Rapper Damso keert in docu terug naar geboortestad Kinshasa

Hiphopregisseur Robin Conrad schreef een 25 minuten durend audiovisueel gedicht bij het bezoek dat Damso bracht aan Kinshasa, zijn geboortestad. Kin. Tout est vie laat zien hoe de Brussels-Congolese rapper als succesvolle zoon van de diaspora fierheid opwekt en wat dat met hem en zijn land doet.

Als Loxley is Robin Conrad bekend als een van de mc’s van het Brusselse raptrio L’Or du Commun. De hiphopwereld bleek de voorbije jaren echter ook een vruchtbare voedingsbodem om zijn talenten als regisseur verder te ontwikkelen. Zo maakte hij naast videoclips voor Isha en Roméo Elvis ook langere documentaires. Voor Tarmac presenteerde hij het mag’ urbain Flag, dat helemaal gewijd was aan de hiphopscene. Op Tipik selecteert hij elke zondagavond tijdens zijn wekelijkse podcast de beste rap-, soul- en R&B-platen.

Op die twee digitale platformen van de RTBF kan je straks ook de docufilm over Damso’s trip naar Kinshasa bekijken. “Pas een maand voor zijn vertrek heeft Tarmac me gecontacteerd,” zegt Conrad. “Het moest snel gaan. Maar wat in eerste instantie een verslag zou worden over de release van QALF werd al snel een veel ambitieuzer project. Damso wilde een tegengewicht bieden voor het negatieve beeld dat hier in de media vaak wordt opgehangen van Congo.”

Conrad ziet de docufilm als een audiovisueel gedicht gericht aan de geboortegrond die William Kalubi al vluchtend voor de oorlog op negenjarige leeftijd achter zich had gelaten. “Hij was natuurlijk al eerder teruggegaan naar de stad, die inmiddels meer dan 14 miljoen inwoners telt, maar dit keer wilde hij zijn nieuwe album ter plekke lanceren. Dat ging trouwens niet alleen in Congo gepaard met een grote publiciteitscampagne, ook in andere Afrikaanse steden verscheen QALF nadrukkelijk in het straatbeeld. Met zijn aanwezigheid wilde Damso de lokale muziekindustrie eveneens een duwtje in de rug geven, want die is niet overal even goed ontwikkeld — er is bijvoorbeeld niet genoeg toegang tot Spotify.”

De rapper probeert de nadruk op die manier ook wat te verleggen van zijn eigen carrière naar zijn continent, dat muzikaal bovendien op ontploffen staat. Dat Afrika de next big thing is wordt in de docufilm het best verwoord door de populaire Congolese zanger Innoss’B. “Il y a des talents ici qu’on ne sait même pas expliquer, surtout dans la musique.” Damso speelt daarbij volgens hem een voortrekkersrol: “Le rôle qu’il joue, c’est montrer à ces jeunes-là ce qui est possible. C’est l’exemple à suivre.”

BIENVEILLANCE
Een andere opvallende aanwezige in Kin. Tout est vie is Chantal Yelu Mulop, presidentieel adviseur jeugd, gender en geweld tegen vrouwen. Zij noemt de Brusselse rapper “één van onze jongeren van de diaspora die ons heel fier maakt.” Het idee dat mensen uit de diaspora een rol te spelen hebben bij de (re)constructie van hun land van origine krijgt zo meteen een officieel cachet.

Conrad was tijdens de zesdaagse trip echter vooral onder de indruk van de energie die de stad zelf uitstraalde. “Ik zag veel hoop, maar het was geen naïeve hoop. De hartelijkheid en welwillendheid (bonhomie et bienveillance) van de bevolking waren hartverwarmend.” Of zoals de comédien Roch Bodo Bokabela het verwoordt: “Même les chômeurs sourient. Ils ont tous des grand projets.”

Naast vele getuigenissen, die meestal voor zich spreken, zorgt een bezoek aan een natuurreservaat voor extra textuur, en een miniluik over biodiversiteit. “Ik wilde niet 100 procent narratief zijn,” zegt Conrad. “Een globalere, meer poëtische boodschap kon.” Damso zegt bij aanvang van zijn reis niet voor niets dat hij geen zin heeft om het over de oorlog te hebben. Dat heeft hij al genoeg gedaan. “Maar die oorlog is er natuurlijk net omwille van de natuurlijk rijkdom van het land. Ik vond het belangrijk om ook dat stuk van de identiteit van het land kort mee te geven.”

INTROSPECTIE
De documentaire kruipt het dichtst onder je huid tijdens de meer introspectieve momenten. Zo zie je Damso emotioneel worden in de Kasongowijk waar hij opgroeide. “Het bezoek greep hem duidelijk aan,” zegt Conrad. “Hij werd meteen herkend door enkele bekenden en er verzamelde zich al snel een grote menigte rond hem. Je kon aan zijn reactie zien hoe persoonlijk het allemaal voor hem was om herinneringen op te halen met oude bekenden. Zulke ontmoetingen zijn nu eenmaal belangrijk voor veel geïmmigreerden, die wel vaker tussen twee stoelen vallen. In zekere zin zat de hele reis vol met momenten die hem wezen op de kern van zijn bestaan. Neem de sequentie waarin we het koor met mensen met een beperking ontmoeten. Zulke ervaringen zetten aan tot nederigheid.”

Ook bij de regisseur. “De trip heeft vooral mijn perceptie over de manier waarop men hier over racisme praat veranderd. Wij kijken er met een erg Europese of westerse bril naar, terwijl het in Congo duidelijk wordt dat het land het slachtoffer is van een mondiaal systeem, kortom dat racisme gemondialiseerd is.” Tijdens het draaien is het respect van Conrad voor het hiphopidool alleen maar toegenomen. “Aan het begin van zijn carrière had Damso enorm veel objectieven, maar meer en meer is hij beginnen focussen op de essentie.”

“Je suis né à Kinshasa. J’ai grandi. Je suis devenu un être humain fière d’être un être humain. C’est l’album d’un être humain,” besluit de rapper op het einde van de docufilm over de plaat die hij kwam voorstellen in de stad, het land en het continent waar hij die fierheid aan te danken heeft.

KIN. TOUT EST VIE
5/2, 20.00, Tarmac (YouTube, Instagram & Facebook) & 9/2, 21.30, Tipik, www.rtbf.be