Gaan we straks nog naar concerten?

De muzieksector ligt in een diepe coma. Voor het einde van de zomer is er alvast geen beterschap in zicht, en ook als hij ontwaakt is de vraag of de letsels blijvend zijn en of we ooit nog onbezorgd naar een concert kunnen gaan. Gelukkig is de veerkracht groot. “De mogelijkheden zijn oneindig.”

“September gaat een héél drukke maand worden,” drukte David Méndez Yépez van de Brusselse latinpopband Chicos y Mendez ons onlangs op het hart. Ook zijn concert in de Ancienne Belgique is uitgesteld tot na de zomer, vertelde hij met hoopvolle en tegelijk onzekere blik. Terwijl de rest van het land zich langzaamaan loswrikt uit de wurggreep van corona, ligt de muzieksector, die sinds de gekelderde platenverkoop zijn inkomsten uit het livecircuit haalt, nog altijd in een diepe coma. Al minstens tot 31 augustus, zoals de Nationale Veiligheidsraad op 15 april besliste. De verliezen lopen intussen op tot in de miljarden.

Maar wat daarna? Kunnen de concerten die nu massaal verschoven zijn naar het najaar überhaupt nog plaatsvinden, en zo ja, onder welke voorwaarden? Blijven concerten de plek bij uitstek waar verbondenheid kan groeien, waar je schouder aan schouder kan lachen, dansen en huilen? Betekent corona het onderspit van de moshpit? Kunnen alleen nog maar lokale artiesten aan de bak? En zal het publiek sowieso straks nog rijen dik willen staan in de Brusselse concertzalen? Of moeten we ons tevreden stellen met livestreamfestivals, Instagram-lives, YouTube-sessies, drive-inshows en optredens in games?

CORONAPASPOORT
“We zijn creatief, de mogelijkheden zijn oneindig,” blikt Coralie Berael strijdvaardig vooruit, “maar we zullen, samen met de input van de overheid, tot een protocol moeten komen dat voor iedereen werkbaar is.” Berael is venue manager van Vorst Nationaal, dat deel uitmaakt van Sportpaleis Group, de Belgische exploitant die onder meer ook het Sportpaleis in Antwerpen runt en die al minstens 250 events verplaatst zag worden. “Het moet natuurlijk allemaal financieel haalbaar en vooral ook duurzaam zijn, en de beleving moet centraal staan. Maar onze grootste prioriteit is dat het veilig is, zowel voor het publiek als de artiest en de hele entourage.”

Er wordt in de sector druk overlegd om tot een consensus te komen over wat haalbaar is, zegt Berael. Adviezen worden doorgespeeld aan de GEES, de Belgische expertengroep die ons op een veilige manier uit de lockdown moet leiden. “De overheid moet beseffen dat wij niet meteen kunnen heropstarten wanneer de ‘go’ er komt, voor de organisatie van grote concerten als de onze heb je tijd nodig. Artiesten moeten shows inplannen in een tournee door meerdere landen, dat is één grote puzzel.”

De voorbije vijf jaar heeft Sportpaleis Group veel geïnvesteerd in een vlottere en veiligere organisatie, verduidelijkt Berael. Onder meer door cashloos betalen, e-tickets en deals met de MIVB en de NMBS om de concertbezoeker aan te moedigen om het openbaar vervoer te gebruiken. Dat werpt nu mogelijk nog meer zijn vruchten af. Concertgangers krijgen nu al 48 uur vooraf een infomail over mobiliteit, veiligheid, food and beverages enzovoort. “Dat systeem kan uitgebreid worden. Dat je, zoals bij de GDPR-normen, verklaart dat je niet ziek bent en niet in contact gekomen bent met mensen die besmet zijn met corona. Ook voor artiesten zou je een ‘coronapaspoort’ kunnen uitvaardigen.”

Eervolle denkpistes, maar het grootste euvel blijft de besmettingsgraad van het coronavirus, en de social distancing die nodig is om die te stuiten. Terwijl musea volgende week weer opengaan onder strikte regels en cinema’s en theaters binnenkort hetzelfde hopen te doen, ligt het voor clubs en concertzalen veel moeilijker om zich te conformeren aan de anderhalvemetermaatschappij.

“In het café en in de Zilveren Zaal kunnen wij concerten voor 200 à 300 personen organiseren,” zegt afscheidnemend directeur van de Beursschouwburg Tom Bonte. “Als we ook in het najaar social distancing moeten handhaven, dan zitten we met een gigantisch probleem: dan kunnen we nog maar dertig mensen ontvangen. Zo bereik je nooit die unieke beleving waarbij mensen samentroepen om naar livemuziek te luisteren. En je financiële plan stuikt hoe dan ook in elkaar.”

Grotere zalen hebben niet per se meer pasmunt, zegt Marc Vrebos, directeur ad interim van de Ancienne Belgique. “We zijn snel tot de vaststelling gekomen dat we geen coherent systeem kunnen uitwerken dat ons toelaat om mét social distancing alle processen gestroomlijnd te laten verlopen. Dat heeft te maken met de eigenheid van je werking, je gebouw, de publieksstromen die daaruit voortvloeien, het sanitair, de toegangscontrole, de vestiaire enzovoort, en van de capaciteit die je nodig hebt om tot een break-evenmodel te komen. Je loopt altijd érgens vast.”

Om social distancing te garanderen, zou de AB de capaciteit van zijn Grote Zaal moeten reduceren van 2.000 naar... 140 personen. “Daar kan je bedrijfseconomisch niet mee voort, zeker als je iedereen aan boord wilt houden,” zegt Vrebos. Anders dan in de theatersector, waar subsidies een groot deel van de pot uitmaken, moeten de meeste concertzalen het leeuwendeel van hun inkomsten halen uit ticketverkoop, horeca en eventueel zaalverhuur. “Het komt erop neer dat onze grote zaal de motor van de AB is. Als die stilvalt, raken we niet meer vooruit.”

De ticketprijs verhogen is geen optie. “Nee, dan zouden ze wel héél duur worden,” verduidelijkt Vrebos. “En dan verwijs je meteen ook je participatiebeleid naar de prullenmand. Zo gaan cultuurinstellingen nog meer witte eilanden worden voor de hogere middenklasse.”

De gage van de artiest naar beneden dan? “Dat kan je niet maken,” vindt Bonte. “De voorbije jaren zagen muzikanten hun inkomsten dalen door een kelderende platenverkoop. Dat konden ze net compenseren met optredens. Als dat wegvalt, kunnen ze nergens meer langs de kassa passeren, en zullen ze een andere job moeten zoeken. Ze zijn nu al zo zwaar getroffen. Het is aan de muzieksector om daar een antwoord op te vinden, hoe moeilijk dat ook is.”

Vrebos vindt het fijn dat de er volop naar oplossingen wordt gezocht, maar wijst op het gevaar van doorgedreven creativiteit. “In Amsterdam denken zalen als Melkweg en Paradiso eraan om warmtecamera’s te installeren en om een leeftijdsgrens in te stellen, omdat jongeren niet tot de risicogroep behoren. Dat is pure segregatie die me doet denken aan foute regimes uit de vorige eeuw. Dat culturele instellingen zo beginnen te denken, vind ik angstwekkend. En wat moet een zaal als De Munt dan doen, die voornamelijk leeft van een ouder publiek dat abonnementen koopt?”

CYBERSHOW
Berael ziet wel nog mogelijkheden om in Vorst Nationaal alsnog concerten te laten doorgaan: met ‘bubbels’, waarbij de zaalcapaciteit van 8.000 mensen wordt gedecimeerd. “Groepen mensen of gezinnen die onder één dak wonen, kunnen plaatsnemen zonder stoeltjes tussen te laten. Misschien hebben we tegen dan ook een savoir-faire ontwikkeld die meer dingen toelaat.”

Ook Marianne Cattoir van het Brusselse creative music PR agency Five Oh zit wat in die piste. Five Oh doet onder meer promo voor artiesten als Angèle, Roméo Elvis, Le 77 en Juicy en het intussen naar het najaar verhuisde Listen! Festival. Elke maand host het normaal gezien een Fifty Session, en in november zou de tweede editie van zijn showcasefestival Fifty Lab moeten plaatsvinden. “Zodra het kan zetten wij deze zomer soortelijke sessies op. Kleine showcases van enkel Belgische artiesten. Met een vijftigtal ‘boxen’ waarin twee tot vier mensen zitten.”

In Nederland kunnen vanaf 1 juni ook weer dertig mensen samenkomen, vanaf 1 juli mogelijk honderd. Zullen kleinere spelers een boost krijgen? “Moeilijk te zeggen,” vindt Cattoir, “alles hangt af van de regels die gehandhaafd moeten worden. Hopelijk wel, want het zijn zij die het het moeilijkst hebben. De goesting is alleszins groot.” “Voor ons het zou het natuurlijk geweldig zijn als concerten tot een paar honderd mensen weer worden toegelaten, zoals net voor de lockdown nog het plan was," zegt Bonte. "Al heeft de regering daar wel een trauma opgelopen.”

Angst dat het publiek andere alternatieven gaat zoeken, is er (nog) niet. “We hebben ons al vaak afgevraagd, ook toen streaming opkwam, of mensen de livebeleving zouden inruilen voor iets anders,” zegt Vrebos. “Maar de intensiteit van zo’n concert, van dat aanwezig zijn daar op dat moment, valt niet te kopiëren.”

Nee, ook niet met een cybershow, zoals die van de Amerikaanse rapper Travis Scott, die onlangs ‘optrad’ voor 28 miljoen gamers in Fortnite. “Dat kan tijdelijk een alternatief platform zijn, maar enkel voor de grote spelers. Opkomend talent zal daar nooit toegang tot krijgen, wat dan weer zal leiden tot een verschraling van het artistieke landschap.” Ook van livestreamfestivals en drive-inconcerten is Vrebos geen fan. “Ik begrijp dat artiesten zulke dingen willen doen, ze zijn hopeloos, maar dat is toch triestig?”

Is het ondenkbaar dat mensen in de toekomst niet meteen meer zullen staan te springen om als sardienen in een concerttempel op elkaar te staan? “Na de aanslag in de Bataclan zagen we korte tijd een terugval van twintig procent in de bezoekersaantallen,” zegt Berael. “Na de terreur in Brussel was dat nog tien procent, en bij de zelfmoordactie in Manchester na het concert van Ariana Grande helemaal niets meer. Mensen passen zich snel aan. We hebben een enquête gelanceerd, en uit de 2.000 antwoorden tot nog toe blijkt dat mensen hunkeren om weer naar concerten te kunnen gaan.” Vrebos is daar ook van overtuigd: “De honger voor cultuur is zo groot, dat zodra het veilig is, mensen snel zullen terugkomen.”

BURGERZIN
Muziek zal er in de toekomst zeker zitten, maar hoe we die beleven blijft vooralsnog koffiedik kijken. “Een van de grootste moeilijkheden is de totale onzekerheid waarin we nu vertoeven, en of die tweede piek er komt,” vertelt Bonte. “Dat kan voor velen echt een nekslag zijn.”

Zal de muzieksector sowieso ooit nog hetzelfde zijn? “Als we al back to normal gaan, zal het met een ander gevoel zijn,” denkt Bonte. “Enkele maatregelen zullen we wellicht aanhouden. Veel zal ook afhangen van de burgerzin. Maar dat is iets heel abstracts. Kijk hoe we omgaan met de klimaatcrisis.” Ook Berael verwacht veel van de burger. “Tegen de aanslagen kon je je als individu niet wapenen, bij dit virus moeten concertgangers wél zelf hun verantwoordelijkheid nemen. Elke ochtend je temperatuur meten, altijd een mondmasker op zak hebben, afstand houden, dat zullen we gewoon moeten worden.”

Eén ding is zeker: alles zal pas zoals vanouds zijn wanneer er een vaccin is. “Tot dan moeten we het doen met een oplossing die ik nog niet gevonden heb,” blikt Bonte vooruit. “Hopelijk wordt het één die aantrekkelijker is dan de drive-infestivals die er deze zomer komen. Dat is een gimmick, niks structureels. Je wilt toch ook niet elke dag hamburgers eten in de drive-in. Af en toe snak je naar een goed restaurant.”