Wie houdt de bedwants in bedwang?

Parijs is in de ban van de bedwants. Moet Brussel ook vrezen voor het bloedzuigende beestje in metro's, cinema's en ziekenhuizen? De Gezondheidsinspectie werkt alvast aan adviezen. Vijf vragen over de ongenode gast in bed.

1. De bedwants, wat is dat?

“Vier jaar geleden sprak niemand over bedwantsen. Ik wist dus niet wat ik zag toen ik mijn matras omdraaide en de onderkant vol zwarte vlekken zat. Ik vond ze ook in boeken. En zelfs eentje in mijn oor.” Michel Breton (65) uit Sint-Gillis is vandaag van zijn bedwantsenplaag verlost, maar zat er in 2019 een dik jaar mee in zijn appartement. De bedwants is een plat, zwart beestje van 5 à 7 millimeter groot met een schild en een steeksnuit. “Ze moeten er al langer hebben gezeten, maar ik merkte het niet omdat ik niet gestoken werd. Pas toen mijn zoon weer een tijd thuis kwam wonen en allergisch reageerde, zijn we naar een arts geweest.” Toen begreep Breton ook plots vanwaar de bloedvlekjes kwamen die hij de laatste maanden soms op zijn pyjama-T-shirts vond. “Ik moet dus wel gestoken zijn, maar bij mijn zoon zwollen de beten echt op.”

Gevaarlijk voor de gezondheid zijn bedwantsen niet, zegt biologieprofessor Luc Brendonck (KU Leuven), lastig in huis zeker wel. Brendonck is gespecialiseerd in insecten en pesticiden. “Het is tot nu toe niet bekend dat bedwantsen ziektes verspreiden, maar de beten geven sommige mensen wel rode bultjes die jeuken. Het is ook geen probleem van hygiëne, want je kan ze tegenwoordig vinden op allerlei plaatsen waar veel mensen, en lekker bloed, samen zijn, stilzitten of een dutje doen.” Zoals matrassen, zetels en kledij. Of zoals in Parijs, waar de beestjes nu ook buitenshuis op metrostoeltjes, in bioscopen en ziekenhuizen zijn gevonden. Allemaal plaatsen waar mensen langere tijd verblijven en vaak in het donker. “De diertjes tonen zich overdag niet en houden zich schuil in kieren en spleetjes,” zegt Brendonck. “Dat maakt het lastig om ze te bestrijden. Ze vliegen niet rond, verbergen zich op plaatsen waar pesticiden niet geraken en kunnen lange tijd verder met een bloedmaaltijd.”

Smakelijk klinkt het niet, maar ze komen dus best lang toe in één huishouden. Tot ze met zoveel zijn dat ze op zoek moeten naar nieuw eten. “Dan banen ze zich een weg via waterleidingen, elektriciteitskabels en chauffages naar andere kamers of appartementen in eenzelfde blok,” vertelt verdelger Geoffrey Dengis van Awesse, een bedrijf uit Nijvel dat vaak in Brussel werkt. Daarom kan je de bedwants ook weleens in stopcontacten zien. “Ik merk dat mensen het probleem vaker kennen. Ik moest deze maand nog op inspectie in een sociaal woonblok met zestig appartementen. Daar hadden veel bewoners het nieuws op de Franse televisie gezien.”

2. Rukt de bedwants van Parijs op naar Brussel?

Algehele paniek in Frankrijk: berichten over enkele bedwantsen in de metro en een hogesnelheidstrein worden veel gedeeld via sociale media, de krant Libération zette het beestje op haar voorpagina en toeristen durven niet meer te gaan zitten in de metro. Dat alles leidt tot een massa filmpjes op TikTok. Met de Olympische Spelen in zicht belooft de Franse regering nu oplossingen voor al wie met bedwantsen kampt. Er vallen woorden als epidemie en indamming.

Het zette Brussels minister van Gezondheid Alain Maron (Ecolo) vorige week mee aan tot actie. Want, Parijs is niet ver en bedwantsen kruipen al eens in een reiskoffer. Maron heeft nu een evaluatie van het probleem besteld bij de Brusselse Gezondheidsinspectie. Voorlopig heeft die geen zicht op het aantal bestrijdingsinterventies in de stad en ook niet op de grootteorde van het probleem. “De bedoeling van de evaluatie is onder meer om in te schatten hoe we mensen die te maken krijgen met bedwantsen beter kunnen helpen,” zegt Frederic Pellisier van de Gezondheidsinspectie. Een timing daarvoor ligt nog niet vast.

Of de bedwants echt zo fel oprukt als gevreesd, is niet duidelijk. Dat geldt zowel voor Frankrijk als bij ons. “Ik krijg zeker meer oproepen dan vijf jaar geleden. Nu doe ik gemiddeld al drie à vier interventies per week in Brussel,” vertelt Dengis, een relatief kleine speler in het vak, “maar het probleem is even groot in Luik of Nijvel en buiten de stad. Ik heb de indruk dat de bedwants vaker opduikt sinds de hotels weer vollopen, na de covidpauze. We reizen weer meer.” Volgens bioloog Luc Brendonck kan ook de klimaatverandering meespelen. “Bedwantsen houden van iets warmere temperaturen. Daar draagt onze toegenomen isolatie in huis ook aardig toe bij.”

Tegelijkertijd is er perceptie. “Het probleem groeit effectief, maar er speelt ook een effect van sociale media,” zegt Vincent Ergen, consultant en bestuurder bij de Belgian Pest Management Association. “Eén geval, zoals dat op de Parijse metro, wordt al snel uitvergroot. En soms zelfs politiek uitgespeeld. Een groep mensen die geen strakke Europese regels rond pesticiden wil, gebruikt de bedwants om te zeggen dat pesticiden soms onvermijdelijk zijn.” Volgens Brendonck een loos argument. “Er zijn voldoende alternatieve mechanische bestrijdingsmiddelen,” zegt de bioloog, zoals met hitte.

3. Waarom drijft de bedwants mensen tot paniek?

Een insect dat zich vooral verstopt tijdens de dag klinkt behoorlijk onvoorspelbaar, wat de Franse paniek mee voedt. “Je wordt er ofwel paranoia van, ofwel maniakaal,” zegt Michel Breton, die zichzelf tot de tweede groep rekent. Hij desinfecteerde eigenhandig zijn hele appartement, met resultaat. “Ik deed dat kamer per kamer en pakte alles zes maanden lang in plastic in, van gordijnen tot mijn parlofoon. Mijn bed zette ik van de muur, ik smeerde vaseline op de poten, spoot gif en waste alle beddengoed op zestig graden.” Zijn kat zat soms 24 uur alleen in een kamer, terwijl hij de rest van de woning aanpakte. “Mijn zoon kleedde zich maanden later nog altijd uit in de inkomhal om zeker geen nieuwe beestjes binnen te brengen,” zegt Breton, nu lachend, want hij deelt zijn hal met de buren. “Je raakt geïsoleerd. Vrienden wilden niet meer op bezoek komen en als ik zelf werd uitgenodigd, lieten ze mij niet op de sofa zitten. Ik kreeg een houten stoel.”

Breton is er zeker van: de bedwants kan tot wanhoop drijven. “Ik had geluk dat ik niet gebeten werd en relatief goed sliep, maar de bestrijding is erger dan een verhuizing. Mocht mij dat binnen het jaar nog eens zijn overkomen, ik weet niet wat ik had gedaan,” vertelt hij.

Wie, zoals aanbevolen, liever een verdelger inschakelt, is al snel duizend euro kwijt voor een klein appartement. “We moeten drie of vier keer langskomen en één spuitbeurt kost rond de 400 euro per kamer,” zegt Geoffrey Dengis. Het kan goedkoper met stoom, maar dat vindt hij minder effectief. “Budget is zeker een reden waarom niet iedereen een firma kan inschakelen. Of waarom ze niet het hele protocol volgen achteraf.” Al je kleding op zestig graden wassen is voor sommige Brusselaars al te duur, merkt Dengis. “Het probleem is dat de beestjes zich vermenigvuldigen wanneer ze niet op tijd worden bestreden.”

Door die complexiteit duiken ze vaak op in gedeelde woonvormen, zoals studentenkoten, sociale woningen of in de daklozenopvang. Daarover trok de vzw Puerto, die thuislozen begeleidt op zoek naar een woning, twee jaar geleden al aan de alarmbel in Brussel.

4. Waar zitten de beestjes in Brussel nu vooral?

“Ergens vrees ik dat we ze in Brussel ook weleens in een bioscoop zullen vinden, als dat in Parijs zo is,” zegt woordvoerster Lysiane Ménier van Cinema Palace. Ze stelt meteen gerust: er is nog geen enkele bedwants in hun zalen gevonden. “Wij krijgen er ook geen vragen over van klanten en hebben regelmatig onderhoud.” Eenzelfde geluid bij cinema Aventure, waar de zalen meermaals per dag worden gepoetst. Kinepolis krijgt op vaste basis controles door een gespecialiseerde firma, die snel kan verdelgen indien nodig. “Uiteraard zijn wij waakzaam gezien de huidige Franse context,” zegt woordvoerster Anneleen Van Troos daar.

Alert is ook het woord bij het openbaar vervoer. Eurostar zal de komende weken alle treinstellen preventief controleren, meldde de treinoperator vorige week, want op de lijn Londen-Parijs zijn dit jaar een paar losse bedwantsen gespot. Op de Belgische treinen van de NMBS is dat nog niet gebeurd.

Wel zijn de 800 schoonmaakmedewerkers van de NMBS gebrieft over wat ze moeten doen wanneer er bedwantsen worden aangetroffen, laat woordvoerder Dimitri Temmerman weten. "In eerste instantie wordt die trein onmiddellijk uit commerciële dienst gehaald. Vervolgens wordt hij bovenop de gebruikelijke reiniging extra gestofzuigd, gestoomd of met insecticide behandeld indien nodig. Voor grotere plagen schakelen we gespecialiseerde teams in."

De MIVB is minder bezorgd: op de Brusselse metro's zijn de plastic of nepleren stoeltjes minder riskant dan stof. "De oudere tramvoertuigen met stoffen zetels worden, naast de dagelijkse schoonmaak, om de 30.000 kilometer gestoomd", aldus nog MIVB-woordvoerster An Van hamme.

De meest getroffen sector blijft die van de hotels, weten de verdelingsfirma's. “Het gaat dan niet om het vuilste hotel, maar het drukst bezochte,” zegt Vincent Ergen, die schat dat meer dan 95 procent van de hotels er ooit mee te maken kreeg. Bij de Brussels Hotel Association (BHA) hebben ze daarover geen cijfers. “Alle Brusselse hotels zetten sterk in op preventie met vroege scans in de kamers,” zegt secretaris-generaal Rodolphe Van Weyenberg. “Er bestaan zelfs slimme bedpoten die de beestjes kunnen herkennen. Vandaag zien wij geen concreet probleem.”

Minutieuze controle na elke gast is volgens Ergen de meest aangewezen preventie, zowel voor hotels als bioscopen. “Als je maar één bedwants vindt, heb je nog geen probleem. Zoals bij elke diersoort heb je een koppel nodig om eitjes te leggen,” zegt hij. Alleen moet je ze wel vinden, geeft Geoffrey Dengis toe. “Het erge is: om de beestjes op te sporen, moeten ze een gast hebben om 's nachts te bijten. Na een behandeling vragen wij hotels dus om hun kamers te blijven verhuren.” Dat klinkt weinig gezellig en de BHA ontkent stellig dat het gebeurt.

5. Hoe voorkom je bedwantsen in huis?

Experts raden aan om je reiskoffer in hotels zo ver mogelijk van het bed te openen. “Zet hem bij voorkeur in de badkamer,” tipt Dengis. Na de reis was je best nog eens alle kleding op zestig graden. “En je kan je beddengoed in de diepvries steken,” zegt Luc Brendonck.

Ook wie niet op reis gaat, past best op met gedeelde spullen. “Ik vermoed dat de beestjes bij mij zijn binnengekomen via mijn zoon, die destijds een woning deelde met vrienden en gerief van hen bij mij had gezet,” zegt Michel Breton uit Sint-Gillis. “Soms zetten mensen een zetel met bedwantsen op straat, maar haalt iemand anders hem gewoon binnen,” ziet Geoffrey Dengis ook aan grotere woonblokken in Brussel.

En als je er dan toch mee zit, ben je best op tijd eerlijk tegen de buren. Want in de vele gedeelde huizen of appartementsblokken in Brussel zal de bed­wants, zoals gezegd, zonder bestrijding via technische leidingen naar hen toe kruipen. “Geschillen over wie de factuur moet dekken, komen zelden tot bij ons, maar in principe moet de eigenaar of huurder die de beestjes binnenbracht, betalen,” zegt vrederechter Géry de Walque. “Die verantwoordelijke is dikwijls moeilijk aan te duiden. Als verschillende gezinnen in één gebouw ermee zitten, zal normaal de syndicus die kosten dragen.”