Jazzlegende McCoy Tyner over leermeester John Coltrane

Nadat hij zes jaar school had gelopen aan de “John Coltrane-universiteit”, zoals hij het graag uitdrukt, achtte pianist McCoy Tyner zich klaar voor een carrière als bandleider. Anno 2011 is hij de enige overlevende van het legendarische Quartet en probeert hij op zijn beurt een jongere generatie jazzmusici de knepen van het vak bij te brengen.

McCoy Tyner (72) is wat gehaast maar goedgezind wanneer we hem opbellen in New York. In de stad waar hij een halve eeuw geleden tekende voor het legendarische Impulse! Records, nota bene in het jaar van hun eerste release, is hij ervan overtuigd geraakt dat de muzikanten die hij inhuurde om nogmaals eer te betonen aan zijn leermeester uit het goede hout gesneden zijn. "Ze willen leren, in beweging blijven", kraait hij. "En dat is het belangrijkste. Ik leerde ook heel veel van John, toen we dit project in 1963 voor het eerst deden."

'Dit project' is het titelloze album dat John Coltrane en zanger Johnny Hartman opnamen in 1962 en 1963. Op de plaat staan zes elegante ballades, allemaal standards. Het was het eerste en meteen ook het enige album waarvoor Coltrane de studio indook met een vocalist. De wat duistere bariton van Heartman kleurt mooi met de zalvende tenorsax van Coltrane, en Tyner slaagt er met zijn harmonieus pianospel in om de toon pakkend te houden, maar nooit sentimenteel. De ritmesectie - bassist Jimmy Garrison en drummer Elvin Jones - houdt zich opvallend gedeisd tijdens dit rustmoment in Coltrane's carrière.

Tyner is de enige overlevende van deze sessie, maar ter gelegenheid van 50 jaar Impulse! doet hij het album toch nog eens over, met zijn eigen trio (drummer Francisco Mela en bassist Gerald Cannon) en de jongere jazztalenten Chris Potter (op sax) en José James, die zingt en een beetje dezelfde stijl heeft als Heartman.

Dat moet herinneringen oproepen. "Dat doet het zeker", lacht Tyner. "Ik vond het een mooi concept. John kwam altijd aanzetten met interessante, vaak wat afwijkende ideeën. Dat vond ik geweldig. Zijn ideeën waren op vele vlakken revolutionair. Ik herinner me het moment nog toen hij zei dat hij ging vertrekken bij Miles. En hij vroeg me meteen of ik in zijn band wilde komen spelen. Dat hoefde hij me dus geen twee keer te vragen."

Of er hem nog veel is bijgebleven van de opnamesessies? "Wel, (grinnikt) het is heel lang geleden. De sessies verliepen heel natuurlijk, misschien wel omdat John altijd een zwak heeft gehad voor ballades. Hij kon ze ook goed interpreteren, had er de juiste toon voor. En ook al was hij het niet gewoon om met een vocalist te werken, het klonk nooit geforceerd. Bovendien vonden we het allemaal een uitdaging. Als je met zangers samenspeelt, leer je weer iets bij, over frasering bijvoorbeeld, en zo ga je weer alternatieve melodielijnen uitproberen. Daar was John fantastisch in. Johnny en John kenden mekaar natuurlijk al veel langer. Ze hadden eind jaren veertig allebei in de band van Dizzy Gillespie gespeeld. John had er geen probleem mee om Johnny de ster van de plaat te laten zijn. Hij wist hoe je mensen moest begeleiden en motiveren, of zeg gerust: opleiden. Ik leerde elke avond bij door gewoon naar hem te luisteren. Zijn spel was zo divers. Hij kon R&B spelen met een R&B-band, hij kon standards naar zijn hand zetten, maar ook zijn samenspel met Miles of met Monk was fenomenaal."

Tyner zou uiteindelijk zes jaar blijven in het Coltrane Quartet om daarna zelf bandleider te worden en een trio te vormen. Later gaf hij wel eens kritiek op jonge jazzmusici die al te snel faam wilden maken en niet de tijd namen om te leren. Tyner: "Maar je moet toch eerst je middelbaar afwerken voor je naar de universiteit kan. En dan eerst afstuderen voor je echt aan de slag kan. Zo zit het leven nu eenmaal in elkaar. Je moet jezelf toelaten om te kunnen groeien. Groei en ervaring zijn ontzettend belangrijk. En ik zie inderdaad weleens jazzmuzikanten waar net dat ontbreekt. Maar in het Coltrane Quartet zat zoveel ervaring bijeen! Dat was een plezier om te leren."

Saxofonist Wayne Shorter, die in een latere fase bij Miles speelde, vertelde ons onlangs ongeveer hetzelfde verhaal: "Spelen bij Miles opende deuren voor mezelf, zodat ik kon leren wat ik wilde." Tyner: "Zo is het precies! Hij zat aan de Miles Davis-school, en ik aan de John Coltrane-school. Ik zat ooit eens samen met Miles op de metro toen hij me vertelde dat hij blij was dat ik bij John zat, want daar kon ik bijleren. (lacht) Hij had hem natuurlijk zelf opgeleid. Maar hij had verdorie gelijk! En zo waren we allemaal bezig met evolueren en leren."

Maar zou zijn carrière er anders uitgezien hebben als hij voor Miles' band gespeeld zou hebben? "Dat weet ik niet, en dat is ook niet echt relevant. John stelde zijn band samen met mensen van wie hij dacht dat ze het best konden bijdragen aan zijn muziek. En ik prijs me gelukkig dat ik daar deel van mocht uitmaken. Miles deed precies hetzelfde met andere talentvolle muzikanten."

uur: 20.00 uur
tickets: 35 / 38 euro
---------