Handelaars in Europese wijk lijden onder corona: de bubbel loopt leeg

Geen haastige hakken, mannen in pakken, lunchmeetings of drankjes na het werk. De meeste Europese ambtenaren blijven voorzichtig vergaderen vanuit hun home office en dat is eraan te zien in hun kantoorwijk. Intussen vragen de handelaars zich af wanneer hun klanten zullen terugkeren. “Iedereen is slachtoffer.”

Het is een kleurrijk gezicht op het betonnen plein: het bloemenkraam op de hoek van de Schumanrotonde, met vandaag zonnebloemen in de aanbieding. De uitbaters zijn een koppel uit Overijse en ze verkopen al twintig jaar boeketten aan de Europese ambtenaren. “Van herbeginnen is hier nog geen sprake. We zien nog maar een achtste van het volk dat we normaal zien,” zegt uitbater Rudi De Coster. Zijn vrouw, Kristine Reniers, runt hun ondergrondse winkel in metrostation Schuman. “Ik heb vandaag nog maar twee klanten gezien. Dat heb ik nog nooit meegemaakt.”

Op weekdagen is de Europese wijk niet langer één groot komen en gaan van eurocraten die lunch of afspraken moeten halen. Een medewerkster van de Portugese ambassade haast zich naar de Europese Raad voor een zeldzame fysieke vergadering. “Jammer genoeg,” zegt ze. Wat verderop staat aan de ingang van het Berlaymontgebouw een enkele Italiaanse ambtenaar te wachten. Hij is speciaal overgevlogen uit zijn thuisland. “Het moest, want de vergadering is belangrijk,” zegt hij.

In het Berlaymontgebouw alleen al werken normaal gezien zowat 1.500 mensen. Aan de overkant van de straat, in het Karel de Grote­gebouw, nog eens 1.500. Tel daar het Europa­gebouw en het parlement bij, alle lobbykantoren, ambassades en andere vertegenwoordigingen, dan omvat de Europese bubbel ongeveer 60.000 werknemers in Brussel. “Een aantal vaste klanten die vroeger elke week een boeket kwam kopen, hebben we al sinds maart niet meer gezien,” zegt De Coster van het bloemenkraam. “We vragen ons af: waar zijn die mensen?”

De straal van 50
Zowel bij de Europese Commissie als bij het Europees Parlement is het antwoord op de vraag waar iedereen is, kort en bondig: thuis. “Voorlopig blijft telewerk de norm voor de grote meerderheid van het personeel van de Commissie,” zegt woordvoerster Claire Joawn van de Commissie. “Maximaal twintig procent van het personeel werkt op het kantoor, dat zijn de essentiële functies en enkele vrijwilligers. Bijna alle vergaderingen gebeuren via videoconferentie.”

Voor het parlement geldt dat de Europarlementsleden zelf niet in België moeten blijven, maar hun medewerkers en andere ambtenaren wel. “Bij de ambtenaren werkt nog altijd tachtig procent van een afstand,” zegt woordvoerster Sanne De Ryck. “Zij wonen wel degelijk allemaal in en rond Brussel. Onze vaste regel is dat je alleen mag telewerken binnen een straal van vijftig kilometer van je werkplaats. Dat mag dus niet vanuit het buitenland.”

Een straal van vijftig kilometer reikt natuurlijk verder dan de Europese wijk, waar de handelaars hun klanten missen. Bovendien is er bij externe functies, zoals lobbywerk, geen overzicht op wie echt aanwezig is. “We zijn hier met duizenden in Brussel en velen zijn terug naar hun thuisland,” zegt de Fransman Rémi Haumonté, die als lobbyist voor een financieel bedrijf werkt. Hij koopt nog snel een boeket zonnebloemen op weg naar huis. Zelf woont Haumonté in Vorst, maar hij komt nog een dag per week naar kantoor. “Het is er meestal helemaal leeg.”

Een indicatie van wie wél nog naar de Europese wijk komt, zijn de reizigersaantallen van de MIVB. In september passeerde in metrostation Schuman nog 41 procent van het aantal reizigers dat er in februari – vóór de lockdown – in- of uitstapte. In de rest van Brussel ligt dat aantal al hoger: de meeste stations trekken momenteel 50 tot 60 procent van hun normale aantal reizigers.

Halve bezetting
Op weg naar dat metrostation komt een Française met drie aktetassen uit het Berlaymontgebouw gewandeld. “Dat was al even geleden, ja. Ik ga maar een halve dag per week naar kantoor,” zegt zij. Fabienne Alcaraz werkt al twintig jaar voor het Directoraat-Generaal Landbouw en woont wat verderop in de buurt. “Ik heb het geluk dat ik te voet naar het werk kan. Veel collega's wonen verder in Vlaanderen of Wallonië en blijven liever telewerken. Die onlinemeetings vragen allemaal wat meer tijd en moeite, maar het lukt. Dus ik weet niet of iedereen nog in België is, maar ik weet ook niet of dat relevant is,” zegt ze. “Voor ons,” voegt ze er snel aan toe. “Voor de buurt is het een ramp.”

Aan de andere kant van het Commissiegebouw is het terras van Le Coin du Diable nog half gevuld. Cafébaas Serge Banesi heeft geluk met zijn trouwe vaste klanten. Op zijn terras op de hoek van de Franklinstraat kent hij bijna iedereen bij naam. “Mensen komen hier om uit te blazen, maar nu zie ik nog maar de helft van mijn klanten,” zegt Banesi. “In juni was het nog minder, nu komen ze toch al terug. Vooral mensen die alleen wonen of geen kinderen hebben.” De cafébaas heeft een lint met verbodsvlaggetjes voor zijn toog gespannen. “Veel klanten vergeten de regels: in het ene land mogen ze wel bestellen aan de toog, in het andere niet. België lijkt wel het strengste land van Europa.”

Brussels burgemeester Philippe Close (PS) roept de Europese instellingen intussen op om hun medewerkers weer naar kantoor te sturen. Close zei vorige week dat de Europese wijk het meest getroffen is van allemaal. “Wij vergelijken niet,” zegt voorzitster Nicole Du Jacquière van de handelaarsvereniging Jean Monnet daarover. Ze spreekt wel over “zeker de helft minder klanten dan vroeger”, bij het honderdtal handelaars dat ze vertegenwoordigt. Zelf heeft ze een koffie- en theewinkel in de Archimedesstraat. “Ons cliënteel is anders dan elders omdat het voor bijna honderd procent kan telewerken. Wij hebben hier bovendien veel kleine zelfstandigen, dus iedereen is slachtoffer. Dat geldt ook voor de buurt rond het Luxemburgplein, zij hebben eenzelfde publiek.

”In de Schumanwijk heeft de coronacrisis tot nu toe drie faillissementen veroorzaakt, zegt Du Jacquière, allemaal snackbars. Verder zijn enkele zaken, zoals de Ierse pub Kitty O'Shea's, nog maar pas heropend. In de andere Europese pool, aan het Luxemburgplein, is viszaak De Noordzee het bekendste slachtoffer van de crisis: in augustus deed de zaak de deuren toe. En al zien de cafés rond het parlement hun klanten sinds september wel stilaan terugkeren, de doorsneebezetting blijft half zo laag als vorig jaar. Van drinks op donderdagavond is nog nauwelijks sprake.

Menselijk contact

“Ik woon zelf in de wijk en vind de rust eigenlijk wel aangenaam. Er is veel minder verkeer,” zegt de Finse Laura Salo, parlementair medewerkster, over de Luxemburgwijk. Wanneer ze na de werkuren het Paul-Henri Spaakgebouw buitenkomt, zit het plein vol zonnekloppers en skatende jeugd. Salo is een van de weinigen die al sinds mei dagelijks naar het parlement komen. “Ik werk efficiënter op kantoor,” zegt ze. “Het is jammer dat mijn parlementslid niet wil komen, want we hebben nog geen enkele fysieke vergadering gehad sinds maart.” 'Haar' parlementslid woont gewoon in Finland en is volgens de telewerkregels dus niet verplicht om in Brussel te zijn. Zo zaten bij de eerste plenaire vergadering, midden september, maar de helft van de parlementsleden op hun stoel.

“Naar wat ik hoor, zijn de meeste medewerkers toch in Brussel op dit moment,” zegt Paolo*, een Italiaan die van het parlement naar huis wandelt door het Leopoldpark. “En wie er niet is, blijft gewoon zijn appartement huren, soms al drie maanden lang. De Belgische huisbazen moeten zich geen zorgen maken,” zegt hij. Paolo werkt op de studiedienst van de socialistische fractie (S&D). “Ik volg de commissie economie op, dus ik heb zeker niet minder gewerkt de afgelopen maanden. Het is niet evident om alles online te doen, zeker als je thuis met twee kinderen zit.”

Dat er binnen die economische commissie genoeg werk op tafel ligt, komt onder meer door het nieuwe coronasteunpakket van 750 miljard euro. De Europese Unie ging een gigantische lening aan, die ze nu moet verdelen over de 27 lidstaten. En behalve dat noodfonds heeft Europa zijn nieuwe Green Deal nog te realiseren, een actieplan om tegen 2050 volledig klimaatneutraal te zijn. Het zijn twee thema's die de lobbyisten vanuit alle hoeken goed zullen willen volgen. Of dat allemaal van een afstand kan, is nog maar de vraag. Niet toevallig is de activiteit nu al het grootst in de Europese Raad, waar de diplomaten aan zet zijn. Zij staan bekend voor hun tact en slimme interactie. Ook het coronareddingsfonds is pas goedgekeurd na vier volle dagen en nachten van fysiek overleg tussen de verschillende lidstaten. Met videoconferenties alleen lukte het blijkbaar niet.

“Iedereen mist het menselijk contact,” zegt Paolo. “Voor interviews en onderhandelingen blijft het belangrijk om elkaar te zien. En wat zouden we anders doen met deze grote gebouwen?” lacht hij. “Alles komt terug, het zal alleen niet voor meteen zijn.”

(*) Paolo is een schuilnaam.