Milo Rau: Iedereen Odysseus

Voor zijn 22ste editie focust het interdisciplinaire, multiculturele feest genaamd Kunstenfestivaldesarts op grenzen. Zes kunstenaars die er hun werk presenteren, vertellen over grenzen en de manier waarop hun creatie daar iets over zegt. Dit deel: theatermaker Milo Rau.

Het werk van de Zwitserse theatermaker en kersvers artistiek leider van NTGent Milo Rau kent geen grenzen. Op het Kunstenfestivaldesarts presenteert hij met Empire het sluitstuk van zijn Europa-trilogie, die begon met een portret van vier Syriëstrijders in The civil wars en een vervolg kreeg met het drama The dark ages, over de oorlogservaringen van acteurs uit Centraal-Europa.

“Trump wil de grenzen terug, maar dat kan niet want die bestaan niet meer in onze geglobaliseerde economie,” zegt Rau. “Hij wil bovendien grenzen om mensen tegen te houden, maar niet om kapitaal een halt toe te roepen. Ook dat is onmogelijk op dit moment, omdat heel onze realiteit geglobaliseerd is. Onze steden worden bewoond door minderheden uit de hele wereld. Wat we nu moeten doen is de democratie globaliseren."

"Met de Europa-trilogie willen we de geglobaliseerde realiteit voelbaar maken. Ik noem dat global realism. Ik wil theater maken dat universeel is, dat spreekt over Europa maar ook over Afrika of Syrië, zonder exotisch te zijn. We moeten laten zien wie allemaal deel uitmaakt van onze samenleving. Dat doe je op een authentieke manier door de relatie tussen regisseur en acteurs te veranderen, en door van bij het begin met z’n allen samen te werken aan de research en de tekst.”

Hippieslogan
Rau keert met Empire terug naar de vormelijke eenvoud van The civil wars. “Vier mensen vertellen hun levensverhaal in een eenvoudige montage, terwijl ze in de camera kijken die hen registreert. De Europa-trilogie begon met The civil wars in België en Frankrijk. Daarna reisden we in The dark ages naar ex-Joegoslavië, Duitsland en Rusland. Nu gaan we verder naar het zuidoosten. Dat is het omgekeerde van de weg die de geschiedenis heeft afgelegd: die ging van het huidige noorden van Syrië tot aan de industrialisatie in Engeland."

"We komen dus in zekere zin weer thuis van onze reis, en dus is het niet toevallig dat ook Homeros’ Odyssee in herinnering wordt gebracht. Met een van onze acteurs gaan we terug naar het noorden van Syrië, maar net als Odysseus kan hij zijn thuis niet terugvinden. Dat is de trieste metafoor die in dit stuk zit: je kan het verleden niet terugvinden.”

“De trilogie beschrijft ook de val en de opkomst van een nieuw rijk. In Empire kloppen we op de deur van dat nieuwe rijk: het Europa dat in constructie is, met alle problemen waarmee dat gepaard gaat. We stellen ons de vraag wat zal volgen, en zoeken naar een nieuwe collectieve bestemming. Dit stuk heeft me eens te meer geleerd dat als je echt dicht bij iemand komt die op het eerste moment exotisch leek, je heel snel zijn broeder kan worden. Al klinkt dat een beetje als een hippieslogan. Noem het close reading van een andere cultuur. Daarom zit de camera op de scène het personage zo dicht op het vel: er is afstand, maar ook nabijheid. Dat is ook de kracht van theater.”

> Milo Rau/International Institute of Political Murder: Empire. 18/05 > 21/05, KVS BOL, Brussel