Vreet corona aan het vinylvirus?

Corona hield ook platenwinkels twee maanden dicht, maar tegen het vinylvirus is gelukkig nog geen vaccin gevonden. “Dat we een nichemarkt aanboren, is tegelijk onze zwakte en onze sterkte.”

“Please wash your hands before diggin’ the crates,” draagt een bordje op wanneer je Dust Dealers binnenwandelt. Wie met zijn vingers door het vinyl van de shop in Sint-Gillis wil gaan, moet het flesje alcoholgel gebruiken dat erbij staat. “Sommige mensen dragen handschoenen,” zegt Joël Parmentier alias DJ ReeDoo, die de winkel runt samen met Julien Delannoy, ook wel bekend als dj Oldy Clap. Dust Dealers, al vier jaar een haven voor soul, funk en jazz, ging twee weken geleden weer open na twee maanden verplichte sluiting.

De hinderpremie van 4.000 euro bracht soelaas tijdens de lockdown, maar Parmentier ging ook opnieuw aan de slag als dakwerker, iets wat hij al 25 jaar niet meer had gedaan. “Ik verdien anders niets, aangezien ik ook als dj niet aan de bak kom. En ik wil voorbereid zijn wanneer die tweede golf eraan komt, ik ben geen wetenschapper, ik weet niet hoe de toekomst er gaat uitzien.”

Om ook de periode na corona door te komen, zette het duo via het platform KissKissBankBank een crowdfunding op, die 12.000 euro opleverde. “Twintig procent meer dan we hoopten,” glundert Parmentier. “Het toont vooral dat mensen niet willen dat we opgeven. Buurtwinkels als de onze zijn belangrijk voor het sociale weefsel van de wijk. Wij zijn meer cultuur dan commercie. Tegenwoordig vind je ook vinyl in de Colruyt, maar daar heb je die binding niet.”

Om te voldoen aan de regels van social distancing mogen er maar drie mensen tegelijk in de shop, een overrompeling zit er dus niet in. “Dat verwachten we ook niet. Een platenwinkel is niet meer hetzelfde als dertig jaar geleden, hè. Maar ik heb er goede hoop op dat de mensen zullen terugkomen. Ik heb thuis ook Netflix, maar op een bepaald moment ben je die digitale wereld beu. Dan wil je naar een echte filmzaal, of iets tastbaars in handen hebben, zoals een vinylplaat.”

PUT THE FREAKS UP FRONT
Vinylfreaks zijn een ras apart, dat weet iedereen sinds de film High fidelity. Hun liefde voor het zwarte goud is onvoorwaardelijk. Terwijl het rijk van de cd vanaf 2000 afkalfde, begon vinyl het voorbije decennium aan een onverwachte heropleving. In 2019 steeg de verkoop van vinyl in België met 8 procent, goed voor een aandeel van 7,5 procent van de totale muziekomzet. Door het nog verder wegzakken van de cd daalde de fysieke verkoop in totaal wel opnieuw met 14 procent, terwijl de digitale consumptie met 31 procent toenam. Die heeft nu een marktaandeel van 68 procent, als je de downloads erbij rekent.

“Door streaming is de totale muziekconsumptie in 2019 zelfs met 8 procent gestegen,” zegt Pieter Swaelens van de Belgian Entertainment Association. “Tijdens corona zijn de mensen nog veel meer gaan streamen, terwijl de fysieke verkoop in de eerste vier maanden van het jaar met 44 procent is gedaald. Dat zal nu wel weer aantrekken, maar de trend is overduidelijk.”

Terwijl steeds meer mensen minder belang hechten aan eigenaar zijn van muziek, blijven labels en artiesten vasthouden aan fysieke dragers, niet het minst omdat streaming voor de artiesten weinig soelaas brengt – een stream op Spotify brengt ongeveer 0,003 euro op – zeker nu corona hen heeft beroofd van hun voornaamste inkomstenbron, het livecircuit. Aan het begin van de lockdown probeerde de sector te sensibiliseren met de hashtag #playlocal, ondertussen is er het initiatief Love Record Stores, dat platenzaken onder de aandacht moet brengen. Op 20 juni culmineert dat in een amuse-bouche van Record Store Day, dat verplaatst is naar het najaar.

Het is afwachten of corona de fysieke verkoop nog meer zal doen kelderen, en of vinyl zijn onwaarschijnlijke groei uiteindelijk toch gestuit ziet. “Zo’n vaart zal het niet lopen, want mensen die platen kopen, zijn een trouw publiek,” zegt Swaelens. “We hebben nog geen stormloop gezien de voorbije twee weken, maar mensen die naar een winkel gaan, doen dat wel om te kopen.”

BEDUIMELD
“Dat is tegelijk de sterkte en de zwakte van iets niche als vinyl,” vertelt Matthieu Marchal van Balades Sonores van achter zijn bezwete mondmasker. “Het publiek dat je ermee bereikt, is niet gigantisch. Maar de mensen die ertoe bekeerd zijn, blijven terugkomen.”

Balades Sonores, wiens grote broer in Parijs woont, opende drieënhalf jaar geleden zijn deuren tegenover de Botanique. Een tijdelijk pand, heel erg onderkomen maar met tonnen charme. “We betaalden amper huur, maar het was een bouwval. In de winter was het er ijskoud,” verduidelijkt Marchal. Net voor de lockdown kregen ze te horen van de eigenaar – de projectontwikkelaar die plannen heeft met de site rond de Gésukerk – dat ze er binnen de maand uit moesten. “Dat was schrikken, maar eigenlijk een geluk bij een ongeluk. Door de verplichte sluiting hadden we tijd om iets anders te zoeken.”

Met succes. Twee weken geleden opende Balades Sonores zijn nieuwe shop in de Marollen. “We betalen nu meer huur, en met Victor hebben we er ook iemand extra bij,” wijst Marchal naar zijn achter een face shield verscholen compagnon. “Maar dat risico nemen we. Aan de Bota hadden we totale vrijheid, maar nu zijn we tenminste zeker dat we kunnen blijven.” En ze hebben meer ruimte om hun collectie, meer dan 15.000 stuks met onder meer een unieke selectie jazz, wereldmuziek, psych en library music, uit te stallen.

De lockdown heeft Balades Sonores overbrugd met steunmaatregelen van de overheid, maar ook door creatief te zijn. “Mensen bleven bestellen via de site. Ze kochten cadeaubonnen. En ze konden vooruitbetalen, een soort van krediet dat ze later kunnen omzetten in de shop. Dat heeft allemaal geholpen om de storm te doorstaan.”

Gaan diezelfde lui nog wel terugkeren om met hun vingers door de beduimelde (tweedehands)platen te gaan? “Die vraag heb ik me nog niet gesteld,” lacht Marchal. “Misschien moet je die lp’s dan veertien dagen in quarantaine houden voor je ze beluistert. Er zullen zeker mensen bang zijn, en ze zullen ook minder centen hebben. Maar ik ben ervan overtuigd dat het weer goed komt.”

OMZET VAN HET JAAR
Een straathoek verder ligt Crevette Records, al bijna vier jaar dé referentie voor de liefhebber van de betere beats. Voor hen is het dubbel pijnlijk, want veel dj’s komen hier hun platen kopen. “Op festivals hosten we ook podia, maar dat zal net zo goed niets worden,” zegt uitbater Pim Thomas, zelf dj. “We worden een beetje langs alle kanten geraakt, maar ik blijf positief.”

Ook Crevette toonde zich creatief. “Met Kiosk Radio en C12 ontwierpen we een T-shirt met de slogan ‘Support Your Local Scene’. We verkochten cadeaubonnen, en mensen konden vooruitbetalen: voor 100 euro kreeg je 125 euro krediet terug.” Crevette kon ook rekenen op de hinderpremie. “Voor de periode tot 5 april. In Vlaanderen kregen handelszaken daarna ook nog eens 160 euro per verplichte sluitingsdag. Dat was voor ons als kleine zelfstandige ook welkom geweest. Ik kan mij voorstellen dat een winkel in een boerengat met die premies de omzet van het jaar draait.”

Anders dan de andere vinylshops, zette Crevette tijdens de lockdown ook meer in op online. “We hebben van de luwte geprofiteerd om onze webshop te updaten,” zegt Thomas. “Dat blijft een fractie van onze verkoop, maar hopelijk blijven mensen daar nu ook meer naartoe surfen, ook wanneer de winkel weer normaal draait.”

Nog belangrijker is dat de hechte community rond Crevette snel weer draait. “Wij doen vaak instores. En op vrijdagavond hangt hier weleens veel volk rond. Maar met één persoon per tien vierkante meter zal dat voorlopig niet lukken. Je mag ook maar een halfuur in de shop blijven. Voor corona zaten mensen hier soms de hele dag, tot we ze ’s avonds buiten moesten shotten. Dat komt ook omdat dat we ons op de niche richten. Je komt hier niet binnen en je denkt, die plaat van The Beatles ken ik, die koop ik. Je wilt crate diggen en ontdekken. Die spirit is getemperd, dat is lastig.”

Twintig procent van zijn klanten zijn toevallige passanten, of platenverzamelaars die op citytrip zijn in Brussel, zegt Thomas. Ook de rommelmarkt vlakbij genereert normaal veel trafiek. “Gelukkig lijken onze vaste klanten allemaal terug te komen, ook al moeten ze nu andere regels hanteren en verplichten we hen om handschoenen te dragen. Ik zie het volledig goed komen.”

Ook nu blijkt dat de fysieke verkoop een duik neemt en zal blijven dalen? “Wij verkopen vinyl omdat we daar voeling mee hebben,” zegt Thomas. “Daar normaal van kunnen leven, is voor ons meer dan genoeg. Als cd’s nu plots weer heel populair zouden worden, ga ik niet omschakelen.”

OH, CAROLINE NO
“Dit zijn mijn eerste vinylplaten ooit,” grinnikt Alexandre, een gemondmaskerde twintiger uit Charleroi die de quarantaine uitzit bij zijn Brusselse vriendin. Hij zwaait met twee albums van Ella Fitzgerald die hij uit de tweedehandskratten van platenzaak Caroline heeft opgeduikeld. “Net voor de lockdown zaten we in New York, en daar hoorden we Fitzgeralds versie van ‘Summertime’ op de radio. Ik heb een platendraaier besteld, die is vanmorgen aangekomen. Ik wil mijn lief hiermee verrassen.”

Het is een verhaal om aan je op te trekken, glimlacht ancien André ‘Dédé’ Tart, die Caroline in 1977 leven inblies. “Dat is de reden waarom mensen zullen blijven komen. Een boek kopen op Amazon is ook niet hetzelfde als in een boekenwinkel gaan neuzen. Mensen hunkeren naar die fysieke interactie, de tips, de praatjes.”

Corona heeft ook Caroline pijn gedaan. Nu is de shop weer open, maar toeristen, die goed zijn voor 30 procent van de klanten, zijn er niet. De AB aan de overkant is nog gesloten, en de drukte van de cafés om de hoek aan Sint-Goriks ontbreekt. “We gaan nog een tijdje pijn lijden,” zucht Dédé. “Ons jaar is sowieso om zeep.”

Toch is ook hij hoopvol. Caroline, een baken in het Brusselse muzieklandschap, heeft dan ook veel stormen doorstaan. In 2013 moest Dédé nog noodgedwongen de boeken neerleggen door de sluiting van de Sint-Honorédoorgang, zijn vorige locatie. Na de onverhoopte doorstart op de Anspachlaan volgden de aanslagen en de werken aan de piétonnier. Er kan alsnog een glimlach af. “Enkel de atoombom ontbreekt nog.”