA TARR
> 22/8, Flagey, www.flagey.be
