Brusselse orkesten helpen The artist aan vijfde Oscar

De live streaming van de Academy Awards in Flagey bezorgde negenhonderd gasten de Hollywood-kick van hun leven. Het was omstreeks tien over vier, Belgische tijd maandagochtend, dat de Oscar voor muziek naar The artist ging, hier opgenomen. De Belgische filmpers, koppig focussend op Rundskop, deed de Oscar die eerste ochtend af als een akkefietje. Alleen minister van Cultuur Schauvliege begreep meteen de impact voor de hele cultuursector.

Z onder muziekopleiding blijft het een handicap om een kunstvorm als film (waarin muziek historisch gezien vóór het gesproken woord kwam) in de juiste balans te bespreken. Vandaar misschien het gebrek aan chauvinistisch gejuich bij de Vlaamse filmpers toen de Oscar voor soundtrack naar een lowbudgetfilm ging die oorspronkelijk alleen het arthouse-circuit ambieerde.

"The artist is een film met universele reikwijdte... een ode aan de traagheid en de swing," juichte pianovirtuoos Jef Neve al vroeg maandagochtend op de radio - Neve droeg bij tot het succes. En Gunther Broucke, intendant van het Brussels Philharmonic, voegde daar dezelfde middag aan toe: "Anders dan de soundtracks uit de hollywoodiaanse traditie heeft deze muziek een primaire rol, het is een extra acteur. Dat geeft de Oscar voor deze symfonische partituur extra glans. We hebben met het Brussels Philharmonic, het Brussels Jazz Orchestra (BJO), Flagey en de technische crew van Motor Music prachtig werk geleverd. De bestellingen voor dit soort opdrachten stromen binnen sinds Cannes."

De zwart-witfilm The artist (2011) is een stomme film - geen stille, zoals de nieuwe terminologie verkeerdelijk omschrijft. Er wordt niet in gesproken, maar er is wel klank: muziek. De hele sfeer, het karakter en vooral de emotie, die het beeld voedt, worden gestuurd door die muziek. Dat alles werd gerealiseerd door twee Brusselse orkesten, in de legendarische Studio 4 van het omroepgebouw Flagey.

Regisseur Michel Hazanavicius won voor The artist vijf Oscars: beste film, beste regisseur, beste acteur (Jean Dujardin), beste kostuums en beste soundtrack voor de Franse componist Ludovic Bource en de uitvoerders: het Brussels Philharmonic (voormalig Vlaams Radio Orkest) en het BJO. Het gaat om een tachtigtal muzikanten van eigen bodem.

Het Brussels Philharmonic nam de symfonische partijen voor zijn rekening; het BJO nam de bigband-partijen op, onder leiding van Frank Vaganée. De pianopartijen werden gespeeld door de topmusici Jef Neve en Catherine Mertens. De hele opname van de filmmuziek gebeurde in Studio 4, bijna als 'een snel tussendoortje' in april 2011, in het gezelschap van componist Ludovic Bource, die zijn partituren bijna 'warm' meebracht. "Hebben wij in Frankrijk geen orkesten?" schreef Le Figaro jaloers. Gunther Broucke blijft er Vlaams nuchter bij, beseffend dat voordat Bert Anciaux minister werd, het orkest nog stiefmoederlijk behandeld werd. Roem is relatief; wat telt, is de internationale erkenning van het hoge niveau van het ensemble. "We gaan nu actief solliciteren naar uitvoering van filmmuziek. Terwijl het vroeger wachten was op opdrachten, die dan door tijdsgebrek werden afgewezen, zoals King Kong (2005). Al haalde het orkest ook een Golden Globe met de filmmuziek van The aviator. Mogelijk viel daardoor de opdracht voor The artist in de bus," stelt Broucke. "We zijn bezig onze bereidheid tot flexibiliteit als orkest in een structuur om te zetten, al mag dat niet ten koste gaan van ons artistieke doel: Sibelius, Mahler, Brahms..."

De telefoon staat roodgloeiend bij het orkest sinds The artist een Golden Globe (in Cannes), een Bafta en een César won, nog voor de Oscar. Daardoor is deze soundtrack nu de meest bekroonde aller tijden. "Vlaanderen vraagt van grote instellingen om een vlaggenschipfunctie te vervullen; wij nemen die rol ernstig," vindt Broucke. "Meer nog: heel de cultuursector moet proberen de subsidieverworvenheden te 'combineren' met een proactieve, marktgerichte houding. Want met de extra inkomsten uit de markt kun je een sterkere positie innemen."

Vlaams minister van Cultuur Joke Schauvliege (CD&V) stelde maandagochtend meteen dat ze hard op tafel zal slaan als de Vlaamse besparingsronde zich over de cultuursector buigt, omdat de investeringen een grote return genereren, ook internationaal. Daarbij zijn zeker symboliek en imago even belangrijk als het geld. De vraag hoeft dus niet gesteld of het orkest de koers bijstuurt richting filmmuziek om 'rendabel' te zijn; het Brussels Philharmonic zal zijn overheidsopdrachten inzake klassieke muziek voorrang blijven geven. Volgende weken staat het orkest weer namens Vlaanderen in Londen, Wenen, Venetië, Parijs en Amsterdam. Hollywood is not the limit.