De ballade van Joni Mitchell

Na een speeddate in Schaarbeek wist Femke Gyselinck meteen dat Hendrik Lasure de man was om haar van een ballade te voorzien die ze kon dansen. Gepuurd uit het leven en de werken van Joni Mitchell.

Dat de muziek van Bob Dylan gedanst kan worden, wisten we al dankzij Lisbeth Gruwez. Choreografe en danser Femke Gyselinck toetst samen met jazzpianist Hendrik Lasure of ook zijn vrouwelijke evenknie Joni Mitchell te vertalen valt in lichamelijke expressie. Gyselinck, Lasure en de danseressen Bryana Fritz en Sue Yeon Youn doen er zelfs een schep bovenop: de iconische Canadese singer-songwriter, schilder en dichter is het uitgangspunt voor een choreografie én nieuwe muziek – een ballade, want de voorstelling heet natuurlijk niet zomaar Moving ballads.

Het werd een veellagig stuk dat de “ongehoorde verhoudingen tussen popmuziek en hedendaagse dans, lyrics en lyriek, uitbeelding en verbeelding, choreografie en improvisatie” onderzoekt. Waarin de muzikant danst en de dansers musiceren, en omgekeerd, waarin bewegingen en woorden plots een andere betekenis krijgen. Geheel volgens de bekende mitchelliaanse zegswijze “I'm fluid. You know. Everything I am I'm not.”

Ook in Flamer, de voorstelling waarin je met je drummende broer Lander Jennifer Lopez het hof maakte, speelde je met die rollen, Femke. Lander trok zijn dansschoenen aan, jij nam de drumstokken in handen.
Femke Gyselinck: Ik ben heel erg geïnteresseerd in het niet-virtuoze. Ik hou van struikelen, vallen, slordigheid, en dat vind ik terug bij een ongetraind lichaam. Bij Flamer was het ook absoluut niet de bedoeling om elkaar te overtreffen, maar net om een wereld te vinden waarin onze taal gelijkwaardig is. In Moving ballads speel ik piano, en elke keer moet ik mij superhard concentreren om niet door de grond te zakken. Dat is heel diep graven in al mijn amateuristische liefde voor muziek. Maar die fragiliteit die daarin zit, vind ik net interessant.
Hendrik Lasure: De werktitel van Moving ballads was Seeking comfort in an uncomfortable chair. Dat zegt veel, denk ik. We doen iets, en net als het bijna comfortabel wordt, wringen we ons in iets anders.

Hoe (on)getraind is jouw danslichaam, Hendrik?
Lasure: Eigenlijk wilde ik altijd danser worden, bij het ballet van Samson & Gert. (Lacht) Maar ik durfde mij niet in te schrijven voor de balletschool. Misschien is dat een gemiste kans. Daarom zag ik Moving ballads als een uitdaging, om directer om te gaan met het publiek. Wanneer ik muziek speel, zit ik gewoon op mijn eiland. Maar ik voelde dat ik ooit de confrontatie met die kijkende mensen moest aangaan. Dit is het moment.

Lander en Hendrik komen allebei uit de jazz. Zijn jazzmuzikanten goede dansers, Femke?
Gyselinck: Bij muzikanten die graag improviseren, merk ik een bereidheid om tijd en ruimte elke keer op een nieuwe manier te benaderen. Lander en Hendrik hebben die instelling allebei kunnen omzetten in beweging. Hendrik is echt een supergoeie danser, beter dan sommige getrainde dansers.

Jullie dansen op een compositie van Hendrik, die hij op jouw vraag gebaseerd heeft op het werk van Joni Mitchell. Je noemt haar het artistieke infuus van Moving ballads. Wat heb je bij haar getankt?
Gyselinck: Hoe haar lyrics tegelijk superpersoonlijk en universeel zijn, hoe ze haar eigen gitaarstijl uitvond, hoe ze zichzelf telkens weer uitdaagde in een nieuw genre... dat is echt ongelofelijk. Maar ik ben pas echt in de ban geraakt door het boek Joni Mitchell: in her own words te lezen, waarin de Canadese journaliste en muzikante Malka Marom gesprekken bundelt die ze had met Joni over een periode van dertig jaar. Ik was onder de indruk van hoe ze over zichzelf en haar kunst spreekt. Hoe ze, zoals ze zelf zegt, alles is wat ze niet is.
Dat idee van het fluïde dat ik ook in haar oeuvre lees, heb ik proberen te vertalen naar beweging. Hoe bijvoorbeeld een vuist het concept van een winnaar uitdrukt, maar ook meteen kan omdraaien in iets agressiefs. Hedendaagse dans kan soms te abstract worden, ik speel graag met de grens waarbij bewegingen zowel een esthetisch doel hebben als herkenbaar zijn. Ik wil dat ze 'spreken'.

Krijgen we daarom vier interpretaties van dezelfde compositie te zien?
Gyselinck: Ik hou niet van het idee dat een beweging of geste absoluut is. Zoals woorden op verschillende manieren kunnen worden geïnterpreteerd, zo kan je ook bewegingen telkens anders lezen. Dat is mijn dramaturgische antwoord op de wereld waarin we vandaag leven, waarin ik het belangrijk vind dat elk individu een eigen stem of een eigen invulling mag geven aan een bepaalde inhoud. Klinkt dat niet nogal zwaar? (Lacht)

Hoe heb jij die betekenislagen in muziek vertaald, Hendrik?
Lasure: Ik heb eerst in chronologische volgorde alle albums van Joni Mitchell opnieuw beluisterd. Telkens twee weken leven met één plaat. Ondertussen legde ik een klankpalet aan op de computer, heel intuïtief. Daarna hebben Femke en ik samen met Wannes (Gyselinck), die de dramaturgie van de voorstelling op zich nam, een tekst geschreven. De ruggengraat van het stuk, zeg maar. Daarrond heb ik vier varianten van dezelfde synthcompositie bedacht, zodat je bij elke uitvoering van de ballade in een andere sfeer terechtkomt. Iedere danser heeft zijn eigen 'soundtrack'.
Gyselinck: De tekst bestaat bijna volledig uit quotes van Joni Mitchell. Zo geef je een boodschap mee, maar ik wilde dat er toch ook wat meer abstracte woorden in zaten, kreetjes zoals “Oh my”. Die puzzel leggen, was voor mij het moeilijkste deel. En daarna die tekst zingen natuurlijk ook. (Lacht) Wij zijn geen zangers, hé.
Lasure: Ik beschouw mezelf ook niet als zanger, al zing ik wel bij mijn groep Warm Bad.
Gyselinck: Ik zag Hendrik voor het eerst aan het werk in een stuk van Hof van Eede, het theatergezelschap van Wannes. Ik was zo onder de indruk van de fragiliteit die hij in zijn zang legde dat ik hem meteen voor een speeddate over Joni Mitchell heb uitgenodigd. We zaten onmiddellijk op dezelfde golflengte.

Over haar album Blue zei Joni Mitchell dat ze zich nooit zo breekbaar en naakt had gevoeld. Is dat ook de crux van Moving ballads?
Lasure: Dat is zeker een gevoel dat ik erbij heb, alleen niet zoals bij haar om een dieptrieste reden.
Gyselinck: Er zit in het stuk ook koppigheid en strijdvaardigheid die strookt met de tijden. Ik ben heel klein en dun, maar ik moet op sommige momenten ook slaan en impact hebben. Noem het een wanhopige zoektocht naar hoop. Dat, in combinatie met fragiliteit, falen en vals zingen. (Lacht)

Moving ballads, 1 & 2/10, 20.30, Kaaitheater, www.kaaitheater.be