‘De ramadan is voor ons de beste maand van het jaar’

De Brusselse winkeliers zijn al een tijdje druk in de weer om hun rekken en toonbanken klaar te stomen voor ramadan, die deze week van start gaat. “De eerste week van de ramadan draaien we gemiddeld het driedubbele van onze normale omzet,” zegt buurtslager Abdessamad Ben Mira.

Een week voor de ramadan van start gaat, is het al aardig druk in de Brusselse straten. Op de Gentsesteenweg leggen handelaars de laatste hand aan hun toonbank of etalage en bereiden ze zich voor op de drukte van de komende weken. In de Molenbeekse Graaf Van Vlaanderen­straat staat een vijftal klanten aan te schuiven bij slagerij Miraben. Achter de koeltoog staat Abdessamad Ben Mira, die samen met zijn broers Mohssine en Abdellah de slagerij uitbaat. De worsten belanden in een indrukwekkend tempo vanuit de toonbank op de weegschaal en vervolgens in plastic boodschappentasjes. En dan moet het échte werk nog beginnen.

“De eerste week draaien we gemiddeld het driedubbele van onze normale omzet,” zegt de slager. “De mensen zijn enthousiast en moeten zich nog wat aanpassen aan het ritme van de ramadan. Ze hebben de hele dag niets gegeten, komen hier aan met grote honger en kopen enorme hoeveelheden. Onze toonbanken moeten dus rijkelijk gevuld zijn als de ramadan begint.” De tweede en de derde week van de vastenmaand is het iets rustiger in de winkel, zegt Ben Mira. “De mensen hebben al een kleine voorraad aangelegd, waardoor ze niet meer zulke grote hoeveelheden kopen. Maar in de vierde week vieren moslims de Waardevolle nacht en komt ook het Suikerfeest eraan, dan staat er natuurlijk weer een rij tot buiten.” (Lacht)

Laylat al-Qadr – ook wel de Waardevolle nacht of de Nacht van het Lot – is binnen de islam de nacht waarin de profeet Mohammed voor het eerst een soera (of hoofdstuk) van de Koran geopenbaard kreeg van een engel. Uit dankbaarheid besloot de profeet die nacht om een jaarlijkse vastenmaand in te stellen: de ramadan. Laylat al-Qadr valt jaarlijks in een van de laatste tien nachten van de heilige maand. Dit jaar is dat op maandag 17 april. Het Suikerfeest, of Eid-al-fitr, is een islamitische feestdag waarop het einde van de ramadan gevierd wordt, dit jaar op 20 april.

Ook op de terreinen van de Brusselse vroegmarkt bepaalt de aankomende ramadan het tempo van de bedrijven die er kantoor houden. Mehdi Mechbal is sales manager van Mia Tradings International, een van de grootste distributeurs van etnisch en halal voedsel in Europa. Het familiebedrijf – Mehdi is de zoon van CEO Mohammed Mechbal – is druk in de weer om alle bestellingen rond te krijgen. “De ramadan is de vastenmaand. Misschien zou je verwachten dat de omzet in die periode lager ligt, maar het tegenovergestelde is waar,” zegt Mechbal. “Voor ons is het de beste maand van het jaar. Gemiddeld draaien we in de maand voor de ramadan twee keer meer omzet dan in een normale maand. Vooral de verkoop van thee, dadels, zoetigheden en glucosestroop gaat sterk omhoog.” Dat het momenteel zo druk is bij de distributeur, is volgens de sales manager niet meer dan logisch. “De winkels moeten nu hun rekken vullen, zodat hun voorraad is aangevuld wanneer de ramadan van start gaat. Voor ons is dit de drukste periode, maar tijdens de ramadan zelf zijn het vooral de winkeliers die hard moeten werken.”

Het ritme van de ramadan

De ramadan heeft een grote impact op het dagelijks leven en de lokale economie in Brussel. “De mensen leven op een heel ander ritme en de lokale winkeliers passen zich daaraan aan,” vertelt Amet Gjanaj (PS), schepen van Economie en Handelszaken in Molenbeek. “Handelaars passen hun openingsuren aan, slaan een grote voorraad in en voorzien ook in heel wat producten die alleen tijdens de ramadan verkrijgbaar zijn. Dat leidt tot een piek in de verkoopcijfers,” legt hij uit. Dat merkt ook Elke Roex (Vooruit), schepen van Economie in Anderlecht. “We zien dat het bestedings­bedrag van consumenten verandert tijdens de ramadan. Mensen doen grotere aankopen en geven meer geld uit dan gewoonlijk.”

In de slagerij vliegen vooral de pensen, steaks, het gehakt en de merguez vlotjes over de toonbank. “Vooral zaken die snel klaar zijn, verkopen goed,” zegt Ben Mira. “Stoofpotjes zijn minder populair, omdat het lang duurt om ze te bereiden en het ook een vrij zware maaltijd is. Tijdens de iftar (de maaltijd na zonsondergang, red.) eten we liever van alles een beetje. En aangezien er vrij laat ‘s avonds gegeten wordt, verkiezen de meesten een lichte maaltijd.”

Omdat moslims tijdens de ramadan niet mogen eten, drinken en roken tussen dageraad en zonsondergang, kan het gebeuren dat klanten “wat meer prikkelbaar zijn dan gewoonlijk,” aldus nog de slager. “Maar ook daar houden we rekening mee,” zegt hij lachend. “We proberen geduldig te zijn met onze klanten en alles goed te organiseren. Om discussies te vermijden en de drukte in goede banen te leiden, werken we tijdens de ramadan bijvoorbeeld met nummertjes. Zo is het altijd duidelijk welke klant als volgende aan de beurt is.”

Eén groot winkelcentrum

De grote concentratie aan kleine, gespecialiseerde handelszaken in de Brusselse wijken, maakt dat moslims vanuit het hele land naar de hoofdstad komen om zich voor te bereiden op de vele iftars in het verschiet. “Veel niet-Brusselaars komen hier hun boodschappen doen, omdat ze weten dat het aanbod zo groot is,” gaat schepen Gjanaj voort. “Zeker in Molenbeek zijn er heel veel gespecialiseerde handelszaken, bakkerijen en patisseriezaken met een uitgebreid aanbod aan producten die je elders moeilijker vindt.” Volgens de schepen transformeren de Molenbeekse straten tijdens de ramadan tot een gigantisch, bruisend winkelcentrum. “Ook kledingwinkels draaien gouden dagen,” zegt de schepen. “Veel mensen die naar hier komen om boodschappen te doen, maken van de gelegenheid gebruik om bijvoorbeeld ook een feestelijke outfit te kopen.”

Dat het leven in de Brusselse en Molenbeekse straten verandert tijdens de ramadan, kan de lokale slager alleen maar bevestigen. “Er hangt een bepaalde sfeer die je maar moeilijk kunt omschrijven,” zegt hij. “De dag komt trager op gang, het ritme verandert, de straten zijn drukker ... Er hangt een soort van samenhorigheid in de lucht.”

Volgens Ben Amir weet je bijvoorbeeld dat de vastenmaand is aangebroken, als er op iedere straathoek een rij mensen staat aan te schuiven. “Veel winkeliers delen gratis voedsel uit: die vrijgevigheid maakt natuurlijk deel uit van de ramadan. Wij kunnen ‘s avonds aanschuiven aan een rijkelijk gevulde tafel, maar er zijn heel veel mensen in de wijk die ook moslim zijn en zich momenteel geen eten kunnen veroorloven. Daarom delen we veel uit en werken we samen met de lokale moskeeën, om iedereen van eten te voorzien.”

Grote supermarkten

Hoewel de ramadan vooral bij lokale handelaars lange rijen veroorzaakt, lijken de grote supermarkten stilaan een graantje mee te pikken van de heilige moslimmaand. Zo ziet Aldi de verkoop van bakbenodigdheden zoals tarwebloem, kristalsuiker, eieren en honing toenemen in de Brusselse winkels tijdens de ramadanperiode. Ook mas­carpone, natuuryoghurt en yoghurtdrinks verdwijnen vaker in de winkelkar – al is er van een piek in de algemene verkoop geen sprake. Ook Carrefour stelt een toename vast van de verkoop van typische ramadan­producten, zoals thee, gedroogde vruchten en olijven, zo weet een woordvoerder van het bedrijf te zeggen. Dezelfde trend in de Brusselse Delhaize-filialen, waar de verkoop van gedroogde vruchten zoals abrikozen, vijgen, rozijnen en vooral dadels omhooggaat.

MIA Tradings levert zowel aan restaurants als aan grote en kleine supermarkten in Brussel. “Ik heb de indruk dat er nog altijd voornamelijk bij de lokale handelaars wordt geshopt, maar het klopt dat er de afgelopen jaren veel veranderd is,” zegt Mechbal. “Wij werken samen met een aantal grote distributeurs, waaronder Colruyt, en treden ook op als raadgever. Zo weten zij welke producten er veel geconsumeerd worden tijdens de ramadan en in welk aanbod ze moeten voorzien.”

Tot een paar jaar geleden hadden de meeste leidinggevenden maar weinig voeling met de moslimmarkt, waardoor ze er ook niet op konden inspelen, vertelt de Brusselse ondernemer. “Supermarkten kwamen naar ons en gaven ons bij wijze van spreken alle verantwoordelijkheid: van bestellingen plaatsen tot de rekken vullen. Vandaag is dat anders: ze hebben de afgelopen jaren ervaring opgedaan en weten intussen beter welke bestellingen ze in welke periodes moeten plaatsen om een antwoord te bieden op de noden van de Brusselse moslimgemeenschap.”

Geen ramadanrekken

Als er één goede raad is die Mehdi en zijn vader geven aan de bedrijven waarmee zij samenwerken, is dat altijd dezelfde: “Alstublieft, zet niet alles samen op één ramadanrek of één Marokkaans rek. Het is net belangrijk om die producten te integreren in de rest van de winkel. Zet de Marokkaanse thee bijvoorbeeld naast de Lipton-thee, zodat je die optie toevoegt in de rekken en het aanbod uitbreidt. Alleen op die manier zal je de moslimconsument overtuigen om bij jou te komen winkelen.”

Dat lijken de grotere supermarkten stilaan te begrijpen. Bij Aldi lopen er bijvoorbeeld geen specifieke ramadanpromoties, maar de keten speelt wel in op de “lokale noden van de klant,” aldus een woordvoerder. “In onze Brusselse winkels hebben we specifiek een gamma met halal producten en een ruimer aanbod noten en kruiden,” vertelt ze. “Sinds vorige maand hebben we dat aanbod uitgebreid met nieuwe producten, waaronder halal gevogelte, gegrilde rode paprika en bulgur.” Ook Delhaize laat ramadancampagnes aan zich voorbijgaan. “Maar we zetten bepaalde producten in de kijker en voeren ook gerichte promoties,” vertelt een communicatiemedewerker. “Zo staan de dadels bijvoorbeeld in promo tijdens week 13 (de tweede week van de ramadan, red.).”

De ramadan heeft dus een belangrijke impact op de omzet van Brusselse supermarkten, handelaren en distributeurs. “Maar de ramadan draait niet om consumptie, wel om er zijn voor elkaar en voor de mensen die zich momenteel geen eten kunnen veroorloven. Het is geen wedstrijd,” geeft Mechbal nog mee.