Brussels Philharmonic doet de componist in Charlie Chaplin herleven

Met zijn livescore voor The kid legt het Brussels Philharmonic Charlie Chaplins meesterlijke vertelkunst in beeld én geluid bloot. “Grote kunst blijft ontroeren,” zegt dirigent Dirk Brossé.

De start van het nieuwe cultuurseizoen zet het Brussels Philharmonic traditioneel in met de begeleiding van een filmklassieker. E.T. en Jaws kregen eerder al zo'n muzikale lijst, dit jaar ging de eer naar Singin' in the rain, de musical van en met zingend danswonder Gene Kelly. Tot corona daar anders over besliste. “We kunnen vandaag niet met zeventig mensen het podium op om zo'n grootse productie te spelen,” zegt dirigent Dirk Brossé. “Zo zijn we uitgekomen bij The kid, waarvoor een kleinere bezetting volstaat en dat we dankzij zijn korte duur meerdere keren kunnen opvoeren.”

The kid is beslist geen tweede keus, want het stillefilmdebuut van Charlie Chaplin uit 1921 duurt dan misschien maar 50 minuten, het vertelt op meesterlijke wijze een bijzonder ontroerend verhaal: een moeder legt haar kind te vondeling, waarna Chaplins iconische typetje The Tramp het onder zijn besnorde hoede neemt. Chaplin schreef het scenario, dat aansloot bij zijn eigen leven, regisseerde, acteerde én componeerde de muziek.

“Wat bijzonder is, is dat Chaplin in 1971, toen hij al in de tachtig was, een nieuwe score voor The kid heeft geschreven,” vertelt Brossé, een grote bewonderaar van Chaplins werk. “En drie jaar geleden is er nog een update geweest, door Timothy Brock, die al jaren soundtracks van de filmmaker reviseert. Hij heeft de partituur naar het nu vertaald.” Het blijft wel honderd procent Chaplins muziek, benadrukt Brossé. “Maar je moet dat wel plaatsen: Chaplin was een hummer, hij kon geen muziek neerschrijven en neuriede zijn composities, waarna iemand anders ze uitschreef en orkestreerde.” Wat niet wegneemt dat hij een goede componist was. “Absoluut. Je kan alle technische bagage van de wereld hebben, maar de ziel van de film niet voelen. Chaplin schreef muziek die ongelofelijk goed paste bij zijn werk. Zijn melodieën waren bovendien echte oorwurmen.”

Bij een stille film, die het zonder dialogen en bruitage doet, vertelt de muziek mee het verhaal. “Maar je mag niet gaan 'Mickey Mousen',” legt Brossé uit. “Waarbij je elke actie naar muziek vertaalt, en je de film kan 'zien' met je ogen dicht. Beter is het om de muziek te laten ademen over de film heen, zodat je de kijker de ruimte geeft om dingen zelf in te vullen. Het is Chaplins kracht dat hij zich bewust was van die belangrijke driehoeksverhouding tussen beeld, muziek en kijker.”

Chaplins score voor The kid is erg lyrisch en emotioneel, tussen speels en dramatisch. Je hoort er de jeugd van de Londense filmmaker in, die opgroeide met musichall. Maar ook de frivoliteit van Dmitri Kabalevski en Prokofjev, geeft Brossé aan, “en soms, bij de grote scharnierpunten in de film, bijna wagneriaans drama. Die spanning tussen tragedie en komedie is de handtekening die terugkomt in Chaplins hele oeuvre.”

Wat maakt The kid voor Brossé zo uitzonderlijk? “Naar de normen van toen zit er alsnog veel vaart in de film,” zegt hij. “Het doek gaat open en je zit in het verhaal.” En er zit een van de mooiste scènes in die Chaplin ooit gedraaid heeft. “Het jongetje wordt meegesleurd naar een weeshuis, en The Tramp rent er achteraan, over de daken, tot ze elkaar weer in de armen vallen. Chaplin had kort daarvoor zelf een zoontje verloren, dat oprechte sentiment is voelbaar. The kid grijpt mij elke keer bij de keel, en dat is de eigenschap van grote kunst.”

Het Brussels Philharmonic mag die grote kunst dit weekend vier keer tot leven wekken. “Er is geen click track, we moeten de beelden en de muziek vanbuiten kennen om alles synchroon te houden,” zegt Brossé. “Dat is spannend, voor de muzikanten en mij is dat topsport.”

Brussels Philharmonic: The kid, live in concert, 18 > 20/9, Flagey, www.flagey.be