Van Gucht: 'Kans op uitbraken in Brusselse scholen groter'

Met meer dan 450 nieuwe besmettingen per dag blijft Brussel de rode hoofdstad in het land. De meeste besmettingen komen nu voor bij de tieners, twintigers en dertigers. En nu gaan de scholen nog eens open. Viroloog Steven Van Gucht (Sciensano) blikt vooruit op de Brusselse herfst. "Er zullen nog klassen moeten sluiten," zegt hij.

De scholen gaan woensdag weer open. Vorig jaar leidde dat tot een versnelling van het aantal besmettingen. Hoe bezorgd bent u daar dit jaar over?

Steven Van Gucht: Er zijn in ieder geval modellen die dat voorspellen. Het zal waarschijnlijk niet voor september zijn, maar in oktober is het mogelijk dat we een nieuwe piek in de besmettingen en de ziekenhuisopnames zien - zeker in Brussel. Brussel is nu al oververtegenwoordigd in de opnamecijfers. Dat heeft te maken met de lagere vaccinatiegraad en met de doorverwijzing van enkele patiënten van buiten Brussel of België.

De risico’s zullen op termijn altijd kleiner worden, maar nu is er nog veel brandstof voor het virus. Er zijn nog altijd honderdduizenden mensen niet gevaccineerd of nog niet besmet geweest. In technische termen noemen we die mensen ‘naïef’. Zij hebben nog geen enkele training gehad van het immuunsysteem. Dat kan voldoende zijn om tot meer dan duizend opnames op intensieve zorgen te komen, met mogelijk tot de helft daarvan in Brussel.

Van de Brusselse tieners is net geen kwart gevaccineerd, drie keer minder dan in Vlaanderen. Hoe riskant is dat voor de virusverspreiding in onze middelbare scholen?

Van Gucht: De kans op uitbraken blijft daar een stuk groter. Met maar 24 procent gevaccineerden bij de 12- tot 17-jarigen, zal je het niet tegenhouden. Zo wordt de kans ook groter dat je op een bepaald moment een school moet sluiten. Het is beter om vroeger in te grijpen in één klas dan om te wachten tot meerdere leerkrachten ziek worden of veel leerlingen thuis zitten.

Hoe immuun is een gevaccineerde leerkracht of leerling voor wat er in de klas rondwaart? Het aantal doorbraakinfecties bij volledig gevaccineerden ligt voorlopig eerder laag op 0,2 procent.

Van Gucht: We hebben goede data, maar die zijn vooral gebaseerd op de alfavariant. Daarbij vermindert de kans op besmetting met 80 procent wanneer je volledig gevaccineerd bent. En als je toch besmet bent, zien we dat die mensen het virus maar half zo weinig doorgeven aan andere mensen. De deltavariant zal wellicht iets makkelijker kunnen doorbreken, dus die bescherming zal iets lager liggen.

Hoe gevaarlijk is de deltavariant nu eigenlijk voor kinderen?

Van Gucht: Een ziekenhuisopname blijft bij kinderen nog altijd zeldzaam. Af en toe gaat het mis, maar dat is eerder de uitzondering dan de regel. De deltavariant is wat gevaarlijker dan andere varianten, maar niet enorm en dat zie je ook in de ziekenhuiscijfers. Het grootste deel van de opnames gebeurt nu bij de veertigers en vijftigers. Dat zijn hun ouders.

In de eerste plaats vind ik dus dat ouders en grootouders zich best zouden laten vaccineren, want zij krijgen het virus via hun schoolgaande kinderen. In Brussel is 19 procent van de 65-plussers nog altijd niet gevaccineerd. Dat blijft een vrij groot aantal.

Brussel wil binnenkort beginnen te vaccineren op scholen. Kan dat de nieuwe golf nog beperken?

Van Gucht: Om die piek van oktober in te drukken, zal men echt vaart moeten maken. Ik vind het wel een goed idee om de scholen in te schakelen. Want het vaccin aanbieden is maar één zaak. Je moet de mensen ook informeren. Soms zijn de kinderen de beste manier om hun ouders te bereiken. Dat zie je ook bij ecologie en milieubeleid: als kinderen kwaliteitsvol les krijgen, kunnen zij hun ouders mee overtuigen. Je moet vooral eerlijke informatie geven. Natuurlijk zijn er af en toe neveneffecten van vaccinatie. We moeten er geen sprookjesverhaal van maken. Maar, die neveneffecten zijn veel zeldzamer dan de neveneffecten van het virus. Dat is een belangrijke boodschap.

Is het voor de rest van de Brusselaars, bijvoorbeeld, nog veilig om zonder mondmasker op café te zitten deze herfst?

Van Gucht: Als het enigszins kan, zit je best buiten op een terras. Dat is perfect veilig, ook in Brussel. Binnen moet je altijd opletten als de ruimte niet goed geventileerd is. Wie tot een risicogroep behoort, doet best zoveel mogelijk buiten. Maar als je gezond bent en volledig gevaccineerd, zijn de risico’s vrij beperkt.

Staat u dan zelf achter het idee dat gevaccineerde Brusselaars daarin ‘vrijer’ mogen zijn? De regering overweegt een uitbreiding van het Covid Safe Ticket voor de horeca.

Van Gucht: Ik heb zo’n coronapas meegemaakt in Oostenrijk. Het systeem klinkt goed op papier, maar in werkelijkheid is het heel makkelijk te omzeilen. De controles gebeuren door de uitbaters, maar zij zijn geen politieagenten. Zij willen vooral gastvrij zijn. Ik zie het niet als een duurzaam systeem voor de horeca.

We moeten vooral blijven inzetten op goede sensibilisering. De kern van het probleem zit volgens mij bij een deel van de bevolking dat de overheid en de experten niet vertrouwt. En vertrouwen moet je verdienen, je kan het niet afdwingen. Integendeel, het lijkt dan alsof je iets opdringt met een beloning of straf. En iets dat goed is, zou je niet moeten opdringen.

Dat vertrouwen is belangrijk omdat we in de toekomst nog andere vaccins nodig zullen hebben, ook voor andere ziektes dan Covid-19. Je mag het vertrouwen in vaccins niet beschadigen door nu te hard te pushen met straffen.

Brusselse leerlingen moeten nog zeker een maand een mondmasker dragen in de klas. Mogen ze na deze herfst een iets normaler schooljaar verwachten?

Van Gucht: Eerlijk gezegd, het kan alle kanten uitgaan. Het najaar wordt een grote uitdaging, maar na de winter zullen we het ergste van de pandemie gehad hebben, denk ik. Er zullen altijd nieuwe varianten van het virus opduiken, maar dat hoeven niet zo’n grote gamechangers te zijn. Virussen maken vooral grote sprongen in het begin van hun ontwikkeling, maar elk virus bereikt daarin een plafond. De gevolgen van een besmetting zullen altijd lichter worden en mensen krijgen een basisimmuniteit. Alleen is het daar nu nog te vroeg voor: er zijn nog te veel mensen niet gevaccineerd of besmet geweest.

Kunnen de kinderen dan beginnen te dromen van een schoolreis in de lente?

Van Gucht: Absoluut. En voor de rest van de Brusselaars blijft het belangrijk om goed te ventileren, zoveel mogelijk buiten af te spreken en een mondmasker te dragen op het openbaar vervoer. Zolang er nog geen evenwichtssituatie is, blijven die voorzorgsmaatregelen nuttig.