EU werkt aan 'noodinterventie' en 'structurele hervorming elektriciteitsmarkt'

De Europese Unie werkt aan dringende maatregelen om de torenhoge stroomprijzen naar beneden te halen. Dat heeft Europees Commissievoorzitter Ursula von der Leyen maandag aangekondigd. Ze sprak van een "noodinterventie" en "structurele hervorming van de elektriciteitsmarkt".

"De exploderende elektriciteitsprijzen stellen nu om verscheidene redenen de beperkingen van onze huidig elektriciteitsmarktmodel bloot," zo verklaarde von der Leyen in een toespraak in het Sloveense Bled. Het model was volgens haar "ontwikkeld in helemaal andere omstandigheden en helemaal andere doelstellingen". "Daarom werken we nu aan een noodinterventie en een structurele hervorming van de elektriciteitsmarkt," zo kondigde ze aan.

De prijzen op de Europese elektriciteitsmarkt worden bepaald door de laatste energiebron die nodig is om aan de vraag te voldoen. Centrales die goedkope stroom produceren, worden eerst aangesproken, maar naarmate de vraag toeneemt wordt ook de duurdere productie gebruikt en die bepaalt de prijs voor de hele markt. Dat is op dit moment vooral het peperdure gas, waardoor de leveranciers van goedkope hernieuwbare energie grote winsten maken. Het systeem was oorspronkelijk ook bedoeld om investeringen in hernieuwbare energie te stimuleren.

Tegen de achtergrond van de oorlog in Oekraïne zijn de gasprijzen echter spectaculair gestegen en dat doet ook de stroomprijzen door het dak gaan. De ongeziene piek - ze zijn in een jaar tijd bijna vertienvoudigd - weegt enorm op de bedrijven en gezinnen. Een loskoppeling van gas en stroom zou hen dan kunnen toestaan om minder te betalen voor elektriciteit die geproduceerd wordt met bijvoorbeeld zonnepanelen of windmolens. Op 9 september komen de ministers van Energie van de 27 lidstaten in Brussel bijeen om maatregelen te bespreken.

De Belgische minister Tinne Van der Straeten (Groen), die al een hele tijd ijvert voor een hervorming van de energiemarkt en voor prijsplafonds, reageert verheugd op de aankondiging van von der Leyen. "Ik ben tevreden dat er voortschrijdend inzicht is bij de Europese Commissie. België neemt het voortouw en meer en meer landen, waaronder Duitsland, delen het Belgisch standpunt", zegt de minister. Ze wil dat de hervorming tegen eind dit jaar wordt ingevoerd.

Voor Van der Straeten is het duidelijk dat de markt faalt. Elektriciteit wordt even goedkoop geproduceerd als een jaar geleden maar wordt aan recordprijzen verkocht. Het huidige systeem zorgt dat woekerwinsten worden gemaakt door energieproducenten, zo stelt ze vast. "Er heerst een speculatiegolf en net zoals de beurs moet de handel kunnen worden opgeschort," betoogt de minister.

Afhankelijkheid

Von der Leyen prees overigens de zware inspanningen die de lidstaten leveren om zo snel mogelijk af te raken van hun afhankelijkheid van Russisch gas. Ze waarschuwde wel dat de EU in de transitie naar een duurzamere en digitale economie een nieuwe afhankelijkheid mag ontwikkelen: van strategische grondstoffen uit China. Zo is er voor batterijen lithium nodig, voor chips silicium en voor elektrische auto's en windturbines zeldzame aardmetalen. De vraag naar die grondstoffen zou tegen 2030 kunnen verdubbelen.

"Van de 30 essentiële grondstoffen vandaag zijn er 10 vooral afkomstig uit China. We moeten dus vermijden dat we in dezelfde afhankelijkheid verzeilen dan met olie en gas," concludeerde de Commissievoorzitter.