Boek: Stemmen. Het geheim van het Koninklijk Concertgebouworkest

In 2013 vierde het Koninklijk Concertgebouworkest zijn 125e verjaardag, wat de aanleiding was voor een uitgebreide wereldtournee. De jonge journaliste Judith van der Wel reisde een jaar lang met het orkest mee, registreerde het wel en wee van de musici en schreef een intrigerend boek over die ervaring.

Het Koninklijk Concertgebouworkest behoort onmiskenbaar tot de Champions League van de orkesten. Het wordt in één adem genoemd met andere kleppers als de Berliner en de Wiener Philharmoniker. Maar wat zou het geheim zijn van hun duurzame succes en wereldwijde naam en faam? Die vraag roept Van der Wel op in de titel van haar boek. Ze begon aan haar opdracht – mee mogelijk gemaakt door het Vlaams-Nederlands huis deBuren – zonder al te veel muziekhistorische of musicologische bagage. Aanvankelijk was het orkest een grote groep mensen die op het podium samen muziek maken. In het voorwoord noteert ze: "Nu, vijf grote tournees [...] later, zie ik geen anoniem collectief meer, maar een groep kleurrijke individuen met mooie verhalen. Ik zie de wiskundige [...] die toch fagottist werd. De altviolist die tijdens de tournee in Rusland wilde opkomen voor homorechten, maar daarin werd tegengehouden door de directie. Ik zie de cellist met de zilvergrijze haren, die [...] het geheugen van het orkest is." En naar die verhalen is Van der Wel op zoek gegaan. Ze legde haar oor te luisteren bij orkestmusici, dirigenten, solisten, impresario's, mensen achter de schermen... waar en wanneer ze maar kon. Vaak onderweg, voor, tijdens en na concerten en repetities, recepties, noem maar op. Haar frisse en onbevangen blik zorgde voor een heleboel interessante inzichten uit de interne orkestkeuken.

Van der Wel hangt haar verhaal op aan vijf thematisch opgezette hoofdstukken ('Snaren', 'Koper', 'Hout', 'Baton', voorafgegaan door een hoofdstuk dat iets breder gaat, 'Ritme'). In de inleiding gaat ze dieper in op wat er allemaal komt kijken bij de organisatie. In de vier delen die volgen, bespreekt ze de meest uiteenlopende zaken die met het leven in een orkest te maken hebben. Dat gaat erg breed, van het doen van een auditie, faalangst, de relatie met de collega's en de dirigent, de link tussen de persoonlijkheid van een muzikant en zijn of haar instrument, de opstelling van het orkest tot het probleem van de hoge decibels (met name voor die musici die voor de koperblazers zitten) enzovoort. Afwisselend krijgt de lezer ook impressies van de landen waar het orkest naartoe trekt en een flinke scheut geschiedenis. Maar ook allerlei leuke petites histoires en wetenswaardigheden. Zoals het ritueel van sommige musici om de zenuwen te bezweren, die zinnetjes prevelen als: "Niet zeiken maar strijken." Maar ook, en met een boze blik op het publiek: "Het zijn allemaal klootzakken." En dat geheim? Daarvoor moet u het boek zelf maar lezen.

Koninklijk Concertgebouworkest: Orchestra in Residence

data: 12/3, 20.00

tickets: €22/46/66/86

waar: Bozar, Brussel